YAVUZ SULTAN SELİM CAMİİ TAŞ SÜSLEMELERİ (THE STONE ORNAMENTS OF YAVUZ SULTAN SELİM MOSQUE)

Yıl 2014, Sayı: 2, 101 - 127, 20.07.2014

Kadriye Vardar

Öz

ÖZET

Taş süsleme Erken Osmanlı mimarlığında görüldüğü gibi, 16. yüzyıl Osmanlı mimarlığında en önemli süsleme unsuru olmuş  ve yüzyıllar boyunca bu önemini korumuştur. Yavuz Sultan Selim Camii bir 16. yüzyıl eseri olarak bu dönemin süsleme özelliklerini göstermiş ve taş süslemeler mimarlığa bağlı ve onu aşmayan bir anlayışla tasarlanmıştır. Eserin üzerinde yer alan taş süslemelerin kullanım alanlarına baktığımızda; kapılar, pencereler, mihrap, mihrabiyeler, minber, şebekeler ve korkuluk levhaları, mahfiller, minareler, sütunlar, sütun kaide ve başlık bölümleri, kemerler ve söve gibi mimarlık öğelerini görmekteyiz. Ayrıca, yaygın olarak, sütunlar ve mermer kaplamalarda devşirme malzemenin kullanımı karşımıza çıkmaktadır. Taş süslemelerde teknik olarak, oyma, kafes oyma , kabartma gibi teknikler uygulanmıştır. Eserin süslemelerinde; bitkisel ve geometrik süslemeler, yazılar, mimarlık biçimleriyle oluşturulan süslemeler, renkli taş ve mermer süslemeler yer alır. Yavuz Sultan Selim Camii’nde  taş süslemeciliği taşıdığı teknik ve süsleme özellikleri ile, Türk sanatının geleneksellik ve süreklilik ilkesine bağlılığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: Erken Dönem Osmanlı Sanatı, Klasik Dönem Osmanlı Sanatı, Yavuz Sultan Selim Camii, taş süsleme.

ABSTRACT

The stone ornament, as can be seen in the Early Ottoman architecture, was the most important decoration element in the 16th century Ottoman architecture and it preserved its importance throughout the centuries. Yavuz Sultan selim Mosque, as a 16th century monument, shows ornament features of this period and the stone decorations were designed according to the features of its time without exceeding the framework. When we look at the areas where stone ornaments used in the mosque, we see ornament  elements such as; doors, windows, mihrab, mimbar, maksoorahs, minarets, columns, base and capital of columns, arches, jambs. In addition , it can be seen that columns and marble coverings were used as spolia. As a technique; carving, openwork and relief were implemented in the stone ornaments. In the stone ornaments of the mosque, botanical shaped and geometrical decorations, inscriptions, architectural decorations, colourful stone and marble ornaments were used. With its technique and ornamental features, the stone ornaments of Yavuz Sultan Selim Mosque shows traditionalism and continuity of Turkish Art.

Key Words: Early Ottoman Art, Classical Ottoman Art, Yavuz Sultan Selim Mosque, The stone ornament

Anahtar Kelimeler

Erken Dönem Osmanlı Sanatı, Klasik Dönem Osmanlı Sanatı, Yavuz Sultan Selim Camii, taş süsleme.

