Kozan Eskikabasakal/ Peri Settlement and Its Christian Architecture

Yıl 2023, Sayı: 20, 61 - 83, 31.07.2023

Hasan Buyruk

https://doi.org/10.26650/artsanat.2023.20.1260898

Öz

The ancient settlement, also known as Perili Castle or Peri Castle, is located in the Döşeme locality within the borders of Eskikabasakal village of Kozan (Sis) district of Adana province. Perili settlement is on a hill with an altitude of approximately 400 m and spreads mostly on the eastern slopes. Approximately 6 km west of Perili settlement, Kozan district is located, 7,5 km northeast of Kozan’s Acarmantaş neighbourhood and Bucak Castle, which is within the borders of this neighbourhood. Today, the settlement has reached a largely destroyed form. There are two churches, three chapels/baptisteries, rock tombs, a water well, a fountain and many ancient buildings’ remains and traces in the settlement. The aim of this study is; Illegal excavations made as a result of neglect, the unprotected works of the mine right next to it and the determination of the places on this historical settlement, which is on the verge of extinction due to natural reasons. For this purpose, the area was scanned, the drawings of the structures that were determined and giving plans were made and their status was determined by photographing them. It was not possible to detect some building remains because the settlement was spread over a large area and a large part of it was destroyed to an extent that it could not be identified. This study covers the churches and chapels in the Peri Settlement. In this study, Christian architectural works will be defined in detail and will be introduced to the world of science with plans and photographs.

Anahtar Kelimeler

Kozan, Fairy Settlement, Church, Chapel, Building Ruins, Christianity, Byzantine Architecture

Kozan Eskikabasakal/Peri Yerleşimi ve Hristiyan Mimarisi

Öz

Perili Kale veya Peri Kalesi ismiyle de bilinen antik yerleşim, Adana iline bağlı Kozan (Sis) ilçesinin Eskikabasakal köyü sınırları içerisindeki Döşeme mevkiinde yer almaktadır. Perili yerleşimi yaklaşık olarak 400 m rakımlı bir tepe üzerinde ve daha çok da doğu yamaçlarına yayılım göstermektedir. Perili yerleşiminin yaklaşık olarak 6 km batısında Kozan ilçesi, 7,5 km kuzeydoğusunda ise Kozan’ın Acarmantaş köyü ve bu köyün sınırları içerisinde bulunan Bucak Kalesi yer almaktadır. Yerleşim yeri günümüze büyük oranda tahrip olmuş biçimde ulaşmıştır. Yerleşimde iki kilise, üç şapel/vaftizhane, kaya mezarları, bir su kuyusu, bir çeşme ve çok sayıda antik döneme ait yapı kalıntıları ve izleri mevcuttur. Bu çalışmanın amacı, ilgisizlik sonucu yapılan kaçak kazılar, hemen yanı başında yer alan maden ocağının korumasız çalışmaları ve doğal sebeplerden dolayı tamamıyla yok olmaya yüz tutmuş bu tarihî yerleşimin üzerinde yer alan mekânların tespitini yapmaktır. Bunun için alan taranmış, tespit edilen ve plan veren yapıların çizimleri yapılarak fotoğraflamak suretiyle mevcut durumları incelenmiştir. Yerleşim geniş bir alana yayıldığından ve büyük bir kısmının tanımlanamayacak derecede tahrip olmasından dolayı bazı yapı kalıntılarının tespiti mümkün olmamıştır. Bu çalışma Peri Yerleşimi’ndeki kilise ve şapelleri kapsamaktadır. Bu çalışmada Hristiyan mimari eserleri detaylı tanımlanarak plan ve fotoğraflarla bilim dünyasına tanıtılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kozan, Peri Yerleşimi, Kilise, Şapel, Yapı Kalıntıları, Hristiyanlık, Bizans Mimarisi

