Aktarımın Siyasal Dinamikleri: Said’in İslamcı Orientalism’i (1982)

Yıl 2024, Sayı: 20, 82 - 92, 19.07.2024

Atalay Gündüz

https://doi.org/10.26650/iujts.2024.1360531

Öz

Beşeri bilimlerdeki çok az akademik çalışma, Edward Said’in (1935-2003) Oryantalizm: Batının doğuya ilişkin algıları (1978) başlıklı eserinin Türkçedeki etkisini yaratmıştır. Oryantalizm’in ilk Türkçe çevirisi, akademik bir habitusa, yani ön eğilimlere sahip olmayan İslamcı yayınevi Pınar tarafından 1982’de Oryantalizm (doğubilim): Sömürgeciliğin keşif kolu başlığıyla yayımlandı. Said, Amerika’da Filistinli bir sürgün olarak yaşadığı yabancılaşma duygusunun ve bir Arap olarak yaşadığı tanınma eksikliğinin kendisini bu çalışmayı yapmaya sürüklediğini ifade etse de Said’in metodolojisi, eleştirel pratiği akademik bir alanın izlerini taşır. Politik bir ajandayla yola çıkmış izlenimi vermekten kaçınmayan Said, akademik bir alan olan şarkiyatçılık bu alanın siyasal bağlantılarını, emperyal kurumlarla olan ilişkilerini yapı sökümüne uğratır. Bourdieu’ya göre yabancı eserlerin anlam ve işlevini belirlemek için kaynak alan bilgisi ve uzmanlığı tek başına yeterli değildir, kaynak alan kadar alıcı alan konusunda da yetkin olmak önemlidir. Eserin üretim alanındaki anlamı ve işlevi hakkında bilgimiz çok sınırlıdır, aktarımın yüklendiği anlamlar ve işlevler farklı süreçlerle ortaya çıkmaktadır. Yayımlanacak eserlerin seçilmesi, çevirmenin kim olacağı, etiketleme ve sınıflandırma, hangi diziden çıkacağına kadar karar verilmesi gereken pek çok değişken söz konusudur. Bu çerçevede bu makale, Said’in Oryantalizminin Türk siyasi, entelektüel ve akademik alanlarında yarattığı etkinin ideolojik, kültürel ve tarihi unsurlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şarkiyatçılık, alımlayan alan, çeviri sosyolojisi, çeviri özneleri, Türkiye’de İslamcılık

Etik Beyan

Bu makalenin bazı kısımları 2020 yılında Türkçe olarak yayımladığım "İslamı Çeviriyle Savunmak" başlıklı kitaptan alınmıştır. Makalede kitabıma atıfta bulundum. Projenin bir parçası olarak yazdığım kitapta kullandığım bazı araştırmalarım burada geliştirilerek daha ileri bir senteze ve analize varılmıştır. Kitabımda daha çok tasvir edici, bulguların tarif edilmesine yer verilmişken bu makaleyle birlikte bulguların analizi ve olgunlaştırılması çabası yoğunlaşmıştır.

Destekleyen Kurum

Dokuz Eylül Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

Dokuz Eylül Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi; Proje no: 2020.KB.SOS.004

Political Dynamics of Transfer: Said’s Islamist Orientalism (1982)

Öz

Few works in the humanities have wielded the influence of Edward Said’s (1935–2003) Orientalism: Western perceptions of the East (1978) within the Turkish academic landscape. The first Turkish translation of Orientalism was published in 1982 by Pınar, an Islamist publishing house devoid of scholarly pedigree. While Said attributes his motivation for writing the book to his sense of alienation as a Palestinian exile in America and the lack of recognition he experienced as an Arab, his methodology and critical approach bear the hallmarks of an academic field. Said’s work is a deconstruction of the academic field of oriental studies. According to Bourdieu, the field of origin alone cannot fully determine the meaning and function of foreign works; the receiving field is equally crucial. The significance and impact of the work in its original field are often unclear, and the process of transfer unfolds through different mechanisms. This transfer process involves multiple variables, including the selection of a title for publication, choice of the translator, labeling and classification, selection of publication series, and the translator’s influence. Within this framework, this paper aims to uncover ideological, cultural, and historical factors that contributed to Said’s Orientalism’s influence on Turkish political, intellectual, and academic fields.

