Makedonya’da Evlâd-ı Fatihân Torunları (SorunlarÇözüm Önerileri)

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 191 - 221, 03.10.2022

Eyüp Kul

https://doi.org/10.26650/jes.2022.011

Öz

Yugoslavya Cumhuriyeti’nin dağılmasının ardından 1991 yılında kurulan Makedonya, Balkanların küçük ülkelerinden biridir. Makedonya, barındırdığı farklı etnik ve dini nüfusun etkisi ile kurulduğu yıldan beri farklı sıkıntılar ile karşı karşıya kalmış ve büyük güçlerin devreye girmesi ile imzaladığı anlaşmalar ile varlığını devam ettirmiştir. Özellikle Ohri Çerçeve Anlaşması ile yeni bir anayasal düzen kurulan ülkede, Makedonlar haricindeki nüfus da pek çok hakka sahip olmuştur. İşte bu çalışmada ülkenin aslı unsurlarından olup göçlerle nüfusu ciddi oranda azalan ve yüzyıllarca bu topraklarda Evlad-ı Fatihan olarak adlandırılan Türklerin, Makedonya Devleti kurulduktan sonra karşılaştıkları sorunlar değerlendirilmiş ve bu sorunlara karşılık geliştirilebilecek politikalar ve çözüm önerileri incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Balkanlar, Makedonya, Üsküp, Ohri, Çerçeve Anlaşması, Evlad-ı Fatihan

Evladı Fatihan in Macedonia (Problems-Suggestions of Solution)

Öz

Macedonia, which was founded in 1991 after the dissolution of the Republic of Yugoslavia, is one of the small countries of the Balkans. Macedonia has faced different problems since the year it was founded due to the influence of the different ethnic and religious populations it hosts, and has continued its existence with the agreements it signed with the intervention of the great powers. Especially in the country where a new constitutional order was established with the Ohrid Framework Agreement, the population other than the Macedonians had many rights. In this study, the problems faced by the Turks, who are one of the original elements of the country and whose population has decreased significantly with migrations and who have been called Evlad-ı Fatihan in these lands for centuries, after the establishment of the Macedonian State, are evaluated, and the policies and solutions that can be developed in response to these problems are examined.

