Osmanlı Arşiv Belgelerinde Bilecik Osman Gazi Camii’nin Planları ve Yanında İnşası İstenen Medresenin Projeleri

Year 2024, Issue: 21, 721 - 744, 31.01.2024

Ramazan Uykur

https://doi.org/10.26650/artsanat.2024.21.1289467

Abstract

Bu makalede, Hüdâvendigâr Vilâyeti Valisi adına M 13 Eylül 1899 (H. Cumâde’l-ûlâ 1317/ R. 1 Eylül 1315) tarihinde yazılan tahrirat ile Bilecik’te Osman Gazi Camii’nin yanında bir medrese inşası hususlarına dair arşiv belgeleri incelenmiştir.
Arşivdeki evraklarda yeni medresenin yeri ve konumu için hazırlanan belgelerle birlikte Osman Gazi Camii’ne ait detaylı bilgilere de ulaşılmıştır. Cami avlusunun yanında medrese için uygun bir mahal seçilerek Keşifnâme tanzim edilmiş ve içinde Osman Gazi Camii’nin harimi ve avlu planları ile avluda bulunan medrese odalarının çizimleri yer almıştır. Cami avlusunun yanında da yapılacak yeni medresenin giriş cephesi ile planının projeleri bulunmaktadır. Ayrıca belgelerde medresenin inşaatına dair malzeme bilgileri, maliyet hesapları, devrinin inşa teknolojisi, mimari terimler, ölçüm ve ağırlık birimleri hakkında kayıtlara rastlanmıştır. Günümüze camiden geriye duvarların bir bölümü ile minaresi gelebilmiştir. Eskişehir Müze Müdürlüğünce kalıntılarda gerçekleştirilen kazı çalışmalarının sonuçları belgelerle karşılaştırılmış ve tespitlerin arşiv planlarıyla uyumlu olduğu görülmüştür. Çalışmanın Osmanlı dönemi mimarlık tarihi bakımından önemli bir konunun aydınlanmasına katkı sağlayacağı ve sonraki çalışmalara temel teşkil edeceği düşünülmektedir.

Keywords

Bilecik, Osman Gazi Camii, Osmanlı mimarisi, Plan-kesit

Plans of Bilecik Osman Gazi Mosque and Projects of the Madrasah to be Built Adjacent to it in Ottoman Archive Documents

Abstract

In this article, archival documents about the madrasah to be built next to the Osman Gazi Mosque in Bilecik are analyzed. A tahrirat was written on September 13, 1899, A.D. (H. Jumada’l-ulâ 1317, R. September 1, 1315) on behalf of the Governor of the Hüdāvendigār Vilâyeti.
In the documents in the archive, along with the documents prepared for the location and location of the new madrasah, detailed information about the Osman Gazi Mosque was also found. A suitable place for the madrasah was chosen next to the courtyard of the mosque and the Keşifnâme was prepared. In the Keşifnâme, there are drawings of the harim and courtyard plans of Osman Gazi Mosque and the madrasah rooms in the courtyard. There are projects for the entrance façade and a plan for the new madrasah to be built next to the mosque courtyard. In addition, the documents contain material information on the construction of the madrasah, cost calculations, construction technology of the period, architectural terms, measurement and weight units. Today, some of the walls and the minaret of the mosque have survived. Excavations were carried out in the ruins by the Eskişehir Museum Directorate, the results have been compared with the documents by us and the findings were found to be consistent with the archive plans. The study will contribute to the enlightenment of an important issue in the history of Ottoman architecture and it will be the basis for further studies.

Keywords

Bilecik, Osman Gazi Mosque, Ottoman architecture, Plan-section

References

• Ayverdi, Ekrem Hakkı. İstanbul Mi’mârî Çağının Menşe’i, Osmanlı Mimârîsînin İlk Devri I. İstanbul: Fetih Cemiyeti Enstitüsü, 1966. google scholar
• Bostanzâde Yahya Efendi. Tarih-i Sâf Tuhfetü’l-Ahbab (Duru Tarih). Çev. Necdet Sakaoğlu. İstanbul: Alfa Basım Yayım, 2016. google scholar
• Bulduk, Üçler. “Osmanlı Devletinin Kuruluşu ve Kurucuları Hakkında.” Bilecik: Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş Meseleleri Sempozyumu. Bilecik: Bilecik Üniversitesi Yayınları, 2009, 82-90. google scholar
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y. MTV), 194-34-1-1, 2, 08.05.1317 (13 Eylül 1899). google scholar
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y. MTV), 194-34-2-1, 2, 14.08.1315 (26 Ağustos 1899). google scholar
• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) Yıldız Mütenevvi Maruzat google scholar
• Evrakı (Y. MTV), 194-34-3-1, 2, 08.05.1317 (2 Eylül 1899). google scholar
• Devellioğlu, Ferit. 0smanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Doğuş Ltd. Şti Matbaası, 1970. google scholar
• Eskişehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Arşivi. google scholar
• Kaplânoğlu, Raif, Niyazi Topçu ve Hüseyin Delil. 1455 Tarihli Kirmastî Tahrir Defteri’ne Göre Osmanlı Kuruluş Devri Vakıfları. İstanbul: Avrasya Etnografya Vakfı Yayınları, 2014. google scholar
• Kubbealtı Lugati. “Metro”. Erişim 08 Temmuz 2022. http://lugatim.com/s/metro google scholar
• Kubbealtı Lugati. “Tûlen”. Erişim 09 Ağustos 2022. http://lugatim.com/s/TÛLEN google scholar
• Kubbealtı Lugati. “İrâe”. Erişim 11 Ekim 2022. http://lugatim.com/s/İRÂE google scholar
• Mean, Erdal. “Bilecik Osmangazi Camii”. Vakıflar Dergisi 36 (Aralık 2011), 121-136. google scholar
• Öz, Mehmet. “Kuruluşun Aşamaları: Kaynaklar ve Literatüre Eleştirel Bir Bakış,” Bilecik: Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş Meseleleri Sempozyumu. Bilecik: Bilecik Üniversitesi Yayınları, 2009, 47-65. google scholar
• Tan, Tanja. “Bilecik’te Eski Yapıların İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Yıldız Üniversitesi, 1987. google scholar