Yeniden Çeviri Hipotezi Bağlamında Çeviri İntihali

Yıl 2020, Sayı: 12, 17 - 28, 14.07.2020

Betül Parlak Cengiz

https://doi.org/10.26650/iujts.2020.12.0002

Öz

Bu çalışmanın temel hedefi, Antoine Berman (1990), Antony Pym (1998), William Chesterman (2000), Kaisa Koskinen & Outi Paloposki (2010), Şehnaz Tahir Gürçağlar (2008) başta olmak üzere, pek çok çeviribilim araştırmacısının, çeşitli yönleriyle değinip ele aldığı yeniden çeviri hipotezinin somut bir olgu olarak karşımıza çıkan “çeviri intihali” meselesine hiç değinmiyor olmasını tartışmaya açmaktır. Yeniden çeviri, yukarıda isimlerini andıklarımız da dahil pek çok çeviribilim kuramcısı tarafından tartışılmış ve çoğu kez erek kültürde ortaya çıkan bir “gereklilik” nedeniyle doğal olarak meşru ve kabul edilebilir bir olgu olarak görülmüştür. Ancak, kültürümüzde “yeniden çeviri” olarak adlandırılabilecek pek çok metnin çeviri intihali sonucunda ortaya çıktığını gösteren çeşitli görgül çalışmalar (Parlak: 2008, Gürses: 2008, Çelik: 2008, Evirgen: 2008) da bulunmaktadır. Bu çalışmaların da ışığında, yeniden çeviri hipotezinin, somut bir çeviri gerçekliği olarak “çeviri intihalini” görünmez mi kıldığı sorusunu da tartışmaya açmayı hedefleyen bu makalenin nihai bir sonuç ya da çözüm iddiası bulunmamaktadır. Bu çalışmanın başlıca amacı, yeniden çeviri hipotezinin sadece bizim kültürümüzde değil pek çok başka kültürde de görülen “çeviri intihalini” (Turell: 2004, Leighton: 1994) görmezden gelmesinin, bu olgunun çeviribilim literatüründe yer bulmasını zorlaştırıp zorlaştırmadığını sorgulamak ve çeviri etiği açısından intihal ile yeniden çeviri olgusunun sınırlarının nasıl çizilebileceğine dair bir öneride bulunmaktır.

Anahtar Kelimeler

Yeniden çeviri hipotezi, Çeviri intihali, Çeviri etiği

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

Translation Plagiarism in the Context of Retranslation Hypothesis

Öz

This study focused on the absence of translation plagiarism in the context of a retranslation hypothesis that has been discussed and considered with different aspects by many scholars, including pioneering ones such as Antoine Berman (1990), Antony Pym (1998), William Chesterman (2000), Kaisa Koskinen & Outi Paloposki (2010), and Şehnaz Tahir Gürçağlar (2008). It was strange to discover that when scholars consider retranslation as a factual reality that they do not discuss and evaluate translation plagiarism in the framework of this hypothesis. Retranslation was and is usually considered as a “necessity” for “filling a gap” and “complete an incompleteness”. From this point of view, it is a legitimate and acceptable translation activity that emerged with the claim of renewing an old translation. Nevertheless, it is scarcely discussed as translation plagiarism in this context. However, there are many other empirical studies showing that some texts which could easily be called “retranslation” in Turkish are “plagiarize translations” (Parlak: 2008, Gürses: 2008, Çelik: 2008, Evirgen: 2008) as well in other languages and cultures (Turell: 2004, Leighton: 1994). In light of these studies, this article aimed to question if the retranslation hypothesis renders “translation plagiarism” invisible, arguing that retranslation is a necessary activity to present a “new reading experience” of source text. My main question was if the retranslation hypothesis with its silence about translation plagiarism renders it difficult to discuss translation plagiarism in translation studies literature. As a conclusion, I would argue how can the limits be drawn between translation plagiarism and retranslation phenomenon in terms of translation ethics.

