Türkiye’de Sivil Havacılık ve Lufthansa Şirketi’nin Faaliyetleri (1928-1933)

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 19 - 49, 30.03.2023

Ö. Kürşad Karacagil , Sezer Çıtır

https://doi.org/10.26650/jes.2023.002

Öz

Uçaklar başlangıçta askerî amaçlar için kullanılmaya başlasa da kısa zaman içerisinde hızlı ve engel tanımaz özelliklerinden dolayı posta ve yolcu taşımacılığında ön plana çıkmıştır. Dünya’daki ilk sivil havacılık denemelerine paralel olarak Osmanlı Devleti’nde de gelişmeler yaşanmıştır. 9 Şubat 1914’de Osmaneli’nden Bilecik’e Osmanlı sınırları içerisinde ilk posta nakliyatı başarılı bir şekilde yapılmıştır. Osmanlı sınırları içerisinden Avrupa ve Balkan devletlerine ilk posta servisi ise Mondros Mütarekesi imzalandıktan kısa bir süre sonra başlamıştır. Yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti ile sivil havacılıkta da önemli adımlar atılmıştır. Bu alanda uzun süren savaşlar sebebiyle tecrübe sağlanamadığı için yabancı şirketlerle anlaşmalar imzalayarak yeni hava hatları oluşturulmuştur. Bizde çalışmamızda Türkiye’de ilk olmasa da bu alanda önemli bir yer tutan Lufthansa Şirketi’nin Türkiye’deki faaliyetlerini arşiv belgelerinden, araştırma eserlerden, süreli yayınlardan ve şirketin bizimle paylaştığı kaynaklardan yararlanarak ele almış bulunmaktayız.

Anahtar Kelimeler

Lufthansa, Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Riyâseti, Hariciye Vekâleti, Nafia Vekâleti, Almanya Ankara Büyükelçiliği

Civil Aviation in Türkiye and the Activities of the Lufthansa Company (1928-1933)

Öz

Although airplanes were initially used for military purposes, they soon came to the fore in mail and passenger transportation due to their fast and unobstructed features. Some attempts had also been made in the Ottoman Empire in parallel with the world’s first civil aviation trials. On February 9, 1914, the first postal shipment within Ottoman borders was made successfully from Osmaneli to Bilecik. The first postal service to European and Balkan states from within Ottoman borders started shortly after the signing of the Armistice of Mudros in 1918. The newly established Republic of Türkiye also took important steps in civil aviation. New air lines were created by signing agreements with foreign companies, as experience could not be gained in this area due to long-lasting wars. This study discusses the activities of Lufthansa Company in Türkiye, which has an important place in this field despite not being the first, by making use of archival documents, research works, periodicals, and resources shared by the company.

Anahtar Kelimeler

Lufthansa, general staff, Ministry of Foreign Affairs, Ministry of Public Works, German Embassy in Ankara

