Comparative Analysis of Turkish Translations of Idiomatic Expressions Found in The Movie “Slumberland” Made by Machine Translations Applications

Yıl 2023, Sayı: 18, 123 - 148, 31.07.2023

Şahin Sarı , Murat Özcan

https://doi.org/10.26650/iujts.2023.1256303

Öz

In this study, how idiomatic expressions in the movie "Slumberland" released by Netflix are translated from English into Turkish by human translators and machine translation tools, and the differences between them are analysed grammatically, contextually, and theoretically with Peter Newmark's Translation Methods and Strategies. It aims to determine to what extent machine translation applications can translate compared to human translators, and whether they can make translations suitable for contextual meaning. As a result, when the findings obtained in the study are evaluated, the dubbing and subtitle translations made by the human translator are grammatically and contextually appropriate and completely target-language oriented. When evaluated theoretically, functional, cultural, and descriptive equivalent procedures are used. When the Turkish translations of machine translation tools are evaluated, Google Translation can make accurate translations in accordance with contextual meaning with a success rate of 63% and other translation applications with a success rate of 54%. Translations suitable for contextual meaning can be explained by functional, cultural, and descriptive equivalent procedures, and translations not suitable for contextual meaning can be explained by the literal translation procedure. As a result, the success rates of machine translation applications are not yet at the desired level when compared to human translators.

Anahtar Kelimeler

Audio-visual translation, comparative analysis, machine translation, idiomatic expressions, translation

Hayaller Diyarı Filminde Bulunan Deyimsel İfadelerin Makine Çevirisi Uygulamalarıyla Yapılan Türkçe Çevirilerinin Karşılaştırmalı Analizi

Öz

Bu çalışmada, Netflix bünyesinde vizyona giren “Hayaller Diyarı” filminde bulunan deyimsel ifadelerin insan çevirmenler ve makine çevirisi uygulamaları tarafından İngilizceden Türkçeye nasıl çevrildikleri ve aralarındaki farklar dilbilgisel, bağlamsal ve Peter Newmark`ın Çeviri Yöntem ve Stratejileri ile kuramsal açıdan incelenerek, makine çevirisi uygulamalarının insan çevirmen karşısında ne ölçüde çeviri yapabildiklerinin, bağlamsal anlama uygun çeviriler yapıp yapamadıklarının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Kaynak kültürde kullanılan deyimsel ifadeler, insan çevirmen tarafından yapılan altyazı ve dublaj çevirilerindeki karşılıkları, makine çevirisi uygulamalarından “Google Çeviri, Yandex Çeviri, Microsoft Bing Çeviri ve Apple Çeviri” çıktıları çalışmanın örneklemini oluşturmaktadır. Çalışmada kullanılan veriler nitel araştırma yöntemleri bünyesinde doküman incelemesi yani karşılaştırmalı ve betimsel analiz yönteminden faydalanılarak incelenmiştir. Sonuç olarak çalışmada elde edilen bulgular değerlendirildiğinde insan çevirmen tarafından yapılan dublaj ve altyazı çevirilerinin dilbilgisel ve bağlamsal açıdan uygun ve tamamen erek dil odaklı oldukları söylenebilir. Kuramsal açıdan değerlendirildiklerinde, çoğunlukla işlevsel ve kültürel eşdeğerlik süreci olmak üzere betimsel eşdeğerlik sürecinden yararlanıldığı da söylenebilir. Makine çevirisi uygulamalarının Türkçe çevirileri değerlendirildiğinde Google Çeviri %63, diğer çeviri uygulamaları ise %54 başarı oranıyla bağlamsal anlama uygun çeviri sunmaktadır. Bağlamsal anlama uygun çeviriler işlevsel, kültürel ve betimsel eşdeğerlik süreçleriyle, bağlamsal anlama uygun olmayan çeviriler ise sözcüğü sözcüğüne çeviri süreciyle açıklanabilir. Sonuç olarak, makine çevirisi uygulamalarının başarı oranları insan çevirmenle kıyaslandığında henüz beklentiyi karşılamamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çeviri, deyimsel ifadeler, görsel-işitsel çeviri, karşılaştırmalı analiz, makine çevirisi

