Distopya Romanlarının Oluşumu ve Tarihsel gelişimi; Çevirilerinin İncelenmesinde Öne Çıkan Kuramsal Yaklaşımlar

Yıl 2020, Sayı: 12, 53 - 75, 14.07.2020

Necdet Neydim Ali Polatel

https://doi.org/10.26650/iujts.2020.12.0004

Öz

Distopya yazını, ütopyaya karşıt bir tutum sergilemiş ve bir yazın türü olarak ütopya türüyle kurduğu metinlerarası ilişkilerle evrilmiş ve yirminci yüzyılda kendi çerçevesini belirleyerek özgün bir yazın türü haline gelmiştir. Söylem düzleminde ütopyaya karşıtlığıyla kendini tanımlayan ve gerekçelendiren distopya, ütopyaların gerçek topluma yönelttiği eleştirileri de kendisine miras olarak almıştır. Ütopya yazınının tarihsel evrimine baktığımızda özellikle klasik ütopya eserlerinde öne çıkan ada kavramıyla karşılaşırız. Ütopya yazarı, kurgu düzenini gerçek düzenden soyutlayarak gerçek toplum düzenine karşı bir tür yabancılaşma sağlar. Böylelikle düzeninin aksayan yönlerini ve eniyileşme yolunda yapılması gerekenleri önyargısız, dışarıdan bakan bir gözle betimleyebilir. Distopya yazını, ütopyaların aksine, soyutlamayı gerçekten yabancılaşmak için değil kendini gerçek ile gerekçelendirmek için kullanır. Çevirmenin kaynak metin yazarının yönelttiği toplum eleştirisiyle ideolojik bağlamda kurduğu ilişki çevirmenin görünmezliğiyle bir karşıtlık yaratarak çevirmeni, deyim yerindeyse, su yüzüne çıkmaya zorlamaktadır. Çeviri incelemelerinde bu tür karşıtlıkların varlığı çeviri eleştirmenleri ve araştırmacıları için verimli bir zemin oluşturur. Çevirmenin görünmezliği ile ideolojik söylem arasındaki karşıtlık, çevirmenin çeviri süreci boyunca aldığı bilinçli kararların ve çeviri sürecine hakim olan eğilimlerin saptanması ve anlamlandırılması Distopya eleştirisiaçısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Distopya, Distopya tarihi, Distopya eleştirisi, Distopya çevirisi, Çeviri yaklaşımları, Çeviri kuramları

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Formation and Historical Development of Dystopian Novels: Prominent Theoretical Approaches in Translating Dystopian Novels

Öz

Dystopian literature emerged as a response to utopia, evolved as a result of its intertextual relation to utopian literature and became a distinctive genre in the twentieth century. Dystopia, which defines and justifies itself with its opposition to utopia, has inherited the utopia’s criticisms for the society. If we look at the history of the utopian literature, we see that the “island” is a common concept. The author of the utopian literature creates an alienation from social order by isolating the fiction from the reality. Therefore, the author can demonstrate in an unbiased way the flaws of the social order, and can describe what should be done for a perfect society. Dystopian literature, in opposition to utopia, uses isolation in order to justify itself with the reality, not for alienation. The translator’s ideological connection to the author with his/her criticism to the author creates a contradiction with the translator’s invisibility, and forces the translator to become visible. The presence of such contradictions forms a fruitful basis for the translation critics and researchers. The contradiction between the translator’s invisibility and the ideological discourse is important in order to determine the translator’s decisions in the translation process and the trends that dominate the translation process and to make sense of these trends.

Anahtar Kelimeler

Dystopia, history of dystopia, criticism of dystopia, translation theories, approaches to translation

