Boris Yeltsin’in Başkanlığı Döneminde Bilim, Yükseköğrenim ve Rusya Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü Türkiye Birimi, 1992-2000

Yıl 2020, , 141 - 170, 30.09.2020

Ali Başaran

https://doi.org/10.26650/jes.2020.011

Öz

Araştırmanın amacı SSCB sonrası Rusya Federasyonu’nda bilim, araştırma kurumlarının ve araştırmacıların durumunu tespit etmektir. Resmî kurumların raporları, Federal Devlet İstatistik Hizmetleri istatistikleri, akademisyenlerin beyanatları, Şarkiyat Enstitüsünün yayınları, Bilim Tetkikleri Enstitüsü yayınları, Şarkiyat Enstitüsünün 200’ncü kuruluş yıldönümü için hazırladığı belgesel, Rusya Devlet Kütüphanesine kayıtlı Türkiye hakkındaki tezler kullanılmıştır. SSCB’de ve Yeltsin döneminde bilim, araştırma kurumlarının ve araştırmacıların durumunu tespit edildikten sonra Türkiye biriminin Şarkiyat Enstitüsü içindeki yeri ve rolü, personel yapısı, yayınları, yayınlarının niteliği, yayınlarının sayısı belirlenmiştir. Türkiye biriminin araştırmalarına RF yönetiminin tesiri değerlendirilmiştir. Sovyetler Birliğinde ve RF’de araştırmacılar özgür, araştırmalar olağan akışına bırakılmamıştır. Türkiye biriminin yapısı ve araştırmaları yönlendirilmiştir. Araştırma kurumları ve araştırmacılar Yeltsin dönemi öncesi ve sonrası ile karşılaştırılmıştır. Araştırma kurumlarında çalışanların sayısı yaklaşık yarıya düşmüştür. Düşüşün en önemli nedenleri arasında maaşların ödenmemesi, maaşların SSCB dönemine nispeten çok düşmesi, araştırmacılara imkân ve değer verilmemesi, araştırmacılara yurtdışında iş verilmesi, işletmelerin ve diğer kurumların özelleştirilmesi, tasfiyesi, iflası vb. nedenler sayılabilir. Araştırmacıların sayısı düşerken kamu kurumlarında görevli öğretim elemanlarının sayısı az da olsa artmıştır. Kamu kurumlarındaki öğrenci sayısındaki artış oranı ise epeyce yüksektir. Makale Yeltsin döneminde bilim, araştırma ve Moskova’da Şarkiyat araştırmalarının durumunu hakkında katkı sağlamaktadır. Ayrıca uzun dönemde iki ülke Türklük araştırma kurumları ve araştırmacılarının ortak projelerine katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yeltsin, Bilim, Araştırma, Türkiye birimi, Türkiye bilgini, Şarkiyat Enstitüsü, Moskova

Science, Higher Education and Turkey Unit of the Institute of Oriental Studies Russian Academy of Sciences during the Presidency of Boris Yeltsin, 1992-2000

Öz

The purpose of this research is to determine the status of science, research institutions, and researchers in the post-USSR Russian Federation. For the determination, the reports of official institutions, statistics of the Russian Federation Federal State Statistics Service, the statements of the academicians, the publications of the Oriental Institute, publications of the Institute for the Study of Science of the Russian Academy of Sciences (ISS RAS), the documentary prepared for the 200th anniversary of the Oriental Institute, and the theses about Turkey registered in the Russian State Library were used. After determining the status of science, research institutions, and researchers in the USSR during the Yeltsin period, the place and role of the Oriental Institute Turkey unit in the Institute of Oriental Studies, the staff structure, the publications, the quality of the publications, the number of publications were determined. The influence of the RF administration on the research of the Turkey unit of the Institute of Oriental Studies of the Russian Academy of Sciences was evaluated. Research in the Soviet Union and the Russian Federation were not left to the usual flow and researchers did not follow an independent course. The structure and research of the Oriental Institute of Turkey unit were guided. Research institutions and researchers have been compared before and after the Yeltsin period. The number of employees working in research institutions was almost halved. The most important reasons for the decline in the number of employees are the non-payment of salaries, the decrease in salaries compared to the USSR period, the lack of opportunity and value to researchers, the employment of researchers abroad, the privatization, liquidation, bankruptcy of enterprises, and other institutions, etc. reasons can be listed. While the number of researchers decreased, the number of academic staff working in public institutions increased slightly. The rate of increase in the number of students in public institutions is quite high. This article contributes to the state of science, research, and Oriental studies in Moscow during the Yeltsin period. It will also contribute to the joint projects of Turkish studies institutions and research of the two countries in the long run.

