Timurid Monuments as Seen by The Russian Painter Vasily Vasilyevich Vereshchagin (1842-1904): Documentation of the Cultural Heritage in Central Asia

Yıl 2022, Sayı: 18, 263 - 294, 29.07.2022

Elif Kök

Öz

The expansion of Russia into Asia in the second half of the 19th century was a beginning of a new era for the cultural heritage of Central Asia. Samarkand, which has become legendary since the Middle Ages with its magnificent Timurid monuments, was the most prominent center in this period. During the military activities of Russia, scientists and artists were also tasked with documenting various aspects of these lands. Vasily Vereshchagin was tasked with documenting both the military process of the Russian army and the cultural characteristics of the region, but his approach somewhat differs from many other Orientalists of the period. His paintings often reflect local and ethnographic elements with meticulous attention to detail; however, the emphasis on glorifying Russian dominance in these territories is also evident. His Samarkand scenes can be described as detailed visual documents about the situation of the Timurid monuments at the end of the 19th century, as well as providing clues about Russia’s perspective on the peoples of Central Asia, its history, and how Russia conceptually positioned itself against the Eastern world. In this paper, Vereshchagin’s Samarkand scenes are evaluated within the framework of their historical context, and the condition of the monuments is examined by comparison with the photographs of the same period.

Anahtar Kelimeler

Vereshchagin, Samarkand, Timurid, Tsarist Russia, Orientalism, Painting

Ressam Vasili Vasilyeviç Vereşçagin’in (1842-1904) Çizgileriyle Timurlu Anıtları: Asya Kültürel Mirasının Belgelenmesi

Öz

19. yüzyılın ikinci yarısında, Rusya’nın Asya içlerine doğru topraklarını genişletme süreci, Orta Asya’nın kültürel mirası açısından yeni bir sürecin başlangıcı olmuştur. Orta çağdan itibaren görkemli Timurlu anıtlarıyla efsaneleşen Semerkand şehri, bu süreçte en fazla öne çıkan merkezdir. Rusya’nın askerî hareketlerine bu yeni toprakları çeşitli yönleriyle belgelemekle görevli bilim insanları ve sanatçılar da eşlik etmiştir. Rus ordusunun Türkistan seferini ve bölgenin doğal, kültürel, etnografik değerlerini belgelemekle görevlendirilen ressam Vasili Vereşçagin, Oryantalist gelenekten bazı yönleriyle farklılaşan bir tutum sergilemiştir. Resimlerinde genellikle yerel ve etnografik unsurları detay titizliğiyle yansıtır. Bununla birlikte, bölgedeki Rus hakimiyetini yüceltme yönündeki vurgular da birçok resminde belirgindir. Vereşçagin’in Semerkand konulu resimleri, o dönemde Rusya’nın Orta Asya halklarına ve tarihine yönelik bakış açısına ve Doğu dünyasının karşısında Rusya’nın kendini kavramsal olarak nasıl konumlandırdığına dair ipuçları sunmasının yanında, Timurlu anıtlarının 19. yüzyıl sonlarındaki durumu hakkında da detaylı birer görsel belgedir. Bu yazıda, Vereşçagin’in Semerkand resimleri tarihsel ve düşünsel bağlamı çerçevesinde değerlendirilmiş ayrıca anıtların durumu da dönem fotoğraflarıyla karşılaştırılarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Vereşçagin, Semerkand, Timurlu, Çarlık Rusyası, Oryantalizm, Resim

