Agra Kalesi’nden Tac Mahal’e Seyir: Müsemmen Burç ve Sarayı

Yıl 2022, Sayı: 18, 219 - 241, 29.07.2022

Fadime Özler Kaya

Öz

Babürlüler, Hindistan’da 1526-1858 yılları arasında hâkimiyet sürmüş, kendi kültür ve birikimleri ile yerli kültürün kaynaşması sonucu özgün mimari eserler ortaya koymuşlardır. Bu dönemde, daha önce Türk-İslam mimarisinde görülmeyen “Jharokha-i Darşan” yani “Şah Burçları” yapılmıştır. Bu yapılar incelendiğinde Hindu geleneğinin tesiri olduğu anlaşılmaktadır. İlk olarak Agra Kalesi’ndeki Şah Burcu yaygın olarak bilinen adıyla Müsemmen Burç yapılmış, mimari ve süsleme özellikleri ile diğer Babürlü kalelerindeki Şah Burçları’na örnek olmuştur. Şah Burçları stratejik konumları sebebiyle hükümdarlar için tesis edilmiştir. Müsemmen Burç ile bitişik olarak Şah Cihan, eşi Mümtaz Mahal için bir saray yaptırmış ve bunu Padişahname’de açık bir şekilde ifade etmiştir. Ancak saray ve burcun iç içe olması zamanla Mümtaz Mahal için Müsemmen Saray’ın değil, Müsemmen Burç’un yapıldığı yanılgısının yayılmasına yol açmıştır. Ayrıca Müsemmen Burç ve Müsemmen Saray’ın bir diğer önemi ise Şah Cihan’ın, oğlu Evrengzib tarafından burada esir tutulmasıdır. Bilinenin aksine burası bir hapishane değil, hükümdarlık dönemi içinde Şah Cihan’ın Mümtaz Mahal ile yaşadığı harem dairesi ve ölüm döşeğindeyken bile Tac Mahal’i görebildiği yerdir. Bu araştırma Ekbername ve Padişahname başta olmak üzere diğer dönem kaynakları (seyahatnameler, minyatürler), güncel araştırma eserleri ile saha çalışması üzerinden gerçekleştirilmiştir. Böylece orijinal bir konuya sahip olan bu çalışma ile Müsemmen Burç ve Müsemmen Saray’ın yapım aşaması, kullanım amacı, mimari ve süsleme özelliklerinin Babürlü dönemi mimarisindeki yeri ve önemi ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Babürlü Devleti, Babürlü Mimarisi, Agra, Şah Cihan, Müsemmen Burç

Looking fram Agra Fort to The Taj Mahal: Musamman Burj and Palace

Öz

Baburids (Mughals) reigned in India for about three centuries, and they revealed unique buildings because of the mixture of their own culture and background and the local culture. In this period, “Jharokha-i Darshan,” meanly “Shah Bastions,” which had not been seen in Turkish – Islamic architecture before, were built. When these buildings are examined, it is understood that there is an influence of Hindu tradition. Firstly, the Shah Burj in Agra Fort, Musamman Burj, which is known commonly, was built, and it became an example for the Shah Bastions in other Mughal forts with its architecture and decorative features. Shah bastions were built for the rulers due to their strategic locations. Shah Jahan built a palace for his wife Mumtaz Mahal attached to Musamman Burj, and he expressed this in Padshahnama clearly. However, the intertwining of the palace and the Burj made it inevitable the spread of the mistake that not Musamman Palace, but Musamman Burj was built for Mumtaz Mahal. In addition, another important point of Musamman Burj and Palace is that Shah Jahan was held captive here by his son Aurangzeb. Contrary to general belief, it was not a prison but the harem room where Shah Jahan lived with Mumtaz Mahal in his reign and the place from where he could see the Taj Mahal even on his deathbed. This research was conducted through the period’s resources (travels and miniatures), especially through Akbarnama and Padshahnama, current research studies and literature review field study. Thus, the place and importance of the construction period, intended purpose, and architectural and decorative features of Musamman Burj and Musamman Palace in Mughal period architecture have been presented in this study, which has an original theme.

