Soğuk Savaş Döneminin Başında Türk-Amerikan Yakınlaşması ve bir JAMMAT Görevlisinin Anılarında Ankara

Yıl 2020, , 185 - 202, 30.09.2020

Selma Göktürk Çetinkaya

https://doi.org/10.26650/jes.2020.013

Öz

Türkiye’ye yapılan askeri yardımları koordine etmek için 1947’de kurulan Türkiye’ye Yardım İçin Müşterek Amerikan Askeri Elçiliği (JAMMAT), Soğuk Savaşın başlarında ABD askeri tarafından üstlenilmiş modernleştirme programıdır. ABD’nin bu girişimle ilgili esas niyeti Soğuk Savaş Dönemi’nin ortaya çıkardığı SSCB’nin müdahaleci devlet politikasını önlemektir. Hazırlanan çalışmada, JAMMAT’ta görevli Elizabeth McNeill-Leicester’ın Ankara’da geçirdiği bir yılını kaleme aldığı “Memories of 1950 in Ankara, Turkey” isimli kitabı merkez alarak değerlendirme yapılacaktır. Kariyerini ABD Dış Servisinde yapan Elizabeth McNeill, işgal altındaki Japonya'daki Ordu Sivil Bölümü'nde (DAC) görev almış, daha sonra Ankara'ya gönderilmiştir. Ankara’nın ardından Merkezi İstihbarat Teşkilatı'nda (CIA) görevlendirilen Mc Neill, İran, Pakistan, Hindistan, Senegal ve Kolombiya’da çalışmıştır. Senegal ve Kolombiya'daki hizmetlerinin arasında Sorbonne Üniversitesi'nde Fransız Medeniyeti okumuştur. 1949’un sonunda Ankara’ya gelen McNeill, 1950'nin sonuna kadar Ankara'da kalmıştır. Bu süre zarfında yazar Türkiye’yi, Ankara’yı ve halkı eleştiren bir tutum sergilemiştir. Her fırsatta, ABD'nin Türkiye'ye birçok açıdan yardım ettiğini ve bu nedenle Türkiye'nin Amerikalılara minnettar olması gerektiğini vurgulayan JAMMAT görevlisi Ankara’da kaldığı süre boyunca gözlemlerini ayrıntılı olarak yazmıştır. 2009’da basılan ve halen Türkçeye çevrilmemiş olan kitap, Amerikalı bir kadının gözünden 1950 Ankara’sını görmemizi sağlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, ABD, Ankara, JAMMAT, Soğuk Savaş

Turkish-American Convergence at the Beginning of the Cold War Period and Ankara in the Memoirs of a JAMMAT Officer

Öz

The Joint American Military Mission to Aid Turkey (JAMMAT), established in 1947 for a task to coordinate the military aids to Turkey was a modernization program undertaken by the United States at the beginning of the Cold War. The main object of the United States was to prevent a new interventionist government (USSR) as a result of a formation taken place due to the Cold War. This study aims to evaluate the book titled “Memories of 1950 in Ankara, Turkey” written by Elizabeth McNeill-Leicester, who was commissioned in JAMMAT in 1950 and spent one year in Ankara. Elizabeth McNeill made her career in the U.S. Foreign Service. McNeill served in the Department of Army Civilian (DAC) in Occupied Japan. She was then sent to Ankara. After Ankara, she served in the Central Intelligence Agency (CIA). Among her services in Senegal and Colombia she studied French Civilization at the Sorbonne University. McNeill arrived in Ankara at the end of 1949 and remained in Ankara until the end of 1950. During this time, the author has taken an attitude criticizing Ankara and the public. She, at every opportunity, has said that the United States helped many aspects of Turkey. Therefore, it was stressed that Turkey should be grateful to the Americans. This JAMMAT officer wrote down her observations in detail during her stay in Ankara. This book, published in 2009 and not yet translated into Turkish, helps us to see the Ankara of 1950’s from the point of view of a woman.