Anahtar Kelimeler

Orientalism, receiving field, translation sociology, agents of translation, Islamism in Turkey

Proje Numarası

Dokuz Eylül Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi; Proje no: 2020.KB.SOS.004

Kaynakça

• Ahmet Mithat (1897-1900). Nizâ-ı İlm ü Dîn 1-4. İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaası. google scholar
• Aydın, M. (2005). Bir Milli İslamcılık Serüveni: Mücadelecilik. M. Gültekingil ve T. Bora (der.), Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 6/ İslamcılık. İstanbul: İletişim, pp. 452-468. google scholar
• Bassnett, S., & Lefevere, A. (1990). Translation. London: Printer Publishers. google scholar
• Bourdieu, P. (1988). Homo Academicus. Peter Collier (Trans.). Stanford University Press. google scholar
• Bourdieu, P. (1972). Outline of a Theory of Practice. Trans. Richard Nice. Cambridge: Cambridge University Press. google scholar
• Bora, T. (2016). Cereyanlar: Türkiye’de Siyasi İdeolojiler. İstanbul: İletişim yayınları. google scholar
• Erdoğan, Y. (1969). Robert Koleji ve Faaliyetleri. Pınar Aylık Kültür ve Sanat Dergisi. Y. 9, N. 13, October. pp. 18-19. google scholar
• Even-Zohar, I. (2003). Culture Repertoire and Transfer. Susan Petrilli (Ed.). Translation Translation. Amsterdam: Rodopi. (1997), pp. 425-431. google scholar
• Gündüz, A. (2020). İslamı Çeviriyle Savunmak: Orientalism’in ilk Türkçe Çevirisi (1982) Bourdiecü bir Analiz Çalışması. İstanbul: Kriter. google scholar
• İlhan, A. (2002). Hangi Batı. Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul. google scholar
• Kara, İ. (2001) Islamcı Soylemin Kaynakları ve Gerçeklik Değeri Üzerine Birkaç Not. İslamiyet IV, sayı 4, pp. 37-53. google scholar
• Koçak, O. (2018). Ataç, Meriç, Caliban, Bandung: Evrensellik ve Kısmilik Üzerine bir Taslak. İstanbul:.Zoomkitap Not Defterleri. google scholar
• Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame. London ve New York: Routledge. google scholar
• Mardin, Ş. (2002). Oryantalizmin Hasıraltı Ettiği. Oryantalizm. Doğu Batı, pp. 111-115. google scholar
• Meriç, C. (1985). Bu Ülke. İstanbul: İletişim. (1974). google scholar
• . (1977, Şubat). Aydın Denen Meçhul. Pınar. 62, 20-24. http://katalog.idp.org.tr/pdf/4835/8840. Access: 04.09.2019. google scholar
• Milton, J., Bandia P. (2009). Introduction: Agents of Translation and Translation Studies. John Milton ve Paul Bandia (Ed.). Agents of Translation. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins, p. 1-18. google scholar
• Namık Kemal. (1962). Renan Müdafaanamesi: İslamiyet ve Maarif. Yayınlayan: Ord.Prof. M.Fuad Köprülü. Ankara: Milli Kültür Yayınları Dini Kültür Serisi. (1910). google scholar
• Ocak, A. Y. (2013). Türkler, Türkiye ve İslam: Yaklaşım, Yöntem ve Yorum Denemeleri. İstanbul: İletişim. google scholar
• Oğuz, A. (2019). Ömrünü Musikiye ve Mevleviliğe Vermişti Nezih Uzel. Türkiye Yazarlar Birliği, Writers Union of Turkey, https://www.tyb.org.tr/omrunu-musikiye-ve-mevlevilige-vermisti-nezih-uzel-40192h.htm. Access: 06.02.2024 google scholar
• Okay, M.O. (1992). Büyük Doğu, TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.or.tr/buyuk-dogu Access: 02.06.2023 google scholar
• Ortaylı, İ. (2006). Son Imparatorluk Osmanlı: Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek 2. İstanbul: Timaş Yayınları. google scholar
• Özkaya, C. (May 6, 2011). Pınar Yayınları Nasıl Başladı. Meryem Uçar (Presenter). Access: 19.08.2019 https://www.dunyabizim.com/soylesi/ pinar-yayinlari-nasil-basladi-h6249.html google scholar