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa. Tezâkir. C. III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1963. google scholar
• Boase, Thomas S. R. The Cilician Kingdom of Armenia. Edinburgh: Scottish Academic Press, 1978. google scholar
• Buyruk, Hasan. Kilikya Ermenileri 2 Kale 2 Sülale. Ankara, Akademisyen Kitabevi, 2018. google scholar
• Çambel, Halet, Reha Günay ve Ayyüz Sabuncu. Kumkale Toros Eteklerinde Bir Haçlı Kalesi. İstanbul: Ege Yayınları, 2007. google scholar
• Çamurdan, Ahmet Cevdet. Kozan’ı Tanıyalım. Ankara: Önder Matbaası, 1973. google scholar
• Dagron, Gilbert ve Denis Feissel. Inscriptions de Cillcie. Paris: E. de Boccard, 1987. google scholar
• Darkot, Besim. “Sis”. İslam Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: M.E. B. Yayınları, 1979, 710. google scholar
• Edwards, Robert. The Fortifications of Armenian Clicia. Washington: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, 1987. google scholar
• Ersan, Mehmet. Selçuklular Zamanında Anadolu’da Ermeniler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2007. google scholar
• Eyice, Semavi. “La Basilique de Canbazli en Cilicie”. Zograf 10 (1979): 22-27. google scholar
• Fedden, Robin ve John Thomson. Crusader Castles. Londra: John Murray, 1957. google scholar
• Feld, Otto. “Die beiden Kirchen in Hierapolis-Kastabala”, Studien zur spatantiken und byzantinischen Kunst, Friedrich Wilhelm Deichmann gewidmet. Monographien des RömischesGermanisches Zentralmuseums 10.1. Ed. Otto Feld ve Urs Peschlow. Bonn: R. Habelt, 1986, 77-86. google scholar
• Gough, Mary. “Anazarbus”. Anatolien Studies 2 (1952): 85-150. google scholar
• Gough, Mary. Alahan: An Early Christian Monastery in Southern Turkey (Studies and Texts). Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 1985. google scholar
• Hill, Stephan. The Early Byzantine Churches of Cilicia and Isauria. Hampshire: Variorum Edition, 1996. google scholar
• İşler, Bülent. “Myra ve Çevresinde Bizans Dönemi”. Arkeolojisinden Doğasına Myra/Demre ve Çevresi. Ed. Nevzat Çevik. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2010, 233-256. google scholar
• Koch, Guntram. Erken Hristiyan Sanatı. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2007. google scholar
• Launey, Marcel. Recherches Sur Les Armees Helenistigues. Paris: E. De Boccard, 1950. google scholar
• Ousterhout, Robert. Bizans’ın Yapı Ustaları. Çev. Fügen Yavuz. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2016. google scholar
• Ramsay, William M. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası. Çev. Mihri Pektaş. İstanbul: M.E.B Yayınları, 1960. google scholar
• Sayar, Mustafa Hamdi. Die Inschriften von Anazarbos und Umgebung: Inschriften aus dem Stadtgebiet und der Nachsten Umgebung der Stadt. Bonn: Habelt Verlag, 2000. google scholar
• Sözlü, Halil. “Ortaçağ’dan Günümüze Adana İli ve İlçeleri Yüzey Araştırması 2019-2020 Yılı Çalışmaları”. 2019-2020 Yılı Yüzey Araştırmaları. C. 2, Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, 2022, 7-30. google scholar
• Stewart, Angus. “The Assassination of King Het'um II: The Conversion of the Ilkhans and the Armenians”. Journal of the Royal Asiatic Society 15 (Nisan 2005): 45-61. google scholar
• Ünal, Ahmet ve K. Serdar Girginer. Kilikya-Çukurova, İlk Çağlardan Osmanlılar Dönemi’ne Kadar Kilikya’da Tarihi Coğrafya, Tarih ve Arkeoloji. İstanbul: Homer Kitabevi, 2007. google scholar
• Ünal, Ahmet. “Hitit İmparatorluğu’nun Yıkılışından Bizans Dönemi’nin Sonuna Kadar Adana ve Çukurova Tarihi”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi: Arkeoloji Özel Sayısı 15 (3), (2006): 67-102. google scholar
• Yurtsever, Cezmi. Sis Kozandağlarından Tarih Seslenirse. Adana: İzdüşüm Yayınları, 2007. google scholar