Anahtar Kelimeler

Mughal Empire, Mughal Architecture, Agra, Shah Jahan, Musamman Burj

Kaynakça

• Abu’l-Fazl, Akbarnama. Calcutta: Baptist Mission Press, 1879.
• Baig, Amita. Forts&Palaces of India. India: Om Books International, 2010.
• Bayur, Yusuf Hikmet. Hindistan Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1947.
• Bıyıktay, Halis. Timurlular Zamanında Hindistan Türk İmparatorluğu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1989.
• Bostan, İdris. “Agra.” TDV İslam Ansiklopedisi, c. 1, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1988), 450-451.
• Iftikhar, Rukhsana. “Lahore-Fort a Mughal Monument on the Verge of Decline.” Journal of the Research Society of Pakistan 56 (2019): 27-40.
• Karabudak, Gökhan ve Bestami Bozoğullarından. “Unutulmaya Yüz Tutmuş Geleneksel Bir Oyun: Peçiç.” Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 29 (2020): 123-133.
• Koch, Ebba. Mughal Architecture: An Outline of its History and Development, 1526-1858. Delhi: Primus Books, 2014.
• Kuş Büyüktaş, Canan. “Babürlü Devleti’nde İktidara Yön Veren Şehirler: Başkentler.” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 51 (2021): 46-147.
• Lahori, Abdul Hamid. Padshahnama. Ed. M. Kabiruddin Ahmad ve M. Abdur Rahim. Calcutta: College Press, 1868.
• Mundy, Peter. The Travels of Peter Mundy, in Europe and Asia, 1608-1667. Vol. II. Ed. Richard Carnac Temple. London: Printed For The Hakluyt Society, 1914.
• Nath, Ram. History of Mughal Architecture. Delhi: Abhinav Publications, 1982. Nath, Ram. Inlay Art. Delhi: Indian History and Culture Society, 2004.
• Nath, Ram. Private Life of The Mughals of India (1526-1803 A.D.). Delhi: Rupa Pablications, 2016.
• Necipoğlu, Gülru. “Framing The Gaze in Ottoman, Safavid, and Mughal Palaces.” Ars Orientalis 23 (1993): 303-342.
• Sadiq, Noor Jehan. “A Conservation Study of the Naulakha Pavilion at Lahore Fort.” Yüksek Lisans tezi, Pennsylvania Üniversitesi, 2018.
• Şahin, H. Hilal. “Hindistan’da Türk-İslam Mimarisinin Gelişimi (Belli Başlı Eserleri).” Çağımızda Cami Mimarisinde Arayışlar Uluslararası Sempozyumu, 18-20 Kasım 2016. c. 1. Giresun: Giresun Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Yayınları, 2016, 147-159.
• Şahin, H. Hilal. Hindistan’da Türk Rönesansı: Ekber Şah ve “Din-i İlahi”si. İstanbul: Selenge Yayınları, 2020.
• Yıldız, Hakkı Dursun. Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi (Asyadaki Türk-İslam Devletleri).
• İstanbul: Çağ Yayınları, 1988.
• Zajadacz-Hastenrath, Salome. “Babür’ün Kabil’deki Kayıp “Üstü Açık Türbesi” ile İlgili Bir Not,” Çev. Seyfullah Palalı, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 24 (2006): 207-223.
• http://www.tracyanddale.50megs.com/India/Rajasthan/HTML/redfort.html. Erişim 8 Haziran 2022.
• https://agakhanmuseum.org/collection/artifact/jahangir-jharoka-window-agra-fort-folio- jahangirnameh-memoirs-jahangir-akm136. Erişim 31 Mayıs 2022.
• https://collection.sdmart.org/objects-1/info/5501. Erişim 31 Mayıs 2022.
• https://iiif.wellcomecollection.org/image/V0046338/full/2048%2C/0/default.jpg. Erişim 04 Temmuz 2022.