“The Concept of Classic” in the Quest for National Identity in Art: André Lhote, Nurullah Berk, Jalil Ziapour

Yıl 2023, Sayı: 19, 517 - 546, 31.01.2023

Jamaleddin Toomajnıa , Zeynep Kuban Tokgöz

https://doi.org/10.26650/artsanat.2023.19.1117229

Öz

After World War I, with the taboo-breaking impact of the Futurists, Cubists, and Expressionists, there was some uncertainty in the art world. Some Parisian artists in particular were looking for a regulative path and saw the works of the time in turmoil. In this sense, the Cubist artists of the “Call to Order” movement wanted to base Cubism on classical French painting, and their works were sometimes referred to as “French Cubism” This understanding of painting also shaped the perspectives of the artists who came to Paris from different parts of the world. Painter and art educator André Lhote, one of the movement’s founders and advocates, believed that the visual values created by a painter’s geographic location and cultural background could be effective as a classical understanding. With this understanding, he has trained hundreds of international students in his studio. Jalil Ziapour is from Iran, and numerous Turkish students, including Nurullah Berk, have visited his studio from Turkey and influenced their country’s art history upon their return. Among their fellow Turkish students, Nurullah Berk and Iranian artist Jalil Ziapour focused more on writing to promote modern art and cubism, also their role in art education was the reason why they were compared in this study. In addition, they tried to create a local understanding of painting and achieve an East-West synthesis by turning to the visual elements of their countries. This article uses examples to examine how André Lhote’s thoughts and what he defines as classical are perceived by Jalil Ziapour and Nurullah Berk and how they are reflected in their ideas and art.

Anahtar Kelimeler

André Lhote, Jalil Ziapour, Nurullah Berk, Classical Art, Cubism, Modern Art

Sanatta Ulusal Kimlik Arayışlarında “Klasik Kavramı”: André Lhote, Nurullah Berk, Jalil Ziapour

Öz

Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra, Fütürist, Kübist ve Dışavurumcuların tabu yıkan etkileriyle sanat dünyasında birtakım belirsizlikler oluşmuştur. Özellikle Paris merkezli bazı sanatçılar, bu dönemin eserlerinin kargaşa içinde olduğunu düşündüklerinden düzenleyici bir yol arayışına girmişlerdir. Bu yönde kübist sanatçılar, “Düzene Çağrı” hareketiyle, Kübizm’i Klasik Fransız resmine temellendirmek istemişler, eserleri de zaman zaman “Fransız Kübizmi” olarak adlandırılmıştır. Bu resim anlayışı, dünyanın çeşitli yerlerinden Paris’e gelen sanatçıların bakış açılarını da şekillendirmiştir. Hareketin kurucusu ve savunucularından biri olan ressam ve sanat eğitimcisi André Lhote, bir ressamın büyüdüğü coğrafyanın, kültürel geçmişinin oluşturduğu görsel değerlerin Klasik bir kavrayış olarak etkin olabileceğine inanmıştır. Bu anlayışla atölyesinde yüzlerce uluslararası öğrenci yetiştirmiştir. Jalil Ziapour İran’dan ve Nurullah Berk de dâhil olmak üzere önemli sayıda Türk öğrenci Türkiye’den onun stüdyosuna gitmiş ve döndükten sonra ülkelerinin sanat tarihini etkilemişlerdir. Lhote’a giden Türk öğrencilerin arasında Nurullah Berk’in İran’dan ise Jalil Ziapour’un gerek modern sanatı gerekse Kübizm’i tanıtmak için daha fazla yazı yazmaya odaklanmaları ve sanat eğitimindeki rolleri bu araştırmada karşılaştırılmalarının temel sebebidir. Ayrıca ülkelerinin görsel unsurlarına yönelerek resimde yerel bir anlayış yaratmaya ve Doğu-Batı sentezi yakalamaya çalışmışlardır. Bu makalede, André Lhote’un düşüncesinin ve Klasik olarak tanımladıklarının Jalil Ziapour ve Nurullah Berk tarafından nasıl algılandığı, düşüncelerine ve sanatlarına nasıl yansıdığı örneklerle irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

André Lhote, Jalil Ziapour, Nurullah Berk, Klasik Sanat, Modern Sanat, Kübizm, Classical Art, Cubism, Modern Art