Anahtar Kelimeler

Yeltsin, Science, Research, Turkey unit, Turkey scholar, Oriental studies, Moskva

Kaynakça

• Aksay, Hakan. “Türk İmajı: Dün, Bugün... Yarın?” Avrasya İşbirliği Perspektif, no. 3–4 (1997): 3.
• Aleksey Cickin. “Kürtler, Bağımsız Devletler Topluluğu Da Dahil Olmak Üzere Self-Determinasyon İstiyorlar.” Megapolıs Express, March 2, 1994.
• Alkan, Mehmet Ö. “1960 Darbesi ve Üniversiteden Tasfiyeler: 147’ler Olayı.” Toplumsal Tarih, no. 286 (2017): 58–69.
• Başaran, Ali. Annales Araştırma Yöntemine Göre Türkiye’nin Uluslararası Politikadaki Yeri ve Rolünün Değişimine Rusya’nın Etkisi (1699-2017). Ankara: İmaj Yayınevi, 2018.
• ———. “Siyasi İlişkiler-Kültürel İlişkiler Etkileşimi: Türk-Rus İlişkileri Örneği.” Avrasya Etüdleri, no. 48 (2015): 101–42.
• Bulut, Yücel. “Oryantalizmin Ardından.” Sosyoloji Dergisi 3, no. 24 (2012): 1–57.
• ———. “Sunuş.” Sosyoloji Dergisi 3, no. 24 (2012): 7–20. Çistyakova, T A. “Türkiye Sankt Peterburg’ta.” 664 Numaralı Rus-Türk Lisesi Beyaz Geceler Okul Gazetesi. 1998.
• Çomak, İhsan. “Vasili Dimitriyeviç Smirnov (1846-1922).” Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 5, no. 21 (2012): 278–84.
• Erden, Cem Taylan, and Tolga Binbay. “Sovyetler Birliği’nde Psikiyatri Kötüye Mi Kullanıldı?” Madde, Diyalektik ve Toplum, no. 1 (2008): 6–13.
• Feryat Bulut. “68 Kuşağı Düşünce Yapısında Atatürk ve Atatürkçülük.” T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, 2009.
• Fortescue, Stephen. “The Russian Academy of Sciences and the Soviet Academy of Sciences: Continuity or Disjunction?” Minerva, no. 30 (1992): 459–78.
• Gürsoy Şumnulu, Yasemin. “Türk Kaynaklarında Trofim Lısenko.” In Процеси Українського Державотворення Від Давніх Часів До Сьогодення (з Нагоди 1000-Річчя з Початку Правління Ярослава Мудрого) 18 Квітня 2019 Року, 66-69. Ternopil, 2019.
• Gürsoy, Yasemin. Sovyet Dönemi Rus Edebiyatı (1953-1991). İksad, 2018. Henri Alleg. Büyük Geri Sıçrama Yıkıntı ve Umut Rusyasonda Röportaj. 2nd ed. İstanbul: Evrensel Basım Yayın, 2013.
• Kemper, Michale. “Introduction Integrating Soviet Oriental Studies.” In The Heritage of Soviet Oriental Studies, edited by Michale Kemper and Stephan Conermann, 1–25, n.d. Maharramova Cengiz, Nigâr, and Ahmet Şimşek. “Sovyetler Birliği Döneminde Rusya’da Okutulan Tarih Ders Kitaplarında Türk İmajı.” Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, no. 26 (2017): 37–66.
• Minarlı, Mustafa Ali, and Burak Yılmaz. “Asya Politik Sineması Üzerine Notlar.” İnsan ve İnsan Dergisi, no. 3 (2015): 37–50.
• Mustafa Özbaş. “Rus Şarkiyat Çalışmalarının Temelleri Rus Tarihinin Başlangıcından 15. Yüzyıla Kadar.” Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 9, no. 2 (2009): 147–53.
• Özel, Merve Suna. “Stalin Dönemi Rus Milliyetçiliği ve Politikaları.” Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4, no. 2 (2014): 99–122.
• Perera, Judith. “Russia’s Scientists Take to the Streets.” NewScientist, 1996. https://www.newscientist.com/ article/mg15220521-300-russias-scientists-take-to-the-streets/.
• Perera, Judith, and Andrei Ivanov. “RUSSIA-SCIENCE: An End to Science?,” 1996. http://www.ipsnews. net/1996/03/russia-science-an-end-to-science/.
• Şahin Liaisan. “Geçmişten Bugüne Rusya’da Türkiye Araştırmaları.” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 8, no. 15 (2010): 645–96.
• Şahin, Liaisan. “Rusya’da Türkiye Üzerine Yayımlanan Monografilerin Listesi (1991-2016).” Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi 3, no. 2 (2016): 281–85.
