1924-1928 Yılları Arası İstanbul Şehremaneti Mecmuası’nda Şehircilik Açısından Su Konusu

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 1, 29 - 53, 30.03.2020

Dilek Başar

https://doi.org/10.26650/jes.2020.003

Öz

Türkiye’de dergicilik faaliyetleri Tanzimat döneminde başlamıştır. Bu dönemdeki dergiler daha çok ilmi cemiyetlerin yayın organı şeklindeydi. 1924'te yayın hayatına başlayan, büyük ölçüde Kültür Tarihçisi Osman Nuri Ergin’in gayretleriyle yayımlanan ve daha sonra adı İstanbul Belediye Mecmuası olarak değiştirilecek olan İstanbul Şehremaneti Mecmuası ise Türkiye’nin ilk belediyecilik dergisi olması açısından büyük önem taşır. Dönemin sosyal, idari, iktisadi, fenni ve imar ile ilgili yapısını ayrıntılı bir şekilde yansıtan dergi, 19. yüzyılda Osmanlı döneminde başlayan çağdaş anlamda şehirleşme çabalarının Cumhuriyet döneminde de hızlı bir şekilde devam ettiğini gösterir niteliktedir. Geçmişin ve tarihi değerlerin de korunarak Batı’nın örnek alındığı bu dönemde şehircilik ve belediyecilik açısından birçok çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalardan biri de insanın şüphesiz en temel ihtiyacı olan su alanında yapılmış olanlardır. Dergide su ve su yapıları gerek belediyecilik gerekse mimari açıdan incelenmiş; suyun durumu, nasıl işlendiği, su yapılarının inşası, su hatlarının çekilmesi, eskimiş su hattı ve yapılarının tadilatı gibi birçok bilgiye yer verilmiştir. Bunun yanında Batı’da su ile ilgili yapılan çalışmaların da derginin sayfalarında yer alması bu konuda da Batı’dan fikir edinilmeye çalışıldığını gösterir niteliktedir. Bu çalışmada İstanbul Şehremaneti Mecmuası’nın 1924-1928 yılları arasında Latin harflerinin kabulünden önceki dönemde çıkarılan Arap alfabesiyle yazılmış 51 sayısı incelenerek dergide yer alan su ile ilgili her türlü içerik tespit edilecektir. Elde edilen verilerle Cumhuriyetin ilk yıllarındaki su kültürü, su mimarisi ve su politikası gözler önüne serilerek belediyenin su konusuna verdiği önem ve bu konuda yaptığı çalışmalar hakkında bilgi verilecektir. İstanbul Belediyesi’nin hem Batı’daki farklı fikirlerden yararlanarak hem de kendi kültürel öğelerine sahip çıkarak hızlı bir yenileşme dönemine girdiği su konusu üzerinden gösterilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Su, su yapısı, belediyecilik, şehircilik, İstanbul Şehremaneti Mecmuası

The Water Subject in Terms of Urbanı̇sm in İstanbul Şehremaneti Magazine Between The Years 1924-1928

Öz

Magazine publishing activities in Turkey started during the Tanzimat reform era. Magazines of that period were mostly publishing organs of scientific societies. İstanbul Şehremaneti Magazine, which was launched in 1924, was largely published thanks to the efforts of cultural historian Osman Nuri Ergin and the name would later be changed to İstanbul Belediye Mecmuası (İstanbul Municipal Magazine). The magazine is of great importance since it is Turkey’s first municipal magazine. It reflects the social, administrative, economical, scientific and architectural structure of the period in detail and shows that urbanization that started in the Ottoman era in the 19th century in its modern sense continued rapidly into the Republican period. At a time when the West was adopted as an example while protecting the past and historical values, there were many activities in terms of city planning and municipal works. One activity area was the field of water, which is undoubtedly a fundamental human need. The magazine examines water and water structures in both municipal and architectural aspects and we can also find information about the availability of water, construction of water structures and water lines, and renovation of old water lines and structures. Waterrelated studies of Western origin were also published in the magazine, which shows that the West was a source of inspiration in this respect. This study examines 51 issues of İstanbul Şehremaneti Magazine published in Arabic alphabet between the years 1924-1928 before the adoption of the Latin alphabet and all the content related to water in these issues was identified. The obtained data was studied to reveal the water culture, water architecture and water policies in the early years of the Republic and to provide information about the importance attached by the municipality to the water issue and its water works. The study attempts to show through the water issue that İstanbul Municipality entered a rapid renewal period both by benefiting from different ideas from the West and by protecting its own cultural elements.

