Texts Migrate Too: A Descriptive Study of the English Translations of Karamanli Poetry

Yıl 2023, Sayı: 19, 142 - 152, 15.12.2023

Özgür Bülent Erdoğan

https://doi.org/10.26650/iujts.2023.1230365

Öz

As a result of the population exchange agreement signed between Türkiye and Greece in 1924, approximately 1.5 million people had to relocate on both sides of the Aegean. The Karamanli, who used Greek letters as a written language but had for centuries produced works in Turkish, were also included in the exchange and expressed the difficulties they encountered in their new homeland in poems. A rare example of the Karamanli migrant literature, these poems were originally published in Karamanli Turkish between 1924-1927 in Athens. Twenty-five poems from this collection were republished in 2016 under the title Muhacirname [The Poems of the Migrants] in Istanbul. The English translation of these poems almost a century later facilitated their international circulation. This study analyzes the English translations of the book and its paratext (i.e., preface, notes, articles, interviews with translators) in terms of translation norms. The first stage of the analysis shows the classification of the poems in terms of translation categories to suggest that they are after all interlingual translations. The second phase uses the concept of translation norms (Toury, 2004) to identify the explicit translator decisions regarding the challenges of poetry translation. These translations of Karamanli poems have capital importance in terms of providing historical information on the migration process of literary texts in nearby geographies as well as in terms of how the ethnolinguistic repertoire of Karamanli has been conserved across borders.

Anahtar Kelimeler

Greek-Turkish population exchange, Karamanli poetry, migration literature, Muhacirname, translation norms

Metinler de Göç Eder: Karamanlıca Şiir Çevirileri Üzerine Betimleyici bir Çalışma

Öz

1924’te Türkiye ve Yunanistan arasında imzalanan nüfus mübadelesi antlaşması sonucunda yaklaşık 1,5 milyon insan Ege’nin iki yakasında yer değiştirmek zorunda kalmıştır. Yazı dili olarak Yunanca harfleri kullanan; ancak Türkçe konuşan ve yüzyıllardır Türkçe eserler vermiş Karamanlı Rumlar da mübadeleye dahil edilmişler ve hiç bilmedikleri topraklarda karşılaştıkları zorlukları şiirlerine aktarmıştırlar. Karamanlıca göç edebiyatının nadide örneklerinden olan, 1924-1927 yılları arasında Atina’da yayımlanan şiirlerden derlenen 25 şiir, 2016 yılında Muhacirname başlıklı eserde Türkçe çeviri yazıları ve İngilizce çevirileriyle birlikte İstanbul’da yayımlandı. Bu şiirlerin yaklaşık yüz yıl sonra İngilizceye çevrilmeleri metinlerin uluslararası dolaşıma girmelerini sağladı. Bu çalışmada Karamanlıca şiirlerin İngilizce çevirileri yan metinlerle (önsöz, notlar, kitap hakkında gazetelerde çevirmenlerle yapılan söyleşiler) birlikte çeviri normları açısından incelenmektedir. Gideon Toury’nin kavramsallaştırdığı çeviri normları kavramı (Toury, 2004) çevirmen kararlarını mercek altına alarak çeviri süreci başlamadan ve çeviri süreci başladıktan sonra çevirinin toplumsal bir çerçevede ele alınmasını sağlamaktadır. İlk aşamada şiirlerin hangi çeviri kategorilerine ait olduğuna dair yaptığımız analizde şiirlerin her şeyden önce dillerarası çeviri kategorisinde oldukları ortaya çıkmaktadır. Şiir çevirisinin zorlukları konusunda çevirmen kararlarının incelendiği analizin ikinci aşamasında Toury’nin çeviri normları kavramından faydalanılmıştır. Karamanlıca şiir çevirileri edebi metinlerin yakın coğrafyalarda göç süreci hakkında tarihsel bilgiler vermeleri ve Karamanlıcanın etno-linguistik repertuvarının muhafaza edilmesi açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Çeviri normları, Göç edebiyatı, Karamanlıca şiirler, Muhacirname, Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi

