Edebiyat Çevirisinde Kültürel Unsurların Aktarımı Üzerine Bir İnceleme: Kürk Mantolu Madonna Örneği

Yıl 2025, Sayı: 22, 59 - 74, 04.07.2025

Şerafettin Yıldız , Muhammed Talha Seyithan

https://doi.org/10.26650/iujts.2025.1632200

Öz

Arap dili ve Türk dili, bu iki toplumun asırlardır devam eden coğrafi birliktelik ve siyasi ilişkiler gibi etkenler sebebiyle birbirlerinden en çok etkilenen diller arasında yer alırlar. İki medeniyet arasındaki bu etkileşim özellikle dil alanında geniş bir çerçevede kendisini göstermiştir. Türk dilinde Arapça kökenli birçok kelime bulunurken Arap edebiyatında kaleme alınan eserlerde de Türk kültürünün etkisine sıkça rastlanmaktadır. Her iki toplumun sosyal ve kültürel yapılarının şekillenmesinde de önemli bir rol oynayan bu etkileşim çeviri çalışmalarıyla daha da derinleşmiş ve iki kültür arasında yoğun bir şekilde bilgi ve fikir alışverişine olanak sağlamıştır. Bu çalışmada Türk edebiyatında önemli bir yeri olan Kürk Mantolu Madonna adlı romanın Arapçaya Cihâd el-Emâsî, Merve Dağistanlı Barsik, Hibbe ed-Dâhir ve Menâr Tahsîn el-Azzâvî isimli çevirmenler tarafından yapılan dört faklı çevirisindeki kültürel unsurlar İngiliz çeviri kuramcısı Peter Newmark’ın çeviri stratejileri çerçevesinde incelenmiştir. İki kültür arasında bulunan farklılıklar çeviri sürecinde kültürel ögelerin hedef dile aktarılması noktasında çevirmenlerin farklı stratejilere yönelmelerine yol açabilir. Bu bağlamda kaynak metin olarak seçilen Kürk Mantolu Madonna romanındaki kültürel ögelerin hedef dile aktarılırken çevirmenler tarafından kullanılan stratejiler belirlenmiş ve bu strateji kullanımlarının uygunluğu irdelenerek gerekli olan yerlerde önerilere yer verilmiştir. Çalışmada, çeviri kuramlarının Arapça bağlamda işleyişine dair uygulamalı bir örnek sunularak alana katkı sağlanması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe-Arapça Yazın Çevirisi , Kültürel Ögeler , Çeviri Stratejileri , Newmark , Kürk Mantolu Madonna

A Study on the Transfer of Cultural Elements in Literature Translation: The Case of Madonna in Fur Coat

Öz

Turkish and Arabic are among the languages most influenced by each other, due to centuries of geographical proximity and political interaction between the two societies. This cultural exchange has been especially prominent in the field of language. While many Arabic-origin words exist in Turkish, traces of Turkish culture can also be found in Arabic literary works. The mutual influence that has shaped the social and cultural structures of both societies has deepened through translation activities, facilitating a rich exchange of ideas and knowledge. This study analyzes the cultural elements in four different Arabic translations of the prominent Turkish novel Kürk Mantolu Madonna, translated by Cihâd el-Emâsî, Merve Dağistanlı Barsik, Hibbe ed-Dâhir, and Menâr Tahsîn el-Azzâvî. The analysis is conducted within the framework of translation strategies proposed by English theorist Peter Newmark. The study examines how cultural elements in the source text are transferred into the target language and identifies the strategies employed by each translator. Differences between the two cultures often lead translators to adopt varying approaches. Ultimately, the study aims to evaluate the appropriateness of these strategies and provide suggestions where needed, offering a practical example of how translation theories operate within the Arabic target language context.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Arabic Literature Translation , Cultural Elements , Translation Strategies , Newmark , Madonna in a Fur Coat

Kaynakça

• Aksoy, Berrin. (2002). Geçmişten Günümüze Yazın Çevirisi. Ankara: İmge Yayınevi. google scholar
• Ali, Sabahattin. (2015). Madonna Zâtu Mi‘tafi'l-Firâ. Suudi Arabistan: Dâru Eser li'n-Neşri ve't-Tevzi‘ google scholar
• Ali, Sabahattin. (2020). Madonna Zâtu Mi‘tafi'l-Firâ. İstanbul: Mukaddime Yayınları. google scholar
• Ali, Sabahattin. (2022). Madonna Sâhibetu Mi‘tafi’l-Ferv. İstanbul: Dâru Mûzâyîk li'd-Dirâsâti ve'n-Neşr. google scholar
• Ali, Sabahattin. (2022). Madonna Zâtu Mi‘tafi Firâ’. Bağdat: Makberatu’l-Kutub. google scholar
• Ali, Sabahattin. (2022). Kürk Mantolu Madonna. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. google scholar
• el-Câhız, Ebû Osman ‘Amr b. Bahr. (1938). el-Hayevân. Kahire: Mektebetu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî ve Elvâdihî bi Mısr. google scholar
• Devellioğlu, Ferit. (2005). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları. google scholar
• Doğancı, Seher ve Hatice Koç. (2024). Modern Arapça Atasözleri ve Deyimlerin Almancaya Çevirisinde Kültürün Yeri. Konya: Çizgi Kitabevi. google scholar
• el-Fîrûzâbâdî, Mecduddîn. (2008). el-Kâmûsu’l-Muhît. Kahire: Dâru’l-Hadîs. google scholar
• Gezer, G. ve Muhammed Zahit Can. (2019). Kültürü çevirmek: Kültür aktarımı kapsamında çeviri. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (17), 355-370. google scholar
• Gii̇matdii̇nova, F. ve İlyas Öztürk. (2018). Kültürlerlerarası İletişim Olarak Çeviri ve Kültür Edinci. Journal of International Social Research 11, (59) 127-131. google scholar
• Gürçağlar, Şehnaz Tahir. (2014). Çevirinin ABC’si. Ankara: Say Yayınları. google scholar
• Güvenç, Bozkurt. (1979). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi. google scholar
• İbn Manzûr. (1986). Lisânu’l-‘Arab. 6 cilt. Beyrut: Dâru’s-Sâdır. google scholar
• Kaplan, Mehmet. (1983). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergah Yayınları. google scholar
• Komison. (2010). Türkçe Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu. google scholar
• Morsy, T. A. (2019). Newmark’ın Çeviri Yöntem Ve Stratejileri Bağlamında Teneke Romanının Arapça Çevirilerinde Yerel Kültür Unsurlarının google scholar
• Aktarımı Üzerine Bir İnceleme. Journal of Turkish Studies, 2595-2624. google scholar
• Newmark, Peter. (1988). A Textbook Of Translation. New York and London: Prentice Hall,. google scholar
• ———. (2010). Translation and Culture. Meaning in Translation, 171-182. google scholar
• Ömer, Ahmed Muhtâr. (1989). el-Mu‘cemu’l-‘Arabiyyu’l-Esâsî. Tunus: Larousse. google scholar
• ———. (2008). Mu‘cemu’l-Lugati’l-‘Arabiyyeti’l-Muâsıra. 3 cilt. Kahire: Âlemu’l-Kutub. google scholar
• Suçin, Mehmet Hakkı. (2013). Öteki Dilde Var Olmak. Ankara: Say Yayınları. google scholar
• Ünalan, Şükrü. (2012). Dil ve Kültür. Ankara: Eskiyeni Yayınları. google scholar