Documentation of Atranos Castle Tower Remains

Yıl 2024, Sayı: 21, 393 - 414, 31.01.2024

Selahattin Ersoy Zahide Sena Güneş Kaya

https://doi.org/10.26650/artsanat.2024.21.1328307

Öz

Orhaneli is a district in the south of Bursa with a mountainous geography, founded by Emperor Hadrianus under the name Hadrianoi (ad Olympum) in the 2nd century. It came under the control of the Ottoman Principality in 1325 and continued to be called Atranos. The Atranos Castle belonging to the Eastern Roman Empire was destroyed after the Ottoman conquest. Today, only the remains of two towers and foundations of other towers in between these two towers and the foundation remains of the walls of this castle have been found. No conservation work has been done or no protection measures have been taken for the castle, which was declared a 3rd-degree archaeological site by the authorities in 2014. The remains of towers, which are left extremely vulnerable to environmental conditions, are rapidly disappearing. Within the scope of this study, surveying and documentation of the remains were carried out with the help of a laser scanner and a drone. Documentation studies include point cloud data obtained from scanning and orthophotos obtained from this data, as well as material analysis and damage conditions on the remains. By potential future archaeological excavations and possible restoration, curiosity in the academic and local environment will be aroused, and the site will be a potential attraction point for tourists ultimately leading to benefits for the local economy.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Orhaneli, Atranos Castle, Survey, Tower remains

Atranos Kalesi Burç Kalıntılarının Belgelenmesi

Öz

Bursa ilinin güneyinde dağlık bir coğrafyaya sahip olan Orhaneli ilçesi 2. yüzyılda İmparator Hadrianus tarafından Hadrianoi (ad Olympum) adıyla kurulmuştur. 1325 yılında Osmanlı Beyliği kontrolüne geçen yerleşim Atranos adıyla anılmaya devam etmiş, Doğu Roma İmparatorluğu’na ait Atranos Kalesi ise fetihten sonra yıktırılmıştır. Günümüzde bu kalenin sadece iki burcuna ait kısmi kalıntılara ve bu iki burç arasındaki bazı burç temel kalıntıları ve sur duvar kalıntısına ulaşabilmektedir. 2014 yılında 3. derece arkeolojik sit alanı ilan edilen kalede herhangi bir koruma çalışması yapılmamış veya koruma önlemi alınmamıştır. Çevre koşullarına karşı savunmasız bırakılan kule kalıntıları hızla yok olmaktadır. Bu çalışma kapsamında lazer tarayıcı ve drone yardımıyla kalıntıların rölöve çalışmaları ve belgelemeleri yapılmıştır. Yapılan belgeleme çalışmaları tarama sonucu elde edilen nokta bulutu verisi ve bu veriden elde edilen ortofotoların yanı sıra, kalıntılar üzerindeki malzeme analizleri ve hasar durumlarını da içermektedir. Gelecekteki potansiyel arkeolojik kazılar ve olası restorasyon çalışmalarının akademik ve yerel ortamda merak uyandırması, alanın ziyaretçiler için bir cazibe merkezi hâline gelerek nihayetinde yerel ekonomiye fayda sağlaması umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bursa, Orhaneli, Atranos Kalesi, Rölöve, Burç kalıntıları

