OULİPO METİNLERİNİN TÜRKÇEYE ÇEVİRİSİNİN OLANAKLARI: YAZIN DİZGESİNDE BOŞLUĞU DOLDURMA ARACI OLARAK DEYİŞ KAYDIRMALARI

Yıl 2011, Cilt: 2 Sayı: 3, - , 20.12.2011

Ayşe Akdağ

Öz

Bu çalışma, Oulipo Teknikleri Çerçevesinde Bir Çeviri Çalışmasına Kültürel, Biçemsel Ve
Söylemsel Yaklaşım adlı yüksek lisans tezimden hareketle hazırlanmıştır ve Oulipo metinlerinin
çevirileri üzerine bir bakış açısı sunmayı hedeflemektedir. İnceleme nesnesi olarak, birçok oulipiyen
tekniği barındırması ve Oulipo grubunun amacı olan “edebiyat ve matematiği birleştirmesi” açısından
Raymond Queneau’nun Exercices de Style isimli kitabı seçilmiştir. Kitap, 99 farklı biçem ve metin
türü içerdiğinden Oulipo tekniklerinin bir temsilcisi niteliğindedir. Makalede, “Çevirmenin Oulipo
metinleri karşısında aldığı kararlar nelerdir” sorusundan yola çıkılarak eserin erek kültür ortamındaki
konumu ve olası etkileri üzerinde düşünülmüştür. Çalışmada, Anton Popoviç’in deyiş kaydırmaları
kavramı ışığında, 2003 yılında Armağan Ekici tarafından Türkçeye çevrilen eser incelenmektedir. Bu
bağlamda Biçem Alıştırmaları, Popoviç’in önerdiği bireysel, bünyesel, olumsuz, konusal ve türsel
kaydırmalara göre incelenmiş ve izlenen çeviri stratejilerine ışık tutulmaya çalışılarak, bu stratejilerin
Oulipo metinlerinin çevirisine katkıları tartışılmıştır. Yapılan incelemede, Türkiye’de yazın
dizgesinde referans düzeyinde karşılığı olmayan oulipyen metinlerin çevirisinde çevirmenlerin temel
bir aktarım sorunuyla karşı karşıya olduğu ve Biçem Alıştırmaları kitabında çevirmenin bu boşluğun
farkında bağdaştırıcı çözümlere gittiği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Oulipo, Deyiş kaydırmaları, Raymond Queneau, Çevirmen kararları