Anahtar Kelimeler

Retranslation hypothesis, translation plagiarism, translation ethics

Kaynakça

• Berman, A. (1990). La retraduction comme espace de la traduction. Palimpsestes, 4, 1–7.
• Chesterman, A. (2000a). A causal model for Translation Studies. Maeve Olahan (ed), Intercultural Faultlines: Research Models in Translation Studies I: Textual and Cognitive Aspects, Manchester: St. Jerome, 15–27.
• Chesterman, A. (2000b). Memes of Translation: The Spread of Ideas in Translation, John Benjamin.
• Çelik, Ö. (2008). Robinson Crusoe’nun Türkçe Çevirileri Bağlamında Çeviride İntihal Olgusu. Çeviri ve Çevirmenliğin Etik Sorunları (Çeviri Etiği Toplantısı 7-8 Aralık 2006 Bildiri Kitabı) içinde, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4739, s.161–170.
• Çevirmenler Meslek Birliği. (2007). ÇEVBİR-YAYBİR İntihal İnceleme Komisyonu Sonuç Raporu. http:// www.cevbir.org/yeni/index.php/tr/intihalkomrap, [Erişim: 10.11.2013]
• Desmidt, I. (2009). (Re)translation Revisited. Meta LIV, 4, 669–683.
• Eco, U. (1979). Lector in Fabula, Milano: Bompiani.
• Ece, A. (2010). Edebiyat Çevirisinin ve edebiyat çevirmeninin izinden. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Evirgen, Ş. (2008). Çeviride İntihalin Saptanması: Örnek Olarak Montaigne’in “Denemeler”inin Çevirileri. Çeviri ve Çevirmenliğin Etik Sorunları (Çeviri Etiği Toplantısı 7-8 Aralık 2006 Bildiri Kitabı) içinde, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4739, s. 171–177.
• Gürçağlar, Ş. T. (2008). Retranslation. Mona Baker (ed.) Routledge Encyclopedia of Translation Studies içinde, 2nd Edition, London and New York: Routledge.
• Gürses, S. (2008). Çeviri İntihali: Kültürel Ekosistemin Paraziti. Çeviri ve Çevirmenliğin Etik Sorunları (Çeviri Etiği Toplantısı 7-8 Aralık 2006 Bildiri Kitabı) içinde, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4739, s. 133–146.
• İğrek, M. (2013). 100 Temel Eser Kitapları İntihal Çeviriyi Arttırdı. Zaman Kültür, 1 Aralık 2013. http://www. zaman.com.tr/kultur_100-temel-eser-kitaplari-intihal-ceviriyi-artirdi_2175558.html [Erişim:05.12.13]
• Koskinen K., & Outi, P. (2010). Retranslation. Yves Gambier & Luc van Doorslaer (editors), Handbook of Translation Studies içinde, John Benjamins Publishing Company, s. 294–297.
• Leıghton, L. G. (1994). Translation and Plagiarism: Puskin and D.M. Thomas. The Slavic and East European Journal, Vol. 38, No. 1, p. 69–83.
• Parlak, B. (2008). Çeviri İntihalleri Bağlamında İlahi Komedi. Çeviri ve Çevirmenliğin Etik Sorunları (Çeviri Etiği Toplantısı 7-8 Aralık 2006 Bildiri Kitabı) içinde, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4739, s.147–160.
• Parlak, B. (2008). Norm ve Değer İlişkisi Bağlamında Çeviri Etiği. Çeviri ve Çevirmenliğin Etik Sorunları (Çeviri Etiği Toplantısı 7-8 Aralık 2006 Bildiri Kitabı) içinde, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayın No: 4739, s.121–132.
• Perromat-Augustin, K. (2011). Plagiarism: aesthetics or contemporary movement? [online article], 452F Electronic journal of literature and comparative literature, 5, [Erişim :18/11/13] http://www.452f.com/pdf/numero05/perromat/05_452f_perromat_trad_en.pdf
• Pym, A. (1998). Method in translation history. Manchester: St. Jerome.
• Sharon, L. D. (2011). Confronting the Retranslation Hypothesis: Flaubert and Sand in the British Literary System. PhD Thesis, University of Edinburgh.
• Susam-Sarajeva, Ş. (2000). Multiple-entry visa to travelling theory: Retranslations of literary and cultural theories. Target, 15(1), 1–36.
• Turell, M. T. (2004). Textual kidnapping revisited: the case of plagiarism in literary translation. Speech, Language and the Law, 11(1), 1–26.