Anahtar Kelimeler

Water, water structure, municipal works, urban development, Istanbul Şehremaneti Magazine

Kaynakça

• Ahmet Süheyl. “Okmeydanı Park Olamaz mı?”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 34, (1927): 594-597.
• Ahmet Süheyl. “Şehrimize Ait Kıymetli Vesikalar”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 32, (1927): 454-459.
• Ahmet Süheyl. “Türk Ev Mimarisi Hakkında Birkaç Söz”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 36, (1927): 732-737.
• Ali Suad. “ İstanbul’un Yedi Senelik Ahval-i Cûyesi Hakkında”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 33, (1927): 547-548.
• “Anadolu Ciheti Su Şirketi”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 47, (1928): 662.
• “Anonim Şirket ve İdareler”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 47, (1928): 644-663.
• “Beyazıd Havuzu’nun Resm-i Küşadı”,İstanbul Şehremaneti Mecmuası 20, (1926):289.
• “Binbirdirek Sarnıcı”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 15, (1341): 147. Bovar.
• “ Mülahazat-ı İbtidaiye”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 6, (1341):139.
• “Buz Fabrikası,Şehir Çeşmeleri”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 14, (1341): 74.
• “Buz Fabrikası”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 14, (1341): 74.
• “Cumhuriyet Çeşmesi, Kanlıkavak Suyu’nun Resm-i Küşadı”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 14, (1341): 75.
• “Cumhuriyet Çeşmesi, Kanlıkavak Suyu’nun Resm-i Küşadı”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 14, (1341): 75.
• Çay, Dilek. “Şehremaneti Mecmuası’nda Sanat Tarihi Yazıları (1-51. Sayılar, 1924-1928).” Yüksek Lisans tezi, Marmara Üniversitesi, 2013.
• Eyice, Semavi. “İstanbul Şehremaneti Mecmuası”, DİA. 23:307. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• “Fabrika Binası ve Makine Aksamı”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 12, (1341): 424.
• Geray, Cevat, Ruşen Keleş, Fehmi Yavuz ve Can Hamamcı. “Şehircilik”. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. 9: 2358. İstanbul: İletişim Yayınları, 1983.
• Hakkı Tarık Us Süreli Yayınlar Kataloğu. “İstanbul Belediye Mecmuası.” (Erişim: 04 Kasım 2019) http://www.tufs.ac.jp/common/fs/asw/tur/htu/ “İhsayi Kısım”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 12, (1341): 432.
• “İhsayi Kısım”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 30, (1927), 345.
• İmamoğlu, Abdullah Taha. “İstanbul’un İlk Şehircilik Dergisi: İstanbul Şehremaneti Mecmuası ve Fihristi”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 8/16 (2010): 631-672. Erişim:02.12.2019. https://docplayer.biz. tr/55125186-Istanbul-un-ilk-sehircilik-dergisi-istanbul-sehremaneti-mecmuasi-ve-fihristi.html.
• “İstanbul Su Şirketi” , İstanbul Şehremaneti Mecmuası 47, (1928): 661.
• “İstanbul Suları”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 19, (1926): 281-283 “İstanbul’a Ait Mühim Bir İstatistik”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 16, (1341): 168
• “İstanbul’da Anonim Şirketler Karşısında Şehrin Hakkı ve Vazifesi”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 49, (1928): 25-30.
• “Kadıköyü’nde Meyve ve Sebze Halinin Resm-i Küşadı”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 13, (1341): 29-30.
• “Kayışdağı Suyu’nun İlk Çeşmesinin Resm-i Küşadı”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 15, (1341): 131.
• “Konya’da Elektrik Tesisatı ve Su Meselesi”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 26, (1926): 100-101.
• “Mazbata-ı Cevabiye Üzerine Amiz Beyefendi’nin İzahnameleri”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 4, (1340 ): 83.
• Mehmed Ziya. “İstanbul’un İmar ve Tezyini”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 9, (1341): 242.
• Mehmed Ziya. “İstanbul’un İmar ve Tezyini-6”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 9, (1341), 236-245.
• Bovar. “ Mülahazat-ı İbtidaiye”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 6, (1341):139.
• Muhiddin [Üstündağ]. “Asri Şehri (tefrika)”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 26, (1928): 46-59.
• Muhiddin [Üstündağ].“Cemiyet-i Umumiye-yi Belediye”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 42, (1928): 328-331
• Müteferrik Havadis-i Belediye”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 11, (1341): 358.
• Osman Nuri. “ Ebniye Kanunu’nun Muadil Maddeleri ve Yangın Yerlerinin İmarı”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 10, (1341): 303-304.
• Osman Nuri. “İstanbul Belediyesi’nin Yedi Senelik İcraat ve İmaratı”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 45, (1928): 517-532.
• Osman Nuri. “İstanbul’da Anonim Şirketler Karşısında Şehrin Hakkı ve Vazifesi”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 27, (1926): 130.
• Osman Nuri. “İstanbul’da Anonim Şirketler Karşısında Şehrin Hakkı ve Vazifesi”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 27, (1926): 132-142.
• “Rami Çeşmesi’nin Küşad Merasimi”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 17, (1926): 225.
• Restoraturk. “Osmanlı Dönemi Su Yapıları.” Erişim 15 Şubat 2020. http://www.restoraturk.com/index.php/ mimarlik/319-osmanli-donemi-su-yapilari.
• Rıfat. “Paris Suları”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 29, (1927): 272-273.
• “Su Tevziyatı”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 29, (1927): 290.
• “Suların Muayenesi” , İstanbul Şehremaneti Mecmuası 28, (1926):213.
• “Şerefiye Sokağı Sarnıcı”, İstanbul Şehremaneti Mecmuası 16, (1341): 167. Toprak, Zafer. “Şehremaneti Mecmuası”. Dünden Bugüne İslam Ansiklopedisi 7:149. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 1994