Kaynakça

• André Lhote and His International Students. Ed. Zeynep Kuban ve Simone Wille. Innsbruck: Innsbruck University Press, 2020.
• Bayer, Zehra Canan. “Cumhuriyet Dönemi (1923-1950) Türk Ressamlarının Türk Resim Sanatının Gelişimine Yazıları ile Katkıları.” Doktora Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, 2009.
• Berk, Nurullah ve Hüseyin Gezer. 50 Yılın Türk Resim ve Heykeli. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları, 1973.
• Berk, Nurullah. Modern San’at. İstanbul: Semih Lütfü Bitik ve Basımevi, 1932.
• Berk, Nurullah. “Çağdaş Resmimizde Eski Gelenekler.” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Türk İslam Sanatları Tarihi Enstitüsü Yıllık Araştırmalar Dergisi II (1958): 193-197.
• Berk, Nurullah. Ustalarla Konuşmalar. Ankara: Ankara Sanat Yayınları, 1971. Berk, Nurullah. “Turgut Zaim ve Yerel Sanat.” Varlık 802 (Temmuz 1974): 10. Berk, Nurullah. “Adalar Şarkısı.” Sanat Çevresi 40 (Şubat 1982): 6-7.
• Berman-Martin, Dominique. “The Life of André Lhote.” André Lhote and His International Students. Ed. Zeynep Kuban ve Simone Wille. Innsbruck: Innsbruck University Press, 2020, 17-39.
• Boghrati, Faegheh. “Ziapour va Honar-e Modern-e Iran (Ziapour ve İran Modern Sanatı).” Herfeh Honarmand 18 (2007): 64-72.
• Bouiller, Jean-Roch. “Art Criticism and Avant-Garde: André Lhote’s Written Works.” Avant-Garde and Criticism. Amsterdam: Brill, 2007, 15-31.
• Bouiller, Jean-Roch. “André Lhote, Picasso et la Question du Cubisme Français.” Dans Marie Gispert et Catherine Méneux (dir.), Critique(s) d’art: Nouveaux Corpus, Nouvelles Méthodes, Paris, 2019, 295-310. Erişim 10 Mart 2020. André Lhote, Picasso et la question du cubisme français (univ-paris1.fr)
• Cabanne, Pierre. Cubism. Paris: Terrail, 2001.
• Çakaloz, Osman Zeki. “Sanatımızda Nurullah Berk Gerçeği.” Sanat Çevresi 15 (Ocak 1980): 10-12. Delzende, Siamak. Tahavvolat-e Tasviri-ye Honar-e Iran (İran Sanatının Görsel Dönüşümleri). Tahran: Nazar Yayınevi, 2015.
• Erol, Turan. “Nurullah Berk Üstüne.” Yeni Boyut Plastik Sanatlar Dergisi 1/2 (Nisan 1982): 20-22. Fry, Roger Eliot. Vision and Design. Londra: Catto&Windous, 1920.
• Genim, Gülter Esra. “Nurullah Berk’in Sanat Yazıları.” Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, 2007.
• Giray, Kıymet. Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar Birliği. İstanbul: Akbank Kültür Sanat Müdürlüğü, 1997.
• Golding, John. Cubism: A History and an Analysis, 1907-1914. Cambridge: Belknap, 1988.
• Hariri, Naser. Darbare-ye Honar va Adabiyyat: Gofto Shonudi ba Jalil Ziapour va Behrouz Moslemian (Sanat ve Edebiyat Hakkında: Jalil Ziapour, Behrooz Moslemian ile Diyalog). Babol: Avishan Yayınevi, 2001.
• İlbeygi, Arvin ve Morteza Monsef. Jalil Ziapour, Pedar-e Honar-e Moderne Iran (Jalil Ziapour: İran’ın Modern Resim Sanatının Babası). Bandar Anzali, Rasht: Kaspi No Kültür Grubu, 2009. Erişim 21 Ocak 2015. DrZiapour-Anzali-88-2-5.pdf (v6rg.com)
• Jafari, Parastoo. “New World, Other Value: Artistic Modernism and Private Patronage: Associations and Galleries in Pre-Islamic Revolution Iran.” Dissertation, Ludwig-Maximilians-Universität München, 2019. Erişim 15 Şubat 2021. DOI: 10.5282/oph.9
• Keshmirshekan Hamid. Contemporary Iranian Art: New Perspectives. Londra: Saqi Books, 2013. Lhote, André. “La Composition Classique.” La Gazette de Hollande (La Haye). (16 Nisan 1919). Lhote, André. “Opinions Libres sur la Peinture Française.” Comœdia (13 Haziran 1942): 2-26.
• Lhote, André, Jean Cassou ve Kaya Özsezgin. Sanatta Deǧişmeyen Plastik Deǧerler. Ankara: İ mge, 2000.
