SEVR BARIŞ ANTLAŞMASI SÜRECİNDE ELEFTHERİOS VENİZELOS: GÖRÜŞMELER, KONFERANSLAR VE İMZA

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 307 - 339, 31.10.2017

Dr. Çağla Derya Tağmat

Öz

Sevr
Barış Antlaşması’nın hazırlanma ve imzalanma süreci sanıldığı kadar kolay
gerçekleşmemiştir. Söz sahibi devletlerin kendi çıkarları doğrultusunda
oluşturmaya çalıştıkları bu tasarı, adeta yeni bir haritanın çizimi şeklini
almıştır. Sevr Antlaşması’nın imzalandığı gün altı farklı anlaşma daha
imzalanmış ve Sevr süreci aslında yalnızca Türkiye’yi değil, içinde İtalya ve
Yunanistan’ın da bulunduğu pek çok ülkeyi etkilemiştir. On İki Ada, Trakya, İzmir,
azınlıklar ve daha pek çok mekân ve kavramın kaderi, 10 Ağustos 1920 tarihinde
yeniden kurgulanmıştır. Bu kurgulamadaki önemli karakterlerden biri de
Eleftherios Venizelos olmuştur. Yunanistan’ın, Ankara hükümetine kabul ettirmek
için ardı ardına taarruzlarda bulunacağı Sevr Antlaşması’nın hazırlanma
sürecinde Venizelos, hatırı sayılır mesai harcamıştır. Sevr Antlaşması’na
imzasını attıktan iki gün sonra, Yunanistan’a dönmek üzere bulunduğu Lion
Garı’nda bir suikast girişimine maruz kalması ise Yunanistan’da Venizelos’a
muhalif grupların varlığını yeniden hatırlatmıştır.

Bu
çalışmada, Sevr’e giden süreçte Venizelos’un iddiaları, tutumu ve diplomasisi,
Yunanistan’ın antlaşmaya bakışı, 10 Ağustos 1920 günü Sevr’de imzalanan yedi
farklı antlaşma ve Venizelos’a suikast girişimi, başta Yunan süreli yayınları
ve belgeleri olmak üzere diğer araştırma eserlerinin yardımıyla ortaya konmaya
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sevr (Sevres) Barış Antlaşması, Venizelos’a Suikast, Türk-Yunan, Yunanistan, Venizelos

Eleftherios Venizelos during Sevres Peace Treaty Process: Negotiations, Conferences and Signature

Öz

The preparation and signing process of Sevres Peace
Treaty didn’t actualize as easy as it was imagined. The project which was
organized in the direction of arbiter states’ own profits, fairly took the form
of a new map. On the same day, when Sevres Peace Treaty was signed, six
different treaties were signed and this Sevres process effected not only Turkey
but also Italy and Greece. The fate of Dodecanese, Thrace,
Izmir, minorities, many places and concepts were constructed again on August
10th, 1920. In this construction, one of the important figures was Eleftherios
Venizelos. Venizelos spent remarkable amount of time on the preparation of
Sevres Peace Treaty for the sake of Greece which was persistently attacking to
make the government of Ankara to accept it. Two days after signing Sevres
Treaty, the assassination attempt towards Venizelos in Lion Railway Station in
Paris reminded again the existence of opposite groups in Greece against
Venizelos.

In this research, the claims, attitudes and diplomacy
of Venizelos, the aspect of Greece, seven different treaties that signed in
Sevres and assassination attempt towards Venizelos are going to be analyzed
through Greek periodicals, archives and secondary sources.