Anahtar Kelimeler

Balkans, Macedonia, Skopje, Ohrid, Ohrid Framework Agreement, Evlad-ı Fatihan

Kaynakça

• Barkan, Ömer L. “Osmanlı İmparatorluğumda Bir İskân ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler”, İktisat Fakültesi Mecmuası, C. XIII/1-4, (1951-52):56-78. google scholar
• Castellan, Georges. Balkanların Tarihi, çev. Ayşegül Yaraman Başbuğu, İstanbul: Milliyet Yayınları, 1995. google scholar
• Çalışkan, Berrin. “1953 Göçü Sonrası Yücelcilerin Memleket/Yugoslavya ve Ana Vatan/Türkiye Algıları”, İnsan ve Toplum, 4 (8), 2014:132-167. google scholar
• Çavuşoğlu, Halim. “Yugoslavya-Makedonya Topraklarından Türkiye’ye Göçler ve Nedenleri”, Bilig, S. 41, Bahar 2007:123-154. google scholar
• Çavuşoğlu, Halim. “Yugoslavya-Makedonya’dan Türkiye’ye 1952-67 Kitlesel Göçü ve Bursa’daki Göçmen Kesimi”, Mülkiye Dergisi, C. 30/251 (2006):151-184. google scholar
• Çayırlı, Necati. “Makedonya Türk Kimliği Bağlamında Makedonya’daki Türk Sivil Toplum Kuruluşları”, Avrasya Etütleri, S. 48/2015-2:85-115. google scholar
• Çelik, Bilgin. Balkan İttifakı ve Osmanlı Diplomasisi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2019. google scholar
• Dalkılıç, Mehmet. “2001 Ohri Çerçeve Anlaşması Sonrası Makedonya’da Sürdürülebilir Etnik Barış ve Politik Bütünlük Sağlanması Bağlamında Türkiye’nin Rolü”, Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8/1 (2018):97-128. google scholar
• Dikici, Ali. “Türkiye’deki Balkan Muhacirleri Arasında Kaybolan Bir Topluluk: Torbeşler”, Avrasya Etüdleri, C. 46/2, Ankara 2014:123-165. google scholar
• Doğru, Halime. “Osmanlı Devleti’nin Rumeli Fetih ve İskân Siyaseti”, Yeni Türkiye Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı, S. 66/1:790-804. google scholar
• Gökbilgin, M. Tayyip. Rumeli’de Yürükler, Tatarlar ve Evlâd-ı Fâtihân. İstanbul: İşaret Yayınları, 2008. google scholar
• Gökdağ, Bilgehan Atsız. “Balkan Ülkelerinin Anayasalarında Dil Kullanımı İle İlgili Düzenlemeler”, Turkish Studies, S. 7/4, Ankara 2012:69-97. google scholar
• ToprueB, flparu- HuKojoBa, ^aHuena. CkoncKama OcMaHJiucKa Moııemapıııı.ııa, Ckonje: Hy My3ej Ha MaKegoHHja HHCTHTyT 3a Ha^MOHa^Ha Hcmopnja, 2008. google scholar
• roprucB, ^para. HacejeuemoBoMaKedoHCKO-AjöaHCKUom rpanunen nojac (XV-XVI. Bek), Ckonje: HHCTMiym 3a Ha^MOHa^Ha Hcmopnja, 2009. google scholar
• Hacısalihoğlu, Mehmet. “Makedonya”, DİA., C. 27, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2003: 437-444. google scholar
• Halaçoğlu, Yusuf. “XVI. Yüzyılda Sosyal Ekonomik ve Demografik Bakımdan Balkanlarda Bazı Osmanlı Şehirleri”, Belleten, LIII/207-208 (1989):637-681. google scholar
• Hehn, Poul. “Man And The States In Serbia, From The Fourteenth To The Midnineteenth Century: A Study In Centralist And Anti-Centralist Confliet”, Balkan Studies, S. 27/I, Thessaloniki 1986:3-27. google scholar
• İbrahim, Mehmet. “Eski Yugoslav Sınırları Dâhilinde Tarikat Hareketlerinin Tarih İçindeki Gelişimi ve Önemi”, Vakıflar Dergisi, C. XXIV, Ankara 1994:291-306. google scholar
• İnalcık, Halil. “Rumeli”, DİA., C. 35, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2008:232-235. google scholar