• Majmue Sokhanraniha-ye Honari-tahghighi-e Jalil Ziapour (Jalil Ziapour’un Sanatsal-Araştırma Konuşmaları). Ed. Shahin Saber Tehrani. Tahran: İslimi Yayınevi ve Tahran Çağdaş Sanatlar Müzesi, 2003.
• Mojabi, Javad. Navad Sal No Avari Dar Honar-e Tajassomi-ye Iran (İran’ın Görsel Sanatında 90 Yıllık Yenileşme). 2. cilt. Tahran: Peikare Yayınevi, 2016.
• Moreau, Luc Albert ve Roger Allard. Luc-Albert Moreau. Paris: Editions de la Nouvelle Revue Française, 1920. Erişim 20 Kasım 2021. https://archive.org/details/lucalbertmoreau00more/ page/46/mode/2up
• Motaghedi, Kianoosh. Mehrabha-ye Sofalin-e Irani (İran Seramik Mihrapları). Tahran: Zibasazi Yayınları, 2017.
• Öndin, Nilüfer. Cumhuriyet’in Kültür Politikası ve Sanat 1923-1950. İstanbul: İnsancıl Yayınları, 2003.
• Pakbaz, Ruyin. “Naghashiye Moasere Iran, Modernism ya Noavari? (İran’ın Çağdaş Resmi, Yenileşme mi yoksa Modernleşme mi?).” Honar va Memari 7 (1999): 160-173.
• Pakbaz, Ruyin. Naghashi-ye Iran az Dirbaz ta Konun (Eski Çağlardan Bugüne Kadar İran’ın Resim Sanatı). Tahran: Zerrin & Simin Yayınevi, 2007.
• Reymond, Nathalie. “André Lhote’un “Düzene Çağrı”sı.” Çev. Akın Terzi. e-skop 12 (2 Nisan 2018). Erişim 1 Şubat 2018. http://www.e-skop.com/skopdergi/andr%C3%A9-lhoteun-%E2%80%9Cduzene-cagri%E2%80%9Dsi/3751
• Tansuğ, Sezer. Çağdaş Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1996.
• Toomajnia, Jamaleddin. “Jalil Ziapour: An Iranian Student at the Académie Lhote.” André Lhote and His International Students. Ed. Kuban, Zeynep ve Simone Wille (Innsbruck: Innsbruck University Press, 2020), 161-170. Erişim 1 Aralık 2021. https://www.uibk.ac.at/iup/buch_ pdfs/9783903187788.pdf.
• Turani, Adnan. Berk’in Yaşam Yapıtında Görülen Anlayış Grafiği. İstanbul: İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi, 1977, 6.
• Wright, Charles Henry Conrad. French Classicism. Cambridge: Harvard University Press, 1920. Erişim 20 Haziran 2020. https://ia902803.us.archive.org/12/items/frenchclassicis00wriggoog/ frenchclassicis00wriggoog.pdf
• Yaman, Zeynep Yasa. d Grubu 1933–1951 (Sergi Kataloğu). Haz. Nihal Elvan. İstanbul: YKY, 2002.
• Ziapour, Jalil. “Teoriy-e Jalil Ziapour (Jalil Ziapour’un Teorisi)”. Jalil Ziapour’un Sanatsal- Araştırma Konuşmaları. Ed. Shahin Saber Tehrani. Tahran: İslimi Yayınevi ve Tahran Çağdaş Sanatlar Müzesi, 2003, 227-233.
• Ziapour, Jalil. “Naghashi (Resim).” Khorous Jangi Dergisi 1 (1949): 12-15.
• Ziapour, Jalil. “Sokhan-e No Ar (Yeni Söz Getir), Jalil Ziapour ile Bir Röportaj.” Faslnameye Honar 17 (1987): 76-93.
• Ziolkowski, Theodore. Classicism of the Twenties: Art, Music, and Literature. Chicago: University of Chicago Press, 2015.
• “Nurullah Berk Retrospektif Sergisi Broşürü.” İstanbul: Türkiye Sanatseverler Derneği, 1971. Erişim 1 Mart 2019. https://core.ac.uk/download/pdf/129512515.pdf
• “10. Ölüm Yıldönümünde Nurullah Berk Saygı Sergisi Kataloğu.” İstanbul: Destek Reasürans Sanat Galerisi, 1992. Erişim 1 Mart 2019. https://core.ac.uk/download/pdf/129512526.pdf
• “André Lhote, Life and Works.” Erişim 10 Şubat 2016. https://andre-lhote.org/life-and-works
• “Ernest Laurent (1859-1929).” Erişim 12 Mayıs 2022. https://data.bnf.fr/fr/14906637/ernest_laurent/ “Ziapour ve Houshang Azadivar’ın söyleşisi,” yaz 1989, erişim 22 Nisan 2015 http://www.ziapour.com/?p=964
• “Jalil Ziapour’un Resmî Sitesi.” Erişim 1 Şubat 2015. http://www.ziapour.com
• “Yaşlı adam ve Genç.” Erişim 26 Aralık 2022. https://www.metmuseum.org/art/collection/search/ 447798?deptids=14&ao=on&ft=*&offset=1080&rpp=40&pos=1090)