Anahtar Kelimeler

Sevres Peace Treaty, Assassination of Venizelos, Turco-Greek, Greece, Venizelos

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri Benaki Müzesi Venizelos Arşivi, 201.03.088
• Benaki Müzesi Venizelos Arşivi, 101.01.170-1
• Benaki Müzesi Venizelos Arşivi, 201.03.100
• Benaki Müzesi Venizelos Arşivi, 01.070 α- 2002
• Benaki Müzesi Venizelos Arşivi, 01.070 β- 2002
• Benaki Müzesi Venizelos Arşivi, 173.309.07-1, 2
• Süreli Yayınlar (Yunanistan) Akropolis
• Astir
• Estia
• Ethnos
• Makedonia
• Araştırma Eserleri AKŞİN, Sina, İç Savaş ve Sevr’de Ölüm, c. III., Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul 2010.
• AKYOL, Taha, 1919-1920 Mondros, Sevr ve Kuva-yı Milliye, Doğan Kitap, İstanbul 2016.
• APOSTOLOPULU M. -K. HATZİANTONİU, İstoria tou Ellinikou Ethnous [History of Greek Nation],7 Pelekanos Athina, (T.Y.).
• ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, İstanbul 2010.
• ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, c. II, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yayınları, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1973.
• BIYIKLIOĞLU, Tevfik, Trakya’da Milli Mücadele, c. I., Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1992.
• BURGWYN, H. James, Italian Foreign Policy in the Interwar Period 1918-1940, USA, 1997.
• CİHANGİR, Çiğdem Kılıçoğlu, “Yunanistan’da Ulusal Bölünme ve Birinci Dünya Savaşı’na Giriş”, II. Uluslararası Tarih Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Dokuz Eylül Üniversitesi ve Buca Belediyesi, İzmir 2015, ss.347-360.
• DALBY, Andrew, Eleftherios Venizelos 1919-1923 Barış Görüşmeleri ve Sonrası, Akılçelen Kitaplar, Ankara 2014.
• ERDEM, Nilüfer, Yunan Tarihçiliğinin Gözüyle Anadolu Harekâtı (1919-1923), Derlem Yayınları, İstanbul 2010.
• ERİM, Nihat, Devletler Arası Hukuk ve Siyasi Tarih Metinleri, Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları, c. I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1953.
• ERTAN, Temuçin Faik, “Sevr ve Lozan Antlaşmaları Hakkında Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, s. 58, Bahar 2016, s. 22.
• EVANS, Graham - Jeffrey NEWNHAM, Uluslararası İlişkiler Sözlüğü, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2007.
• GIBBONS, Herbert Adams, Venizelos, Houghton Mifflin Company, New York 1920.
• GRASSI, Fabio L., İtalya ve Türk Sorunu 1919-1923 Kamuoyu ve Dış Politika, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2010.
• GONATA, Stiliano, Apomnimonevmata 1897-1957 [Memoirs 1897-1957], Athinai 1958.
• HATZIANTONİOU, Kostas, Mikra Asia, O Apeleftherotikos Agonas (1919-1922) [Asia Minor, Struggle of Liberty 1919-1922], İolkos, Athina.
• HELMREICH, Poul C., From Paris to Sevr, The Partition of Ottoman Empire at the Peace Conference 1919-1920, Ohio State University Press, 1974.
• _______ (Çeviren: Şerif Erol), Sevr Entrikaları, Büyük Güçler, Maşalar, Gizli Antlaşmalar ve Türkiye’nin Taksimi, Sabah Kitapları, İstanbul 1996.
• HRISTODULIDI, Th., Themata Ellinikis Diplomatikis İstorias (1912-1934) [Themes of Greek Diplomatic History (1912-1934)], Paratiritis, Athina 1986.
• KITSIKIS, Dimitris, Yunan Propagandası, Meydan Neşriyat, İstanbul (T.Y.).
• KÜÇÜK, Cevdet, “On İki Ada”, TDV İslam Ansiklopedisi, c. XXXIII. ss.353-355.
• LLOYD GEORGE, David, The Truth about the Peace Treaties, Victor Gollancz Ltd, 1st edition, London.
• MACMILLAN, Margaret, Paris 1919: 1919 Paris Barış Konferansı ve Dünyayı Değiştiren Altı Ayın Hikâyesi, ODTÜ Yayıncılık, Ankara 2004.
• MAZARAKI, Aleksandrou - Ainianos, Apomnimonevmata [Memoirs], İkaros (T.Y.)
• MERAY Seha -Osman OLCAY, Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş Belgeleri (Mondros Bırakışması, Sevr Andlaşması, İlgili Belgeler), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1977.
• MPARPIS, Kostas N., Ethnikos Dihasmos Aitia- Enohoi -Sinepies [National Schism: Reason- Guilties- Results], Erodios, Thessaloniki 2007.
• OLCAY, Osman, Sevr Antlaşması’na Doğru (Çeşitli Konferans ve Toplantıların Tutanakları ve Bunlara İlişkin Belgeler), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara1981.
• ORAN, Baskın, Türk-Yunan İlişkilerinde Batı Trakya Sorunu, Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yayınları, Ankara, 1986.
• ÖZMAKAS, Yavuz, İyonya’da Son Akşam Yüksek Komiser Stergiadis’in İzmir Günleri, Şenocak Yayınları, İzmir 2010.
• ÖZSÜER, Esra,“Birinci Dünya Savaşı Süresince Yunanistan’da Yaşanan Siyasi Kutuplaşma ve İç Çatışma”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları/ Recent Period Turkish Studies, c. XIV/1-2 (2015) İstanbul, s. 33-67.
• PALLIS, Aleksander Anastasius, Yunanlıların Anadolu Macerası 1915-1922, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1997.
• RIZOPOULOS, Nicholas, Greece at the Paris Peace Conference 1919: Venizelos and the Greek Territorial Problem from the Armistice to Versailles (November 1918-June 1919), Dissertation Presented to the Faculty of the Graduate School of Yale University in candidancy for the Degree of Doctor of Philosophy, USA, 1963.
• SMITH, Michael Llewellyn, Yunan Düşü, Ayraç Yayınları, Ankara 2002.
• SONYEL, Salahi, İngiliz Gizli Belgelerinde Türk-Yunan İlişkileri 1821-1923, Remzi Kitabevi, İstanbul 2011.
• SÖYLEMEZOĞLU, Galip Kemali, Yok Edilmek İstenen Bir Millet, Selek Neşriyat, İstanbul 1957.
• STAVROU, Tatiana, O En Konstantinupoli Ellinikos Filologikos Syllogos: To İpurgio Paidias tou Alitrotu Ellinismu, [Greek Literary Association of Constantinople: Ministry of Education of Unransomed Hellenism] Athinai 1967.
• TANSEL, Selahattin, Mondros’tan Mudanya’ya Kadar, c. III, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1978.
• TZANAKARIS, Vasilis, Dakrismeni Mikrasia 1919-1920 Ta Hronia Pou Sintaraksan tin Ellada [Tearfull Asia Minor 1919- 1920 The Years that Convulsed Greece ], Metalimio, Athina 2013.
• UMAR, Bilge, İzmir’de Yunanlıların Son Günleri, Bilgi Yayınevi, Ankara 1974.