• İnalcık, Halil. İki Karanın Sultanı, İki Denizin Hakanı, Kâyser-i Rûm Fatih Sultan Mehemmed Han. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019. google scholar
• İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğunda Klasik Çağ (1300-1600), çev. Ruşen Sezer, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2010. google scholar
• İnbaşı, Mehmet. Rumeli Yörükleri (1544-1672). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, 2000. google scholar
• İnbaşı, Mehmet- Kul, Eyüp. Balkanlarda Bir Türk Şehri: Üsküp (Fetihten XVIII. Yüzyıla Kadar), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2018. google scholar
• İnbaşı, Mehmet. “Balkanlarda Osmanlı Hâkimiyeti ve İskân Siyaseti”, Yeni Türkiye Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı, S. 66/1:805-819. google scholar
• Kayapınar, Levent. “Balkanlar’a Yapılan Türk Göçlerinde Coğrafya ve Kimliğin İzleri”, Tarih Boyunca Uluslararası Göç ve Göçmenlik, ed. Selami Fedakâr-Arife Karadağ- Ahu Selin Erkul Yağcı içinde 57-84. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 2020. google scholar
• Kodal, Tahir. “Makedonya’nın Bağımsızlığını Kazanması ve Türkiye”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XIV/29 (2014-Güz):377-396. google scholar
• Kul, Eyüp. “1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) Sonrası Üsküp’e Gelen Muhacirlerin Durumu (18771885)”, Anasay, S. 8, Mayıs 2019:11-42. google scholar
• Netkova, Bilyana P. “Makedonya Cumhuriyeti Anayasasına Göre Milliyetlerin Durum ve Hakları”, çev. Erol Tufan, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S. 12 (1998):205-208. google scholar
• Oran, Baskın. “Balkan Müslümanlarında Dinsel ve Ulusal Kimlik (Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya ve Kosova Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme)”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 48/1-4, Ocak-Aralık 1993:109-120. google scholar
• Şabani, Güner. 2001 Makedonya Etnik Çatışması ve Çözümü: Çerçeve Anlaşmasına Giden Süreç, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007. google scholar
• Şahin, İlhan-Emecen, Feridun M.-Halaçoğlu, Yusuf. “Turkish Settlements In Rumelia (Bulgaria) In The 15th. And 16th. Centuries: Town And Village Population”, IJTS, C. IV, S. 2, (1988):23-40. google scholar
• Tatar, Volkan. Eski Yugoslavya’da Yeni Devletler: Birleşmiş Milletler ve Büyük Güçler, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012. google scholar
• Uzgel, İlhan. “Sosyalizmden Ulusçuluğa: Yugoslavya’da Ulusçuluğun Yeniden Canlanışı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 47/1 (1992):217-244. google scholar
• Yeni, Harun. “Osmanlı Rumeli’sinde Yörük Teşkilatı, Kökeni ve Nitelikleri”, OTAM, S. 42, Güz 2017:187-205. google scholar
• Yıldırımlıdal, İnan. “Yugoslavya’nın Dağılması Sürecinde Türkiye’nin Uluslararası Örgütleri Krize Yönlendirme Çabaları”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 20/3 (2018):417-441. google scholar
• Yiğit, Ali. “Balkan Yarımadası’nın Beşeri ve Coğrafya Özellikleri ve Türk ve/veya Müslüman Nüfus Varlığı”, Yeni Türkiye Rumeli-Balkanlar Özel Sayısı, S. 66/1, Mart-Haziran 2015:943-971. google scholar