• Said, Edward W. Orientalism. 1st ed. London and Henley: Routledge & Kegan Paul Ltd., 1978.
• Sharlak, Yevgeniya. “Büyük Sovyet Ansiklopedisi’nde Türkler.” T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü (Genel Türk Tarihi) Anabilim Dalı, 2017.
• Sıvış, Efe. “Uluslararası İlişkiler Disiplininde Propaganda: Sinema Filmlerinin Dış Politikada Kullanımı; 1940’lı Yıllarda Türkiye Örneği.” In II.ALKÜSAM Uluslararası İlişkiler Kongresi, edited by Tolga Öztürk and Eren İrfanoğlu, 27. Alanya: Alanya Alaaddin Keykubat Universitesi, 2019.
• Tağızade, Leyla. “Sosyalist Realizm: Kökeni, Oluşum Süreci ve Kavramı.” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 3, no. 4 (2006): 7–24.
• Türkkaya Ataöv. “‘Bu Sevinç Neden?’” Forum, 1968.
• Turyalay, Svetlana. “Türkiye Az Kalsın Sovyetlere Nasıl Dahil Oluyordu. Eski KGB Elemanlarının İfadeleri.” Komsomolskaya Pravda. July 26, 1995.
• А.Г. Аллахвердян, Н.С. Агамова. “Российская Наука в Постсоветский Период: От Кадрового Обвала к Численной Стабилизации.” Наука Та Наукознавство, no. 1 (2005): 51–62.
• Кононов А. Н. “Тюркология // Азиатский Музей.” In Ленинградское Отделение Института Востоковедения АН СССР, 400–427, 1972.
• Ли, Ю. А., and С. Ф. Орешкова. Сектор Турции Института Востоковедения РАН. Москва: Институт востоковедения РАН, 2009.
• Миндели, Л. Э., and В. Е. Чистякова. Структура и Динамика Кадрового Потенциала Российской Науки. Москва: ИПРАН РАН, 2016.
• http://stat.edu.ru/scr/db.cgi?act=listDB&t=2_6_1a&ttype=2&Field=All Erişim 18 Ağustos 2020.
• http://vivovoco.astronet.ru/VV/PAPERS/ECCE/VIETSOLJ.HTM Erişim 07 Ağustos 2020.
• http://www.daokedao.ru/2014/08/18/institut-prakticheskogo-vostokovedeniya-lishen-litsenzii/ Erişim 10 Ağustos 2020
• http://www.kremlin.ru/acts/bank/9204 Erişim 09 Ağustos 2020.
• http://www.snto.ru/chto/upload/pdf/GNTP_05.pdf Erişim 09 Ağustos 2020.
• https://bsv.ivran.ru/center Erişim 18 Ağustos 2020.
• https://bsv.ivran.ru/sektor-turcii Erişim 16 Temmuz 2020.
• https://islamansiklopedisi.org.tr/smirnov-vasily-dmitrievic Erişim 15 Ağustos 2020.
• https://istatistik.yok.gov.tr/ Tablo 201. Yabancı uyruklu öğretim elemanlarının uyruğuna ve akademik görevlerine göre sayıları, 2015 – 2016, 3. (20.05.2016). https://vimeo.com/358652907/52c236e57b Erişim 01 Ağustos 2020.
• https://ruxpert.ru/%D0%A0%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BB_%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B8#cite_note-.D0.9F.D0.B0.D0.B2.D0.BB.D0.BE.D0.B2-6 Erişim 07 Ağustos 2020.
• https://www.amerikaninsesi.com/a/a-17-2010-03-02-voa2-88926702/882376.html Erişim 07 Ağustos 2020.
• https://www.hurriyet.com.tr/dunya/siz-beni-sayiyor-musunuz-7727965 Erişim 20 Temmuz 2020
• https://www.ivran.ru/persons/RobertLanda Erişim 09 Mart 2020.
• https://www.milliyet.com.tr/gundem/yasakli-belgesel-kosk-un-sitesinde-982318 Erişim 01 Ağustos 2020.
• https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1169423/ Erişim 09 Ağustos 2020
• https://www.sciencemag.org/news/1996/10/russian-scientists-protest-money-woes Erişim 07 Ağustos 2020.
• https://www.yenisafak.com/koronavirus/turkmenistanda-koronavirus-demek-artik-yasak-3532434 Erişim 28 Temmuz 2020.
• https://www.yenisafak.com/saglik/sahte-doktor-oldurdu-604845 Erişim 09 Ağustos 2020.
• https://youtu.be/XHekOu2Ql8g Ковчег науки / Институту востоковедения Российской академии наук исполнилось 200 лет (Kovcheg nauki / Institutu vostokovedeniya Rossiyskoy akademii nauk ispolnilos’200 let). Erişim 28 Temmuz 2020.
• https://www.61saat.com/sahte-universite-diplomalari-makale,2212.html Erişim 09 Ağustos 2020