СОПОСТАВИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ ТУРЕЦКИХ И РУССКИХ ПОСЛОВИЦ С КОМПОНЕНТОМ “СЕМЬЯ”

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 1, 51 - 68, 30.03.2023

Zoya Şengüder

https://doi.org/10.26650/jes.2023.003

Öz

Пословицы являются древнейшим и популярным жанром устного народного творчества. Мудрость и опыт народа, его мировоззрение, нравственные нормы и эстетические идеалы проявляются в его пословицах. На современном этапе развития лингвистики все большее значение приобретает сопоставительное изучение пословиц разных языков. Данная статья посвящена сопоставительному анализу русских и турецких пословиц с компонентом “семья”. Это связано с тем, что пословицы о семье составляют значительную группу в обоих языках, а понятие “семья” играет важную роль в формировании общества и, тем самым, наиболее полно отражает его мысли. Целью исследования является сопоставление семантических особенностей русских и турецких пословиц с компонентом “семья”, выявление их общих и национально-специфических особенностей. Актуальность темы состоит в том, что впервые рассматриваются пословицы принадлежащих к разным языковым группам русского и турецкого языков с компонентом “семья”, в плане сопоставления их семантической характеристики. В результате сопоставления 155 пословиц (81 русская и 74 турецких) с компонентом “семья” были выявлены общие и национально-специфические особенности данных пословиц, а также сходства и различия в их семантике. Полученные данные проанализированы и представлены в четырёх таблицах:

1. Пословицы, совпадающие по содержанию и по форме.

2. Пословицы, совпадающие по содержанию и частично совпадающие по форме.

3. Пословицы, совпадающие по содержанию, но не совпадающие по форме.

4. Русские пословицы, не имеющие вариантов в турецком языке, и турецкие пословицы, не имеющие вариантов в русском языке.

Anahtar Kelimeler

русский язык, турецкий язык, пословицы с компонентом “семья”, сопоставительная лингвистика, семантическая характеристика, понятие “семья”

A Comparative Analysis of Russian and Turkish Proverbs Involving the Concept of Family

Öz

Proverbs are an ancient and recognizde part of folk literature and reveal the wisdom, philosophy, ethical norms, experiences, and aesthetic ideals of folk culture. At the current stage of the development of linguistics, comparative analysis of proverbs in different languages has become increasingly important. This article compares Russian and Turkish proverbs that involve the concept of family. Proverbs about family form a significantly sized group in both languages. The concept of family plays an important role in social structure and reflects the collective mind of society. The aim of this study is to compare the semantic features of Russian and Turkish proverbs and to identify their common and national characteristics. The relevance of the topic involves how a comparative study of proverbs from different language groups (Russian-Turkish) has been conducted with regard to the concept of family. As a result, a comparison of 155 proverbs (81 Russian and 74 Turkish) involving the concept of family has revealed common and national features, as well as the similarities and differences in their meanings. The data have been analyzed and presented in four charts with the following headings:

1. Proverbs that are identical both in meaning and form.

2. Proverbs that are identical in meaning but only partially identical in form.

3. Proverbs that are identical in meaning but different in form.

4. Turkish proverbs that have no equivalent in Russian, and Russian proverbs that have no equivalent in Turkish.

Anahtar Kelimeler

Russian, Turkish, Concept of family, proverbs, comparative linguistics, semantic properties

“Aile” Kavramını İçeren Rus ve Türk Atasözlerinin Karşılaştırmalı Analizi

Öz

Atasözleri, Halk Edebiyatının çok eski ve bilinen bir türüdür. Atasözlerinde, halkın bilgeliği ve deneyimi, dünya görüşü, ahlaki normları ve estetik idealleri kendini göstermektedir. Dilbilimin gelişiminin bugünkü aşamasında farklı dillerin atasözlerinin karşılaştırmalı analizi, giderek daha önemli hale gelmektedir. Bu makalede, “aile” kavramını içeren Rus ve Türk atasözlerinin karşılaştırmalı analizi yapılmıştır. Aile ise ilgili atasözleri her iki dilde de önemli bir grup oluşturur, “aile” kavramı toplumun oluşumunda önemli bir rol oynar ve toplumun düşüncelerini en iyi şekilde yansıtmaktadır. Çalışmamızın amacı, “aile” kavramını içeren Rus ve Türk atasözlerinin anlamsal özelliklerini karşılaştırmak, ortak ve ulusal özelliklerini tespit etmektir. Konunun güncelliği ise farklı dil gruplarına (Rusça-Türkçe) ait olan ve ‘aile’ kavramını içeren atasözlerinin ilk kez karşılaştırılmalı olarak incelenmesidir. “Aile” kavramını içeren 155 atasözünün (81 Rusça ve 74 Türkçe) karşılaştırılması sonucunda ortak ve ulusal özellikler, anlamlarındaki benzerlikler ve farklılıklar ortaya konulmuştur. Elde edilen veriler analiz edilmiş ve dört tabloda sunulmuştur:

1. Anlam ve biçim olarak özdeş olan atasözleri.

2. Anlam bakımından tam ancak biçim olarak kısmen özdeş olan atasözleri.

3. Anlam bakımından özdeş olan ancak biçim olarak uyuşmayan atasözleri.

4. Türkçede karşılığı olmayan Rus atasözleri ve Rusçada karşılığı olmayan Türk atasözleri.

Anahtar Kelimeler

Rusça, Türkçe, “Aile” kavramı, Atasözleri, Karşılaştırmalı dilbilim, Anlambilim özellik

Kaynakça

• Авдонина Л.Н., Костина А.Е. 2015.“Номинативное поле концепта «семья” в русской и английской культуре”. Молодой учёный 15 (95): 657 - 659. google scholar
• Aksan, Doğan. 2018. Türkçenin Söz Varlığı. Ankara: Bilgi Yayınevi. google scholar
• Aksoy, Ömer Asım. 2021. Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü 1, Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkilap. google scholar
• Аникин, В.П. “Искусство слова в пословицах и поговорках”. В.П. Жуков. Словарь русских пословиц и поговорок. Москва: Русский язык, 2000, 6 - 8. google scholar
• Батанова, И.А. 2017. “Концепт “семья” в русской и турецкой лингвокультурах”. Молодой учёный 3 (137): 645 - 648. google scholar
• Биктагирова, З.А. 2007. “Концепт «Семья” в паремиологии английского, турецкого и татарского языков”. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук, Казань. google scholar
• Даль В.И. 1989.Пословицы русского народа. Том первый. Москва: Художественная литература. google scholar
• DPT. “Türk Aile Yapısı”, VI. Beş Yıllık Kalkınma Planı Ö.İ.K Raporu. 1989. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilâtı Yayınları. google scholar
• Железнова, Ю.В. 2009. “Лингвокогнитивное и лингвокультурное исследование концепта “Семья”. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата филологических наук, Ижевск. google scholar
• Kurt, İhsan. 1992. “Atasözlerinde Aile”. Sosyo-Kültürel Değişme Sürecinde Türk Ailesi. No:71. 2.Cilt. Ankara: Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları. google scholar
• Мокиенко В.М., Никитина Т.Г. 2010. Большой словарь русских пословиц. Москва: ОЛМА МЕДИА ГРУПП. google scholar
• Ожегов С.И., Шведова Н.Ю. 2006. Толковый словарь русского языка 4.изд., Москва: ООО “А ТЕМП”. google scholar
• Ozharova, Aigerim, Jakypbekova, Mamilya. 2021. “Kazak ve Türk Ailesiyle ilgili Anlamsal Atasözleri”, trk dergisi 2(1): 102-112. https://www.trkdergisi.com/index.php/trk/article/view/44/36 (Erişim Tarihi: 27.02.2023). google scholar
• Резвани, Ваджихе; Валипур, Алиреза. 2014. “Уважительное отношение к матери в русских и персидских пословицах”. Молодой учёный 16 (75): 182 -185. google scholar
• Прохоров, А.М. 2000. Большой энциклопедический словарь 2.изд., Москва: Большая Российская энциклопедия, Норинт. google scholar
• Saraçbaşı, M. Ertuğrul, Minnetoğlu İbrahim. 2002. Örnekli ve Açıklamalı Türk Atasözleri. İstanbul: Bilge Kültür Sanat. google scholar
• Современный толковый словарь. https://slovar.cc/rus/bse/520514.html (Erişim Tarihi: 27.02.2023). google scholar
• TDK, Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.tdk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 28.02.2023). google scholar
• -------------- Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi C. I. 1977. İstanbul: Dergah yayınları. google scholar
• Türk Dil Kurumu Sözlükler. https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 28.02.2023). google scholar
• Hengirmen, Mehmet. 2011. Atasözleri Sözlüğü. Ankara: Engin Yayınevi. google scholar