• Yücel, Mualla Uydu. “Balkanlar’daki Türk Boylarının (Peçenek, Uz, Kuman) Sosyo-Kültürel Değişimlerinde Osmanlının Rolü”, Balkanlarda İslam Medeniyeti Uluslararası Üçüncü Sempozyum Tebliğleri Bükreş, Romanya/1-5 Kasım 2006 içinde 715-739. İstanbul: IRCICA Yayınları, 2011. google scholar
• İnternet Kaynakları google scholar
• https://ticaret.gov.tr/data/5b8bf9f613b87619c43c42d8/Makedonya%20Tatil%20G%C3%BCnleri%202019. docx, Erişim 6 Şubat 2021. google scholar
• Deutsche Welle Türkçe. “Makedonya’da Protestocular Meclis’i Bastı”, Erişim 29 Ocak 2021. https://www. dw.com/tr/makedonyada-protestocular-meclisi- bast%C4%B1/a-38622852. google scholar
• Deutsche Welle Türkçe. “Sığınmacı Gruevski ve yeni Balkan Rotası”, Erişim 29 Ocak 2021. https://www.dw.com/ tr/s%C4%B1%C4%9F%C4%B1nmac%C4%B1-gruevski-ve- yeni-balkan-rotas%C4%B1/a-46364969. google scholar
• Dzihat Aliju. “Osmanlı’nın Üsküp’teki Mührü: Taşköprü”, Anadolu Ajansı, Erişim 9 Şubat 2021. https://www. aa.com.tr/tr/kultur-sanat/osmanlinin-uskupteki-muhru- taskopru/741234. google scholar
• Gjorgiev, Dragi. “Osmanlı Mirası Makedon Torbeşleri: Batı Tarihi İkilemler ve Çağdaş Uyuşmazlıklar Üzerine” TASAM Uluslararası Balkan Kongresi, s.301-304, Erişim 2 Şubat 2021. https://tasam.org/tr-TR/Icerik/3716/ google scholar
• osmanli_mirasi_makedon_torbesleri_bati_tarihi_ikilemler_ve_cagdas_uyusmazliklar_uzerine. google scholar
• l'oduıııeıı ibnen imaj Od Perucmapom Ha BpaöomeHume Bo JaBHUom CeKmop 2019, (MuHucmepcTBO 3a HH^opMaTMHKO OnmTecTBO H AgMMHMCTpa^Mja, MapT 2020), s.47, Erişim 6 Şubat 2021. https://www. mioa.gov.mk/sites/default/files/pbl_files/documents/reports/izvestajreg2019.pdf. google scholar
• Hacer V. Sulooca. “Makedonya Devlet Okullarında Okutulan Ders Kitaplarında Türkler ve Osmanlı İdaresi”, Erişim 20 Nisan 2021. http://yenibalkan.com/tr/gundem/makedonya-devlet-okullarinda-okutulan-ders-kitaplarinda-turkler-ve-osmanli-idaresi. google scholar
• Hamdi Fırat Büyük. “Balkanların Yeni Kâbusu: Işid”, Erişim 10 Şubat 2021. http://panorama.khas.edu.tr/ balkanlarin-yeni-kabusu-isid-221. google scholar
• http://mondediplo.com/IMG/pdf/LMDfeb08_Map2.pdf, Erişim 5 Şubat 2021. google scholar
• https://balkan.edu.tr/sss/ google scholar
• http://vizyonuniversitesi.web.tr/#about, Erişim 10 Şubat 2021. google scholar
• https://www.vizyon.edu.mk/tr/contents/vizyon-176, Erişim 10 Şubat 2021. google scholar
• Kerimi, Salim. “HcejvBaiberno Ha Typ^MTe Eeme n^aHCKO H CucTeMaTCKo”, Erişim 27 Ocak 2021. www. salimsbl(>g.W(>rdpress.C(>m20l7 02l7HceavBaıı>e'io-ııa- 'ivpi(H'ie-6eıııe-iLiaııCKo-H . google scholar
• Odya 3a nporaacyBaneHa AMandManurne IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, XII, XIII, XIVXV XVI, XVII u XVIII Ha ycmaeomHaPenyöjukaMaKedoHuja, (Ckonje: PenyöiMKa CeBepHa
• MaKegoHnja MuHucTepcTBO 3a HoKaiHa CaMoynaBa, 16 HoeMBpu 2001), Erişim 6 Şubat 2021. http://mls.gov.mk/images/laws/zakoni/ Odluka%20za%20pr(glasuvanje%20na%20Amamdmanite%20IV,%20V,%20VI,%20VII,%20%20VIII,%20 IX,%20X,%20XI,%20XII,%20XIII,%20XIV,%20XV,%20XVI,%20XVII%20i%20XVIII%20na%20 Ustav(t%20na%20%20RM.pdf. google scholar