Kaynakça

• Bacon, F. (2011). Yeni Atlantis. (Çiğdem Dürüşken Çev.) (2. bs). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Berk, Ö. (2005). Kuramlar ışığında açıklamalı çeviribilim terimcesi (1. bs). İstanbul: Multilingual.
• Bezel, N. (1984). Yeryüzü cennetleri kurmak: ütopyalardan seçmeler (1. bs). İstanbul: Say Yayınları.
• Bezel, N. (1984). Yeryüzü cennetlerinin sonu: Distopyalar (1. bs). İstanbul: Say Yayınları.
• Burdekin, K. S. (2015). Geceleri (Mehtap Gün Ayral Çev.) (3. bs). İstanbul: Encore Yayınları.
• Çörekçioğlu, H. (2013). Modernite ve Ütopya: Ütopya, 1984 ve Mülksüzler Üzerinden (1. bs). İstanbul: Minval Yayınları.
• Eco, U. (2013). Anlatı ormanlarında altı gezinti (Kemal Akatay Çev.) (7. bs). İstanbul: Can Yayınları.
• Freud, S. (2011). Uygarlığın huzursuzluğu (Haluk Barışcan Çev.) (4. bs). İstanbul: Metis Yayınları.
• Hermans, T. (1996). The translator’s voice in translated narrative. Target: International Journal of Translation Studies, 8(1), 152.
• Hermans, T. (2014). Introduction: translation studies and a new paradigm. In Theo Hermans (Eds.), The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation (1. bs). A.B.D.: Routledge.
• Huxley, A. (2011). Cesur yeni dünya (Ümit Tosun Çev.) (7. bs). İstanbul: İthaki Yayınları.
• London, J. (2006). Demir ökçe. (Osman Çakmakçı Çev.) (9. bs). İstanbul: Bordo Siyah Yayınları.
• Lefevere, A. (2014). Why waste our time on rewrites? The trouble with ınterpretation and the role of rewriting in an alternative paradigm. In The Hermans (Eds.), The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation (1. bs). A.B.D.: Routledge.
• Mannheim, K. (2004). İdeoloji ve ütopya. Mehmet Okyayuz Çev.) (2.bs). Ankara: Epos Yayınları.
• Mannheim, K. (2009). İdeoloji ve ütopya (Mehmet Okyayuz Çev.) (1. bs). Ankara: De Ki Basım Yayım Ltd. Şti. ISBN: 978-9944-492-39-3 153.
• More, T. (2012). Ütopya. (Hasan İlhan Çev.) (1. bs). Ankara: Alter Yayıncılık.
• More, T. (2012). Utopia (1. bs). İstanbul: Dejavu Publishing. More, T. (2012). Utopia (Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol ve Mîna Urgan Çev.) (1. bs). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Orwell, G. (2008). Bin dokuz yüz seksen dört (Nuran Akgören Çev.) (19. bs). İstanbul: Can Yayınları.
• Orwell, G. (2014). Bin dokuz yüz seksen dört (Celâl Üster Çev.) (42. bs). İstanbul: Can Yayınları.
• Popper, K (1998). Açık toplum ve düşmanları, cilt 1: Platon. (Mete Tunçay Çev.) (3. bs). İstanbul: Remzi Kitabevi
• Schenider, G., & Volk, M. (1998). Adding manual constraints and lexical lookup to a Brill-tagger for German. Proceedings of the ESSLLI-98 Workshop on Recent Advances in Corpus Annotation, Saarbrücken. Nordic Conference of Computational Linguistics, Riga, 2011 154
• Somay, Bülent The View From the Masthead Journey Through Dystopia Towards an Open-Ended Utopia, 1. bsk., İstanbul, İstanbul Bilgi University Press, 2010
• Stolze, R. (2013). Çeviri kuramları: Giriş (Dr. Emra Durukan Çev.) (1. bs). İstanbul: Değişim Yayınları.
• Swift, J. (2011). Güliver’in gezileri (İrfan Şahinbaş Çev.) (4. bs). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Platon (2006). Devlet (Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz Çev.) (2. bs). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Taylor, F. W. (2012). Bilimsel yönetimin ilkeleri (H. Bahadır Akın Çev.) (5. bs). Ankara: Adres Yayınları.
• Üster, C. (2014). Elinizdeki Çeviriye İlişkin Bir Açıklama (Ek), George Orwell, Bin Dokuz Yüz Seksen Dört, Çev. Üster, 42. bsk., İstanbul: Can Yayınları.
• Yazıcı, M. (2010). Çeviribilimin temel kavram ve kuramları (2. bs). İstanbul: Multilingual.
• Wells, H. G. (2016). Zaman makinesi (Volkan Gürses Çev.) (3. bs). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Wells, H. G. (2016). A modern utopia. (Çevrimiçi), https: //ebooks.adelaide.edu.au/w/wells/hg/w45mu/w45mu. epub, 26 Nisan 2016
• Wikipedia We (novel). (2016). (Çevrimiçi), https://en.wikipedia.org/ wiki/We_(novel), 9 Mayıs 2016
• Wikipedia Frederick Winston Taylor. (Çevrimiçi), https://en. wikipedia.org/wiki/Frederick_Winslow_Taylor, 10 Mayıs 2016
• Wikipedia Michael Walter (Übersetzer), 2016, (Çevrimiçi), https://de. wikipedia.org/wiki/Michael_Walter_(%C3%9Cbersetzer), 23 Mayıs 2016
• Wikipedia Oliver Cromwell (2016). (Çevrimiçi), https://tr.wikipedia. org/wiki/Oliver_Cromwell, 13 Haziran 2016
• Wikipedia Oranges and Lemons, 2016, (Çevrimiçi), https://en. wikipedia.org/wiki/Oranges_and_Lemons, 14 Haziran 2016
• Zamyatin, Y. (2012). Biz (Fatma Arıkan ve Serdar Arıkan Çev.) (1. bs). İstanbul: İthaki Yayınları.