• . (2012a, July). Roger Garaudy’nin Ardından. Umran. 215, pp. 80-86. google scholar
• . (2012b, July). Geçmişten Geleceğe İslamcılık: Cevat Özkaya, Şemseddin Özdemir, Mustafa Tekin ile söyleşi. Umran. 215, 64-79. google scholar
• . (August 2, 2018). Cevat Özkaya ile Sözlü Tarih Görüşmesi I-II. İlmi Etüdler Derneği. https://www.youtube.com/watch?v=6qsmpVTjQwM& t=2448s. Access: 21.07.2019 google scholar
• . (2019, 29 Haziran). Uzun Hikaye - Değişen Okur-Yazar ve Yayıncılık Profili. Faruk Aksoy ve Ali Akçıl (Sun.). TVNET.. https://www.youtube. com/watch?v=ixkPoLYo6Ng Access: 21.07.2019 google scholar
• . (2008). Türkiye’nin Ruhu Cemil Meriç. Belgesel.. https://www.youtube.com/watch?v=OwhyWkxH4-0. Access: 01.09.2019 google scholar
• . (1993). Representations of an Intellectual: Reith Lectures 1993. http://downloads.bbc.co.uk/rmhttp/radio4/transcripts/1993_reith1.pdf. Access: 04.09.2019. google scholar
• . (1995). Entelektüel: Sürgün, Marjinal, Yabancı. Tuncay Birkan (Trans.). Ayrıntı, İstanbul. (1993) google scholar
• . (1984). Haberlerin Ağında İslam. Alev Alatlı (Trans.). İstanbul: Pınar. (1981). google scholar
• . (1982). Oryantalizm:(doğubilim); sömürgeciliğin keşif kolu. Nezih Uzel. (Trans). Pınar Yayınları. google scholar
• Süphandağı, İ. (2017). Batı ve İslam Arasında Oryantlizm. Ankara: Maarif Mektepleri. google scholar
• Şehbenderzade Filibeli Ahmed Hilmi. (1986). Müslümanlara Siyaset Rehberi. Ed. İsmail Kara. Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi 1: Metinler Kişiler. İstanbul: Dergah. (1912), pp. 78-91. google scholar
• Tevfik Fikret. (1911). “Promete”. Behramoğlu, A. (Ed.). (1987). Son Yüzyıl Büyük Türk Şiiri Antolojisi (Vol. 1). İstanbul: Sosyal Yayınlar. google scholar
• Toury, G. (2002). Translation as a Means of Planning and the Planning of Translation: A Theoretical Framework and an Exemplary Case. Saliha Paker (Ed.). Translations: (Re)shaping of Literature and Culture, İstanbul: Boğaziçi U P, pp. 148-165. google scholar
• . (2012). Descriptive Translation Studies and Beyond. Amsterdam and Philadelphia: John Benjamins. google scholar
• Tymoczko, M. (2007). Enlarging Translation, Empowering Translators. Manchester/Kinderhook: St. Jerome Publishing. google scholar
• Tyulenev, S. (2014). Translation and Society: An Introduction. Abingdon: Routledge. google scholar
• Ungay, R. (2002). Kudüm, TDV İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kudum. Access: 06.02.2024 google scholar
• Uzel, N. (1982). “Sunuş.” Said, E. W. Oryantalizm:(doğubilim); sömürgeciliğin keşif kolu. Nezih Uzel. (Trans). Pınar Yayınları. p. 9-12. google scholar
• . (1993a). Her Dem Yeniden. İstanbul: İrfan. google scholar
• . (1993b). Dersaadet’ten İstanbul’a. İstanbul: İrfan. google scholar
• . (2006). Radyoda Bir Gün. İstanbul: Pan. google scholar
• Yalçın, A. K. (2019). Fikriyat ve Eylemlilik Arasında Yeniden Milli Mücadele Hareketi ve Türk Siyasal Hayatına Etkileri. (Unpublished doctoral dissertation.) İstanbul University/Social Sciences Institute: İstanbul. google scholar
• Yeniden Milli Mücadele. (1977). “Robert Kolejli Ecevit ABD Gönüllüsü Mü?” 12 Nisan 1977. 8. Cilt, 375. Sayı, p.4. google scholar
• Yenilmez, H. (2015). II: Meşrutiyet dönemi İslam tarihi yazıcılığında Oryantalizm etkisi (Dozy reddiyeleri örneği). (Unpublished master of art dissertation). Marmara University/Social Sciences Institute, İstanbul. google scholar