Kaynakça

• Abaşin, Sergey. “Vereşçagin Bez Kolonializma: Kak Postsovetskaya Rossiya ne Otmeçaet 150-Letie Zavoevaniya Sredney Azii”. Novoe Literaturnoe Obozrenie 1/161 (2020): 307-314.
• Başkan, Seyfi. Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi. İstanbul: Ak Yayınları, 1989. Benois, Alexandre. The Russian School of Painting. New York: Albert A. Knopf, 1916.
• Broecke, Marcel Peter René van den. Ortelius’ Theatrum Orbis Terrarum (1570-1641). Utrecht: Netherlands Geographical Studies 380, 2009.
• Bulgakov, Fyodor İlyiç. Vasili Vasilyeviç Vereşçagin i Ego Proizvedeniya. S.Peterburg: Tipografiya A.S. Suvorina, 1896.
• Demin, Lev. S Molbertom po Zemnomu Şaru: Mir Glazami V.V. Vereşçagina. Moskova: Mysl, 1991. Dostoyevski, Fyodor Mihayloviç. Bir Yazarın Günlüğü II. Çev. Kayhan Yükseler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2021.
• “Gazi Hz. Dün M. Karahanı Kabul Ettiler.” Cumhuriyet, 17 Kânunuevvel 1929, 3.
• Gorshenina, Svetlana. “Samarkand and Its Cultural Heritage: Perceptions and Persistence of the Russian Colonial Construction of Monuments”. Central Asian Survey 33/2 (2014): 246-269.
• Gorshenina, Svetlana ve Vera Tolz. “Constructing Heritage in Early Soviet Central Asia: The Politics of Memory in a Revolutionary Context”. Ab Imperio 4 (2016): 77-115.
• “Karahanın Getirdiği Hediyeler.” Vakit, 16 Aralık 1929, 1.
• “Konstantin Petroviç Kaufman”. Voennaya Entsiklopediya. 12. Moskova: Tipografiya T-va İ. D. Sytin, 1913, 461-463.
• Köksal, Ayşe Hazar. “Ankara’da Bir Resim ve Heykel Müzesi Kuruluşu Öyküsü”. Ankara Resim ve Heykel Müzesi. Ed. Zeynep Yasa-Yaman. Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2012, 71-90.
• Krestovskiy, Vsevolod Vladimiroviç. V Gostyah u Emira Buharskogo. S.Peterburg: İzdaniye A.S. Suvorina, 1887.
• Kruber, Aleksandr, Sergey Grigor’yev, Aleksandr Barkov ve Sergey Çefranov. Aziatskaya Rossiya.
• Moskova: T-va İ.N. Kuşnerev i K., 1903.
• Kurat, Akdes Nimet. Rusya Tarihi. Başlangıçtan 1917’ye Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2014.
• Özel, Mehmet. Ankara Resim ve Heykel Müzesi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1992.
• Sarınay, Yusuf. Türk Milliyetçiliğinin Tarihî Gelişimi ve Türk Ocakları 1912-1931. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2005.
• Schimmelpenninck van der Oye, David. “Vasilij V. Vereshchagin’s Canvases of Central Asian Conquest”. Cahiers d’Asie Centrale 17/18 (2009): 179-209.
• Schimmelpenninck van der Oye, David. Russian Orientalism: Asia in the Russian Mind from Peter the Great to the Emigration. New Haven ve Londra: Yale University Press, 2010.
• Sela, Ron. “The “Heavenly” Stone (Kök Tash) of Samarkand: A Rebels’ Narrative Transformed”.
• Journal of the Royal Asiatic Society 17/1 (2007): 21-32. “Sketches of Central Asia” Pall Mall Gazette, 9 Nisan 1873, 10-11.
• Tolz, Vera. “Orientalism, Nationalism, and Ethnic Diversity in Late Imperial Russia”. The Historical Journal 48/1 (2005): 127-150.
• Turkestanskiy Albom, Çast Arheologiçeskaya I-II. Haz. A. L. Kun ve N. V. Bogaevski. Türkistan: 1871-1872.
• Uzelli, Gönül. XVIII-XIX. Yüzyıllarda Rus Resim Sanatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 2002.
• Uzelli, Gönül. “Vasili V. Vereşçagin’in Gözünden 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı”. Art-Sanat 9 (2018): 215-228.
• Vámbéry, Arminius. Bir Sahte Dervişin Orta Asya Gezisi. Çev. Abdurrahman Samipaşazâde Abdülhalim. İstanbul: Kitabevi, 2009.
• Vandov, Dimitır. Atatürk Dönemi Türk-Sovyet İlişkileri. İstanbul: Kaynak Yayınları, 2014.
• Vasili Vereşçagin. Moskova: Gosudarstvennaya Tretyakovskaya Galereya, 2018.
• Verestchagin, Vassili. Realism. Second Appendix to Catalogue of the Verestchagin Exhibition, Inter- State Industrial Exposition of Chicago, 1889.