Kaynakça

• Akar, Azade ve Cahide Keskiner. 1978. Türk Süsleme Sanatlarında Desen ve Motif, İstanbul.
• Aslanapa, Oktay. 1986. Osmanlı Devri Mimarisi, İstanbul.
• Aslanapa, Oktay. 1988. Mimar Sinan’ın Hayatı ve Eserleri, Ankara.
• Bacque-Grammont, Jean Louis. 1994. “Osmanlı Döneminde Mermer Kullanımı Hakkında Bazı Düşünceler”, X. Türk Tarih Kongresi, Ankara, V:1927-1930
• Barışta, H. Örcün. 1997. “XVI.Yüzyıl Taş İşçiliği Süsleme Temalarına İstanbul’dan Bazı Örnekler”, Vakıflar Dergisi, XXVI: 335-345.
• Bakırer, Ömür. 1993. “Anadolu Selçuklu , Beylikler ve Osmanlı Mimarisinde Taş ve Tuğla İşçiliği”, Başlangıcından Bugüne Türk Sanatı, Ankara, 255-280.
• Bayrakal, Sedat. 2008. Erken Dönem Osmanlı Minberleri, İstanbul.
• Birol, İnci A. 2009. Klasik Devir Türk Tezyînî Sanatlarında Desen Tasarımı Çizim Tekniği ve Çeşitleri, İstanbul.
• Birol, İnci A. ve Çiçek Derman. 2011. Türk Tezyînî Sanatlarında Motifler. Motifs in Turkish Decorative Arts, İstanbul.
• Cantay, Tanju. 1988. “Fetih’ten Sonra, Mimar Sinan’a Kadar Osmanlı Sanatı”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, 69-80.
• Cıda, İsa. 2005. İstanbul Bayezid Camii Taş Süslemeleri, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı, yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, İstanbul.
• Cimilli, H. Canan. 1996. Türk Süsleme Sanatında 17.Yüzyıl Taş Süslemesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü , Yayınlanmamış Sanat Tarihi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Çakmakoğlu, Alev, 1983, “İstanbul Türk Mimarisinde Renkli Taş Süslemeler”, Türkiyemiz, 40: 1Demiriz, Yıldız. 1979. Osmanlı Mimarisi’nde Süsleme I Erken Devir (1300-1453), İstanbul.
• Demiriz, Yıldız. 1988a. “Sinan’ın Mimarisinde Bezeme”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, 465-475.
• Demiriz, Yıldız. 1988b. “16.Yüzyıl Türk Süsleme Sanatında Natüralist Akımın Gelişmesi”,Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı, İstanbul, 103-121.
• Demiriz, Yıldız. 2004. İslam Sanatında Geometrik Süsleme, İstanbul.
• Erdoğan, Esra Güzel. 1996. İstanbul’daki Osmanlı Yapılarında Kullanılan Devşirme Malzemenin Değerlendirilmesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Sanat Tarihi Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Eriç, Murat. 1988. “Sinan’ın 16.Yüzyıl Türk Mimarisi Malzeme Anlayışına Getirdiği Yenilikler”, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı, İstanbul, 113-117.
• Ertuğrul, Özkan, 1988, “Acem Ali”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, , İstanbul, 1: 322. Gündoğdu, Hamza. 1993. “İkonografik Açıdan Türk Sanatında Rumi ve Palmetler”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar. Güner İnal’a Armağan, Ankara, 197-211.
• Keskiner, Cahide.2007. Turkish Motifs, İstanbul.
• Kuban, Doğan. 1994. “ Sultan Selim Külliyesi”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 7: 62-63. Kuran, Aptullah. 1988. “Mimar Sinan’ın Camileri”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, 175-204.
• Mesara, Gülbün ve Aykut Kazancıgil. 2010. Ord. Prof. Dr. A. Süheyl Ünver Türk Süsleme Sanatları, II, İstanbul.
• Ödekan, Ayla. 1988a. “Sinan’da Kütle Biçimlenişi ve Cephe Düzenlenmesi”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, 521-529.
• Ödekan, Ayla. 1988b. “Mukarnas Bezeme”, Mimarbaşı Koca Sinan, Yaşadığı Çağ ve Eserleri, İstanbul, 475-478.
• Özbek, Yıldıray. 2002. Osmanlı Beyliği Mimarisinde Taş Süsleme (1300-1453), Ankara.
• Özbek, Yıldıray. 2009. “Anadolu Türk Mimarisinde Taş Süsleme”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 7 (14): 141-169.
• Sayar, Malk ve Kemal Erguvanlı. 1962. Türkiye Mermerleri ve İnşaat Taşları, İstanbul.
• Tanyeli, Uğur ve Gülsün Tanyeli. 1989. “Osmanlı Mimarlığında Devşirme Malzeme Kullanımı (- Yüzyıl), Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2 (4): 23-31
• Türkiye Mermer Envanteri.1966. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Yayınlarından, 1
• Yenişehirlioğlu, Filiz.1982. “XVI. yüzyıl Osmanlı Dönemi Yapılarında Görülen Mimari Süsleme Programlarında Mimar Sinan’ın Katkısı Var mıdır”, Mimarlık, 5-6: 29-35.
• Yılmaz, Tarcan. 1988. “16.Yüzyıl Maden Sanatı”, Mimar Sinan Dönemi Türk Mimarlığı ve Sanatı, İstanbul, 361-367.
• Züber, Hüsnü. 1971. Türk Süsleme Sanatı, Ankara.