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri google scholar
• Lufthansa Şirketi Özel Arşivi google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA) google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA) google scholar
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA) google scholar
• Süreli Yayınlar google scholar
• Akşam google scholar
• Corriere Della Sera google scholar
• Cumhuriyet google scholar
• Hâkimiyet-i Millîye google scholar
• Havacılık ve Spor google scholar
• The New York Times google scholar
• Türk Hava Mecmuası google scholar
• Vakit google scholar
• Araştırma Eser ve Makaleler google scholar
• Brady, Tim: The American Aviation Experience: A History, Southern Illinois University Press, Carbondale, 2000. google scholar
• Beyoğlu, Süleyman: “Türk Havacılığının Doğuş Yılları”, Havacılık Tarihi Sempozyumu 13-14 Aralık 2012, Hava Basımevi ve Neşriyat Komutanlığı, Ankara, 2015, s. 3-13. google scholar
• Crouch, Tom D.: Wings: A History of Aviation from Kites to the Space Age, W. W. Norton & Company, New York, 2003. google scholar
• Davies, R. E. G.: Lufthansa: An Airline and Its Aircraft, Orion Books, London, 1991. google scholar
• Gillispie, Charles Coulston: The Montgolfier Brothers and the Invention of Aviation 1783-1784, Princeton University Press, New Jersey, 1983. google scholar
• Groehler, O.-Erfurth, H.: Hugo Junkers: Ein Politisches Essay, Militärverlag der Deutschen Demokratischen Republik, Berlin, 1989. google scholar
• Gunston, Bill: Chronicle of Aviation, JL International Publishing, London, 1992. google scholar
• İhsanoğlu, Ekmeleddin: Osmanlı Havacılığına Genel Bir Bakış”, İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi, No: 6, 1995, s. 497-596. google scholar
• Kansu, Yavuz v.d.: Eski Çağlardan I. Dünya Savaşına Kadar Havacılık Tarihinde Türkler 1, Hava Kuvvetleri Basım ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara, 1971. google scholar
• Karacagil, Ö. Kürşad: “Osmanlı Havacılık Teşkilatının Kuruluşuna Dair Nizamnameler”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, No: 27, İstanbul, 2012, s. 43-76. google scholar
• Kline, Stuart: Türk Havacılık Kronolojisi, Havaş Yayınları, İstanbul, 2002. google scholar
• Macmıllan, Norman: An Hour of Aviation, J.B. Lippincott Co., Philadelphia, 1930. google scholar
• Macmıllan, Norman: The Aır-Tourıst’s Guıde To Europe, Ives Wasburn Publisher, New York, 1930. google scholar
• Petrescu, F. I.-Petrescu, R. V.: The Aviation History, Books on Demand GmbH, Norderstedt, 2012. google scholar
• ____________: Reichsluftkursbuch, Haz. Deutsehen Lufthansa A.G., Gebr. Radetzki, Berlin, August 1939. google scholar
• Sarıgöl, Gökhan: Türkiye’de Ticari Havacılık Tarihi (1909/1967): Pervaneli Uçaklar Devri, D Yayınevi, İstanbul, 2009. google scholar
• Vivian, E. Charles: A History of Aeronautics, W. Collins Sons & Co. Ltd., London, 1921. google scholar
• Yalçın, Osman: Türk Hava Gücü (1911-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2017. google scholar
• ____________: Deutsche Luft Hansa Aktiengesellschaft Geschäftsbericht für das Jahr 1929, Berlin, 1930. google scholar
• Elektronik Kaynaklar google scholar
• https://www.timetableimages.com/ttimages/dlh3005.htm, Erişim Tarihi: 4 Şubat 2023. google scholar
• https://www.timetableimages.com/ttimages/dlh3005.htm, Erişim Tarihi: 4 Şubat 2023. google scholar
• https://www.timetableimages.com/ttimages/dlh/dlh3011/dlh30w-3.jpg, Erişim Tarihi: 4 Şubat 2023. google scholar
• https://www.timetableimages.com/ttimages/dlh3105.htm, Erişim Tarihi: 4 Şubat 2023. google scholar
• https://www.timetableimages.com/ttimages/dlh3205.htm, Erişim Tarihi: 4 Şubat 2023. google scholar
• “Junkers Luftverkehr Russland”, http://hugojunkers.bplaced.net/junkers-luftverkehr-russland.html, Erişim Tarihi: 18.01.2023. google scholar
• “Junkers Luftverkehrs AG”, http://hugojunkers.bplaced.net/junkers-luftverkehrs-ag.html, Erişim Tarihi: 18.01.2023. google scholar
• “Junkers Luftverkehrs AG”, http://hugojunkers.bplaced.net/junkers-luftverkehrs-ag.html, Erişim Tarihi: 18.01.2023. google scholar
• “The Beginnings of British Commercial Aviation”, https://www.centennialofflight.net/essay/Commercial_ Aviation/britain/Tran18.htm, Erişim Tarihi: 3 Eylül 2022. google scholar