Kaynakça

• AKDAĞ, Ayşe Işık (2010) Oulipo Teknikleri Çerçevesinde Bir Çeviri Çalışmasına Kültürel, Biçemsel ve Söylemsel Yaklaşım, Tez (YL) İstanbul: İstanbul Üniversitesi (yayınlanmamış)
• BAKER, Mona (2001) Routledge Encyclopedia of Translation Studies, London: Routledge
• BANGUOĞLU, Tahsin (2007) Türkçenin Grameri, Ankara, TDK Yayınları
• BENS, Jacques (1988) ‘Queneau Oulipien’ in Atlas de Littérature Potentielle, SaintAmand, Gallimard
• BRISSET, Annie (1998) ‘L’Identité Culturelle De La Traduction En réponse à Antoine Berman’, in Paul Bensimon (ed.) Palimpsestes No:11: Université Paris III- Sorbonne Nouvelle Institut du Monde Anglophone Traduire la Culture, Presses de la Sorbonne Nouvelle, 31-51.
• DOPPAGNE, Albert (1973) ‘Le Néologisme chez Raymond Queneau’, Cahiers de l’Association Internationale des Etudes Françaises, Sayı:25, 91-107.
• FEDERICI, Federico (2009) Translation as Stylistic Evolution, Italo Calvino Creative Translator of Raymond Queneau, Amsterdam- New York: Edition Rodopi B.V.
• GUICHARNAUD, Jacques: (1951) ‘Raymond Queneau's Universe’, Yale French Studies, No. 8, What's Novel in The Novel, 38-47.
• GOTO, Kanako (2008) La Littérature comme réécriture. Poétique des Exercices de style de Raymond Queneau, Tez (DR) Liège: L’Université de Liège (yayınlanmamış)
• HALICI, Uğur (1993) ‘İstanbul’u Oulipo Dinliyorum’, Çağrı, Vol 37, No. 400, 4-5.
• KUBO, Akhiro (2007) 'Du « cadre narratif » dans Exercices de style de Raymond Queneau’, ZINBUN No.40,1-13.
• LE LIONNAIS, François (1973) ‘LA LIPO ( Premier Manifeste)’ in Oulipo La littérature potentielle (Créations, Re-créations, Récréation), Gallimard,Rééd.Folio-essais,16- 18.
• LE TELLIER, Hervé (2006) Esthétique de l’Oulipo, 2ème édition revue et corrigé, Bordeaux: Le Castor Astral.
• LESCURE, Jean (1973) ‘Petite Histoire de l’Oulipo’ in Oulipo La Littérature Potentielle (Créations Re-création Récréations), Gallimard,24-35.
• LOTMAN, Juri (2005) ‘On the semiosphere’ çeviren Wilma Clark, Sign Systems Studies 33.1, 205-229.
• MUNDAY, Jeremy (1998) ‘A Computer Assisted Approach to The Analysis of Translation Shifts’, Meta: Translators' Journal, vol. 43, n° 4,543-556.
• O’SULLİVAN, Carol (2006) ‘Around the Continent in 99 Exercises: Tracking the Movements of the Exerices de style’, RiLUnE, n. 4, 71-86.
• OULİPO (2006) Abrégé de littérature potentielle, wplace: Mille et une nuits et Oulipo.
• PEKKANEN, Hilka (2007) ‘The Duet of the Author and The Translator: Looking at Style through Shifts’, New Voices in Translation Studies 3,1-18.
• POPOVIÇ, Anton (1970) ‘The Concept ‘Shift of Expression’ in Translation Analysis’ in The Nature of translation: Essays on the Theory and Practice of Literary Translation, James Holmes (ed.) Mouton: Slovak Academy of Sciences, 78-87.
• POPOVIÇ, Anton (1981) ‘Çeviri Çözümlemesinde “Deyiş Kaydırma” Kavramı’, Trans.by.Yurdanur Salman, Yazko Çeviri 1,156-162.
• POPOVIÇ, Anton (1976) ‘Aspects of Metatext’, Canadian Review of Comparative Literature, RCLC Automne, 225-235.
• POPOVIÇ, Anton (1987) Yazın Çevirisi Terimleri Sözlüğü, Hazırlayanlar: Suat Karantay, Yurdanur Salman, İstanbul: Metis Yayınları.
• QUENEAU, Raymond (2003) Biçem Alıştırmaları, Trans.by: Armağan Ekici, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• QUENEAU, Raymond (1947) Exercices de Style: Edition Gallimard, Collection Folio.
• QUENEAU, Raymond (1998) Exercises in Style, Trans by. Barbara Wright: John Calder Publishers, London.
• SPIRK, Jaroslav: (2009 ) ‘Anton Popovic’s contribution to translation studies’ in Target 21:1, John Benjamins Publishing Company,3-22.
• TOURY, Gideon (1985) A Rational for Descriptive Translation Studies in The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation, Ed.by. Theo Hermans, Croom Helm, Australia
• VARDAR, Berke (1998) Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, İstanbul: Multilingual.
• XİNMU, Zhang (1999) ‘Les Signes sociaux et leur traduction’, Meta, XLIV,No1,110-120.
• YAZICI, Mine (2005) Çeviribilimin Temel Kavram Ve Kuramları, İstanbul: Multilingual.
• COLLOMBAT, Isabelle (2005) L’Oulipo du traducteur, ‘L’ordre des mots’, (Çevrimiçi) http://semen.revues.org/document2143.html, [14 Nisan 2010].
• EKİCİ, Armağan: Biçem Alıştırmaları: Çeviri Üzerine Notlar (Çevrimiçi) http//home.wxs.nl/~ekici000/oulipo/queneau/ba/ba_notlar.htm, [1 Nisan 2009].
• EKİCİ, Armağan: Sınırlama Altında Yaz”, (Çevrimiçi) http//home.planet.nl/~ekici000/sinirlama.htm, [1 Nisan 2009].
• OULİPO HİSTORİQUE DE L'OULİPO, (Çevrimiçi) http://www.oulipo.net/document2565.html, [31 Temmuz 2008]. Matematik ders notu (Çevrimiçi) http://www.yde.yildiz.edu.tr/tts/tts-dizelgeler/tts-tk-s.htm , [18 Ocak 2010)