Anahtar Kelimeler

Turkey, USA, JAMMAT, 1950

Kaynakça

• MCNEILL-LEICESTER, Elizabeth. Memories of 1950 in Ankara, Turkey, USA: Xlibris, 2009.
• Ayın Tarihi, Mart 1950. “Recommend for Assistance to Greece and Turkey” (Address of the President of the United States Delivered Before a Joint Session of the Senate and the House of Representatives, Recommending Assistance to Greece and Turkey), House of Representatives, 80th Congress 1st Session, Document No. 171.
• Resmi Gazete, Kanun No: 5596, S: 7460, 18116-18117, 18 Mart 1950.
• Resmi Gazete, Kanun No: 6375, S: 8663, 8727-8737, 20 Mart 1954.
• TBMM Tutanak Dergisi, 8. Dönem, C. XXV, 63. Birleşim, 13 Mart 1950.
• ARCAYÜREK, Cüneyt. Bir Zamanlar Ankara, Ankara: Bilgi Yayınevi, 2005.
• ARMAOĞLU, Fahir. Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri, Ankara: TTK Basımevi, 1991.
• ASLAN, Ömer. U.S. Involvement ın Military Coups D’état in Turkey and Pakistan During the Cold War: Between Conspıracy and Reality. Doktora tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, 2016.
• AZAKOĞLU, Necip. 1930’larda Ankara-Avusturya Büyükelçisi’nin Gözüyle Norbert Von Bischoff, İstanbul: Tarihçi Kitabevi, 2015.
• BAYRAKTAR, Adile Nuray. “Başkent Ankara’da Cumhuriyet Sonrası Yaşanan Büyük Değişim: Modern Yaşam Kurgusu ve Modern Mekanlar”, Ankara Araştırmaları Dergisi, 4/ 1, (2016): 67-80.
• BÖLME, Selin Muzaffer. ABD’nin Üs Politikası ve Türkiye: Kuruluşundan Bugüne İncirlik Üssü. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2010.
• CELEP, Barış. Türkiye’ye Amerikan Askeri Yardım Kurulu (JAMMAT) ve Türkiye’deki Faaliyetleri. Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi, 2018.
• ILGAZ, Hasene. Atatürk’e 100. Yıl Armağanı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1981.
• MUNSON, Howard Adelbert. The Joint American Military Mission to Aid Turkey: Implementing the Truman Doctrine and Transforming U.S. Foreign Policy, 1947-1954. Phd Dissertation, Washington State University Department of History, 2012. ÖYMEN, Altan. Değişim Yılları, 11. Baskı, İstanbul: Doğan Kitap, 2014.
• REARDEN, Steven L. History of the Office of the Secretary of Defense, The Formative Years 1947-1950, Washington: U.S. Government Printing Office, 1984.
• SANDER, Oral. “Türkiye’nin Batı Bağlantısı I ABD ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 34/ 1, (1979): 63-86.
• SATTERTHWAITE, Joseph C. “The Truman Doctrine: Turkey”, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, America and the Middle East içinde, 401, 74-84. Sage Publications Inc., May 1972.
• TONGA, Necati. “Ankara Tarihine Damga Vurmuş Bir Edebiyat Mahfili: Karpiç Şehir Lokantası”, Türkiye Notları Fikir, Tarih, Kültür: Ankara Terkip Arayışından Beton Yığınına, 4, 24-28. Nisan-Mayıs 2019. TRUMAN, S. H. Hatıralarım, Çeviren Cihad Baban. Semih Tuğrul, Ankara: Ulusal Basımevi, 1968.
• UYAR Mesut, Serhat Güvenç. “One Battle and Two Accounts: The Turkish Brigade at Kunu-ri in November 1950”, The Journal of Military History, 80, (October 2016): 1117-1147.
• ÜNAL, Selda Gülcan. “Kentsel Kamusal Mekanların Dönüşümü: Ankara Atatürk Bulvarı”, IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi-Bildiriler Kitabı, I, 285-304. 2015.
• WEISBAND, Edward. İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası, 3. Cilt. İstanbul: Cumhuriyet Kitaplığı, 2000.
• YILMAZ, Aysel. “Ankara Bulvar Palas Oteli (1954-1993)”, Dünden Bugüne Türkiye’de Turizm (Kurumlar, Kuruluşlar, Turizm Bölgeleri ve Meslekler). Koordinatör Nazmi Kozak. 359-359, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2015.