Kaynakça

• Alkan, S. C. (2013). Lisans düzeyinde çeviri eğitiminde teknoloji eğitiminin yeri. İ.Ü. Çeviribilim Dergisi(7), 127-147. google scholar
• Bacaksız, A. D. (2019). The Future of Translation Studies through Artificial Intelligence. Yüksek Lisans Tezi. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). be no big deal. 02 12, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/ english/be-no-big-deal adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). deep down. 02 13, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/ english/deep-down adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). get rid of someone. 02 12, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/ dictionary/english/get-rid-of adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). have a good run for your money. 02 23, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge. org/dictionary/english/have-a-good-run-for-money?q=have+a+good+run adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). here. 02 12, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english-turkish/here adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). here we go. 02 12, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/ english/here-we-go adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). keep a low profile. 02 11, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/ dictionary/english/keep-a-low-profile adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). keep an eye on. 02 13, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/ english/keep-an-eye-on?q=keep+an+eye adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). make sure. 02 13, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/ english/make-sure adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). make sure. 02 13, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/ english-turkish/make-sure adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). never mind. 02 11, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/ english/never-mind adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). no big deal. 02 12, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/dictionary/ english/no-big-deal adresinden alındı google scholar
• Cambridge Dictionary. (t.y.). you’re having a laugh. 02 11, 2023 tarihinde https://dictionary.cambridge.org/ dictionary/english/you-re-having-a-laugh adresinden alındı google scholar
• Caswell, I. (2022, Mayıs 11). Google Translate learns 24 new languages. 2022 tarihinde blog.google/products/ translate: https://blog.google/products/translate/24-new-languages/ adresinden alındı google scholar
• Chernin, P., Topping, J., Ready, D., Lawrence, F. (Prodüktörler), & Lawrence, F. (Yöneten). (2022). Slumberland [Sinema Filmi]. Netflix. Aralık 24, 2022 tarihinde https://www.netflix.com/tr/title/81220825 adresinden alındı google scholar
• Cornu, C. O., & Jean-François. (2019). History of audiovisual translation. L. Perez-Gonzalez (Dü.) içinde, The Routledge Handbook of Audiovisual Translation (s. 15-30). google scholar
• Dendi, V. (2007, Eylül 22). Welcome to the Machine Translation team blog! 2022 tarihinde Microsoft Translator Blog: https://www.microsoft.com/en-us/translator/blog/2007/09/22/welcome-to-the-machine-translation-team-blog/ adresinden alındı google scholar
• Dillinger, M., & Lommel, A. (2004). Implementing machine translation. Localization Industry Standards Association. google scholar
• Erdoğan, N. (2009). Altyazı ve Dublaj Çevirileriyle ilgili Yöntem ve Tekniklerin Çeviribilim açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya. google scholar
• Farlex Dictionary of Idioms. (t.y.). have a good run. 02 23, 2023 tarihinde https://idioms.thefreedictionary. com/have+a+good+run adresinden alındı google scholar
• iPhone Kullanma Kılavuzu. (2022). Ekim 2022 tarihinde Apple Support: https://support.apple.com/tr-tr/guide/ iphone/iphd74cb450f/ios adresinden alındı google scholar
• Kelman, S. (2016, Şubat 17). From Amharic to Xhosa, introducing Translate in 13 new languages — now over 100 in total! 2022 tarihinde blog.google/products/translate: https://blog.google/products/translate/ from-amharic-to-xhosa-introducing/ adresinden alındı google scholar
• Laubli, S., Sennrich, R., & Volk, M. (2018). Has Machine Translation Achieved Human Parity? A Case for Document-level Evaluation. google scholar
• Luo, X. (2018). Artificial intelligence and the crisis of translation. 5(1). google scholar
• Merriam Webster. (t.y.). deep down (inside). 02 13, 2023 tarihinde https://www.merriam-webster.com/dictionary/ deep%20down adresinden alındı google scholar
• Merriam Webster. (t.y.). give a damn. 02 11, 2023 tarihinde https://www.merriam-webster.com/dictionary/ give%20a%20damn adresinden alındı google scholar