Kaynakça

• Arslan, E. (2021). Vintage (of) Identities: Creation of Immigrant Identity in the Third-Generation Immigrants from Gorno Vranovci to Izmir. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Vancouver: Simon Fraser University. google scholar
• Balta, E. (2018). Karamanlidika: Blbliographie Analytique / Karamanlıca Kitaplar: Çözümlemeli Bibliyografya. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• Balta, E. & Alpan, A. (2016). Muhacirname: Karamanlı Muhacirler için Şiirin Sedası. İstanbul: İstos. google scholar
• Balta, E. (Yay. Haz.) (2014). Gerçi Rum İsek de Rumca Bilmez Türkçe Söyleriz. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. google scholar
• Benlisoy, F. (2012, 6 Haziran). Şehrin Rumca Hikâyesi. Radikal https://baharcuhadar.wordpress.com/2012/06/06/sehrin-rumca-hikayesi/ google scholar
• Bhabha, H. (1994). The Location of Culture. New York and London: Routledge. google scholar
• De Tapia, A. (2014). De la Portesue de Pain a l’Ekmekçi Hatun (1885): Un roman populaire français chez les Karamanlis, E. Balta (Yay. Haz.) Cultural Encounters in the Turkish-speaking Communities of the Late Ottoman Empire içinde (s.223-256) Istanbul: Isis. google scholar
• Estukyan, V. (2016, 20 Mayıs). Kaybolan Karamanlıcanın hikâyesi ve muhacirlerin şiirleriyle Mübadele. https://www.agos.com.tr/tr/yazi/15398/kaybolan-karamanlicanin-hikyesi-ve-muhacirlerin-siirleriyle-mubadele google scholar
• Hermans, T. (1999). Translation in Systems, Descriptive and System-oriented Approaches Explained, Manchester: St Jerome. google scholar
• Inghilleri, M. (2006). Translation and Migration. New York: Routledge. google scholar
• Jakobson, R. (2013). On Linguistic Aspects of Translation. Reuben Arthur Brower (Yay. Haz.) On Translation içinde (s. 232-239) Cambridge, MA, and London: Harvard University. google scholar
• Kutlu, M. (1982). Karamanlılar. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Dergâh. C.5, s. 183-184. google scholar
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu (Metin Kıratlı, Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu. google scholar
• Millas, H. (2014). (Yay. Haz. ve Çev.) Küçük Asya Araştırmaları Merkezi: Göç, Rumların Anadolu’dan Mecburi Ayrılışı (1919-1923). İstanbul: İletişim. google scholar
• Pujolar, J. (2016). Language, Immigration and the Nation-State., N. Bonvillain (Yay. Haz.) The Routledge Handbook of Linguistic Anthropology içinde (s. 301-315) New York and London: Routledge. google scholar
• Pusztai-Vargai, I. (2016). Cultural Elements of Poetry Translation: Translation Solutions of Culturally-Bound Lexical Elements in Hungarian and English Translations of Finnish Poems. Acta Universitatis sapientiae, philologica. 8, 3, 17-29. google scholar
• Schaffner, C. (1998). The Concept of Norms in Translation Studies. Current Issues in Language and Society. Vol.5 no.1-2, 1-9. google scholar
• Sela-Sheffy, R. (2003). Interference and aspects of repertoire consolidation in culture. https://www.tau.ac.il/ rakefet/papers/RS-Interference.pdf google scholar
• Şen, H. (2015). Şiirin Tanıklık Gücü: 1989 Zorunlu Göçünün Bulgaristan Türk Şiirine Yansıması. Göç Dergisi, 2 (1), 25-42. google scholar
• Toury, G. (2012). Çeviri Normlarının Doğası ve Çevirideki Rolü (A. Eker, Çev.) Mehmet Rifat (Yay. Haz.). Çeviri Seçkisi 2 Çeviri(bilim) Nedir? içinde (s. 233-254). İstanbul: Sel. google scholar