Kaynakça

• Ağan, Ayşegül ve Işıl Polat Pekmezci. “Tarsios Vadisinde Bir Savunma Yapısı: Ergasteria (Kadıköy) Kalesi.” Online Journal of Art and Design 11 (5) 2003: 625-637. google scholar
• Ahmed Âşıkî Derviş. Aşık Paşazâde Tarihi. Haz. Ayşenur Kala. İstanbul: Kamer Yayınları, 2018. google scholar
• Can, Alper. “Güney Bithynia’da Bir Kent: Prusa ad Olympum.” Doktora Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, 2023. google scholar
• Cemiloğlu, Mustafa. “Bursa Bölgesi Yörükleri.” Osman Gazi ve Bursa Sempozyumu “Payitaht Bursa’nın Kültürel ve Ekonomik İlişkileri” Bildiri Kitabı. Haz. Cafer Çiftçi. Bursa: Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, 2005, 35-48. google scholar
• Dinçel, Ömer Faruk. “Adranos’un Fethi ve Yeni Keşifler,” Belgesel Tarih. Erişim 11 Mart 2023. https://www.belgeseltarih.com/adranosun-fethi-ve-yeni-kesifler/ google scholar
• Delil, Hüseyin ve Ömer Faruk Dinçel. Hüdavendigar Vilayeti Salname-i Resmisi H.1325-M.1907. Bursa: Bursa İl Özel İdaresi Yayınları, 2013. google scholar
• Dikmen, Alaattin. Sosyal ve Kültürel Değerleriyle Orhaneli. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2012. google scholar
• Doğancı, Kamil. “Prusa (Bursa) Kentinden Geçen Antik Yollar”. Osman Gazi ve Bursa Sempozyumu “Payitaht Bursa’nın Kültürel ve Ekonomik İlişkileri” Bildiri Kitabı. Haz. Cafer Çiftçi. Bursa: Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, 2005, 182-183. google scholar
• Doğancı, Kamil. “Antik Dönemde Bithynia’dan Geçen Ticari ve Askeri Yollar.” Ömer Çapar’a Armağan. Ed. Turgut Yiğit, Mehmet Ali Kaya, Ayşen Sina. Ankara: Hel Yayıncılık, 2012, 93-104. google scholar
• Doğancı, Kamil. “Roma İmparatorluğu’nun Bithynia Pontus Eyaleti’nde Uyguladığı Askeri Politikalar.” The Journal of Academic Social Science (56) 2017: 68-85. google scholar
• Emecen, Feridun. “Hudâvendigâr.” TDV İslam Ansiklopedisi. 18. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998, 285-286. google scholar
• Eskikurt, Adnan. “7. ve 12. Yüzyıllar Arasında Anadolu’yu Kateden Bazı Askeri Seferler ve Güzergahları.” Tarih Okulu Dergisi (20) 2014: 33-79. google scholar
• Gülbay, Onur. “Anadolu’da İmparator Hadrianus Dönemi İmar Faaliyetleri.” Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, 2009. google scholar
• Hamilton, William John. Asia Minor, Pontus and Armenia with some Account of Their Antiquities and Geology. C. 1. Londra: John Murray, 1842. google scholar
• ICOMOS (International Council on Monuments and Sites). ICOMOS Guidelines on Fortifications and Military Heritage, 2020. google scholar
• İnalcık, Halil. “Osmanlı Sultanı Orhan, (1324-1362) Avrupa’da Yerleşme.” Belleten 73/266 (2009): 77-108. google scholar
• İstanbul Üniversitesi FBA2021-38062 kodlu Bilimsel Araştırma Projesi sonuç raporu, 2022. google scholar
• Kaplanoğlu, Raif. “Kuruluş Döneminde Bursa Çevresindeki Kaleler ve Yerleşim Yerleri.” Osman Gazi ve Dönemi: Bursa’nın Fethi ve Osman Gazi’yi Anma Sempozyumu Bildiri Kitabı. Haz. Yusuf Oğuzoğlu. Bursa: Bursa Osmangazi Belediyesi Yayınları, 2010, 138-166. google scholar
• Strabon. Antik Anadolu Coğrafyası (Geographica XII-XIII-XIV). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2000. google scholar
• Schwertheim, Elmar. “Hadrianoi’nin Tarihi Coğrafyası.” Çev. İbrahim Hakan Mert. Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri-I. Ed. Mustafa Şahin. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2011, 11-19. google scholar
• Şahin, Mustafa. Bursa’nın Dağ İlçelerinin Tarihi ve Kültürel Mirası Envanteri. Bursa: Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Yayınları, 2014. google scholar
• Şahin, Mustafa. “Yüzey Araştırması.” Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri-I. Ed. Mustafa Şahin. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2014, 21-64. google scholar
• Şahin, Mustafa, İbrahim Hakan Mert ve Derya Şahin. “Bursa ve Çevresi Yüzey Araştırması-2009-Keles ve Orhaneli.” 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı. Ed. Ahmet Naci Toy ve Candaş Keskin. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2011, 99-114. google scholar
• Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü. “Sadağı Kanyonu Tescil İlanı.” Erişim 29 Mayıs 2023. https://tvk.csb.gov.tr/sadagi-kanyonu-tescil-ilani-duyuru-408658 google scholar
• Topçu, Niyazi. “1521 Tarihli Tımar Defteri’ne Göre; XVI. Yüzyıl Başlarında Dağ Yöresi (Orhaneli, Keles, Harmancık, Büyükorhan).” Bursa Araştırmaları Dergisi (2) 2004: 31-35. google scholar
• Topçu, Niyazi. “Atranos’tan Orhaneli-Beyce’ye.” Güney Bursa Dağ-Der Yardımlaşma ve Kültür Derneği Aylık Yerel Kültür Dergisi 5 (2009): 14-15. google scholar
• Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-TAY Projesi. “Adranos Kalesi.” Erişim 13 Temmuz 2023. http://tayproject.org/TAYBizansMar.fm$Retrieve?YerlesmeNo=20004&html=bizansdetailt. html&layout=web google scholar
• Vitruvius. Mimarlık Üzerine On Kitap, İstanbul: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı, 2005. google scholar