• Merriam Webster. (t.y.). here we go. 02 12, 2023 tarihinde https://www.merriam-webster.com/dictionary/ here%20we%20go adresinden alındı google scholar
• Microsoft Translator Blog. (2021, Ekim 11). Translator now translates more than 100 languages. 2022 tarihinde microsoft.com/en-us/translator/blog: https://www.microsoft.com/en-us/translator/blog/2021/10/11/ translator-now-translates-more-than-100-languages/ adresinden alındı google scholar
• Munday, J. (2016). Introducing translation studies: Theories and applications. Routledge. google scholar
• Newmark, P. (1988). A textbook of translation (Cilt 66). New York: Prentice Hall. google scholar
• Olohan, M. (2010). Commercial translation. Handbook of Translation Studies (Cilt 1, s. 41-44). içinde google scholar
• Özbudak, S. K. (2018). Cultural Representation and Translation of Poetry through Subtitling: The Case of Butterfly's Dream. Doctoral Thesis. Department ofTranslation and Interpreting Translation andCultural Studies (English) Programme. google scholar
• Pedersen, J. (2011). Subtitling norms for television. John Benjamins Publishing Company. google scholar
• Qun, L., & Xiaojun, Z. (2015). Machine translation: general. Routledge Encyclopedia of Translation Technology (s. 105-119). içinde New York: Routledge. google scholar
• Rebeca, L., & Stiegelbauer, P. (2013). Automatic translations versus human translations in nowadays. Procedia-Social andBehavioralSciences(70), 1768 - 1777. google scholar
• Samuelsson-Brown, G. (2010). A Practical Guide for Translators. Multilingual Matters. google scholar
• Sayman, A. S. (2011). The quality of audiovisual translation in Turkey and the course of the production process: An empirical study on the subtitled and the dubbed versions of Will and Grace. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Boğaziçi Üniversitesi. google scholar
• Sin-wai, C. (2014). The Development of Translation Technology. Routledge Encyclopedia of Translation Technology. içinde google scholar
• Şahin, A. (2012). Dubbing as a type of audiovisual translation: A study of its methods and constraints focusing on Shrek 2. Yüksek lisans tezi. Atılım Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. google scholar
• TDK. (t.y.). aslında. 02 13, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• TDK. (t.y.). boş vermek. 02 11, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• TDK. (t.y.). çeviri. 02 15, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• TDK. (t.y.). Deyim. Ekim 28, 2022 tarihinde Türk Dil Kurumu Sözlükleri: https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• TDK. (t.y.). dikkat çekmek. 02 11, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• TDK. (t.y.). elinden geleni yapmak. 02 23, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• TDK. (t.y.). içten içe. 02 13, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• TDK. (t.y.). iş çıkarmak. 02 23, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• TDK. (t.y.). iyi iş (doğrusu). 02 23, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• TDK. (t.y.). kurtulmak. 02 12, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• TDK. (t.y.). umursamak. 02 11, 2023 tarihinde https://sozluk.gov.tr/ adresinden alındı google scholar
• Temizöz, Ö. (2013). Postediting machine translation output and its revision: Subject-Matter Experts versus Professional Translators. Doctoral dissertation, Universitat Rovira i Virgili. google scholar
• Thorne, H. (2007, Eylül 22). Machine Translation group at Microsoft Research. 2022 tarihinde Microsoft Translator Blog: https://www.microsoft.com/en-us/translator/blog/2007/09/22/machine-translation-group-at-microsoft-research/ adresinden alındı google scholar
• Yandex. (2022). Servis hakkında. Haziran 22, 2022 tarihinde Yandex Yardım: https://yandex.com.tr/support/ translate/index.html adresinden alındı google scholar
• Yandex Blog. (2013, Mart 26). Yandex challenges language barriers. Haziran 22, 2022 tarihinde yandex.com/ company/blog/13: https://yandex.com/company/blog/13 adresinden alındı google scholar
• Yandex Blog. (2017, Eylül 14). One model is better than two. Yandex.Translate launches a hybrid machine translation system. Haziran 24, 2022 tarihinde yandex.com/company/blog/one-model-is-better-than-two-yu-yandex-translate-launches-a-hybrid-machine-translation-system: https://yandex.com/company/ blog/one-model-is-better-than-two-yu-yandex-translate-launches-a-hybrid-machine-translation-system adresinden alındı google scholar
• Yılmaz, M. D. (2017). Altyazı Çevirilerinde Kültürel Ögelerin Aktarımı ve Çeviri Sorunları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi. google scholar