• Honuc Ha Hacenenuemo ffoMaKuncmsama u CmaHoeume Bo Penyönuka MaKedoHuja 2002, (Ckonje: PenyöiMKa MaKegoHnja ^paraBCH 3aBog 3a CTaTncTMKa, Maj 2005), Erişim 6 Şubat 2021, s.34. https://www.stat. g(v.mk/Publikacii/knigaXIII.pdf. google scholar
• nonuc HaHacejeHuemo, flauaKuHcmBamaH CmaHoBume Bo PenyöjıiKa CeBepHaMaKedoHuja, 2021 - npB Cem Ha Iloaamoıııı, (Ckonje: PenyöiMKa CeBepHa MaKegoHnja /(p'/KaBeıı 3aBog 3a CraTMcTMKa, 2021), Erişim 26 Ağust(s 2022. https://www.stat.g(v.mk/pdf/2022/2.1.22.10P(pis-mk-en.pdf, s.5. google scholar
• T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı Türk İşbirliği ve K((rdinasy(n Ajansı Başkanlığı. “TİKA’dan Maked(nyalı Çiftçilere Pirinç T(humu”, Erişim 6 Şubat 2021. https://www.tika.g(v.tr/tr/haber/tikadan_maked(nyali_ ciftcilere_pirinc_t(humu-4308. google scholar
• Tamga Türk. “Üsküp’te Irkçı Saldırıya Uğrayan Türk Okulunun Duvarı B(yandı”, Erişim 6 Şubat 2021. https:// www.tamgaturk.c(m/haber/uskupte-irkci-saldiriya- ugrayan-turk-(kulunun-duvari-b(yandi-17221.html. google scholar
• Vassilis Pergants, “The Meaning And Effects Of Erga Omnes Within The Prespa Agreement (f 17 June 2018 Between Greece And N(rth Maced(nia”, Erişim 29 Ocak 2021. http://www.qil-qdi.(rg/the-prespa-agreement-between-greece-and-n(rth-maced(nia-and-the-settlement-(f-the-name-dispute-(f-(bjective-regimes-erga- (mnes-(bligati(ns-and-treaty-effects-(n-third-parties/ google scholar
• Yeni Balkan Gazetesi, “2019’da 112 bin Türk Turisti Ağırladık”, Erişim 30 Ocak 2021. http://yenibalkan.c(m/ tr/maked(nya/2019-da-112-bin-turk-turisti-agirladik. google scholar
• Yeni Balkan Gazetesi. “2021 Nüfus Sayımı: Türkler, Maked(nya nüfusun yüzde 3,86’sını (luşturuy(r”, Erişim 26 Ağust(s 2022. https://yenibalkan.c(m/tr/gundem/2021- nufus-sayimi-turkler-maked(nya-nufusun-yuzde-3-86-sini-(lusturuy(r#:~:text=%C4%B0statistik%20kurumunun%20a%C3%A7%C4%B1klad%C4%B1%C4%9- F%C4%B1%202021%20N%C3%BCfus,T%C3%BCrklerin%20(ran%C4%B1%20y%C3%BCzde%203%2C98. google scholar
• Yeni Balkan Gazetesi. “Büyükelçi Sökmensüer İştip’i Ziyaret Etti”, Erişim 15 Şubat 2021. https://vimeo. com/51522627. google scholar
• Yeni Balkan Gazetesi. “Konçe’de 21 Aralık Kutlamaları”, Erişim 6 Şubat 2021. http://yenibalkan.com/tr/ gundem/konce-de-21-aralik-kutlamalari. google scholar
• Yeni Balkan Gazetesi. “Kuzey Makedonya Türkleri Sayım Değerlendirme Çalıştayı 2021”, Erişim 20 Nisan 2021. http://yenibalkan.com/tr/gundem/kuzey-makedonya- turkleri-sayim-degerlendirme-calistayi-2021. google scholar
• Yeni Balkan Gazetesi. “Kuzey Makedonya’nın Hava Sahasını Yunanlar Gözetecek”, Erişim 29 Ocak 2021. http://yenibalkan.com/tr/makedonya/kuzey-makedonya-nin-
• hava-sahasini-yunanlar-gozetecek. google scholar
• Yeni Balkan Gazetesi. “Makedon ve Bulgar Tarihçiler Çözüm Arayışında”, Erişim 29 Ocak 2021, http://www. yenibalkan.com/tr/gundem/makedon-ve-bulgar-tarihciler- cozum-arayisinda. google scholar
• Yeni Balkan Gazetesi. “Nüfus Sayımı Yasası Meclisten Geçti”, Erişim 29 Ocak 2021. http://www.yenibalkan. com/tr/gundem/nufus-sayimi-yasasi-meclisten-gecti. google scholar
• Yeni Balkan Gazetesi. “Tarihi Bezistende ‘Makedonya Makedonlarındır’ Yazısı”, Erişim 6 Şubat 2021. http:// yenibalkan.com/tr/makedonya/tarihi-bezistende- makedonya-makedonlarindir-yazisi. google scholar