The Investigating Judge in Ottoman Criminal Proceedings

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 1, 41 - 57, 24.07.2023

İbrahim Ülker

https://doi.org/10.26650/JPLC2022-1177900

Öz

The investigation phase involves making the decision about whether a person will be prosecuted or not and is very important in terms of protecting personal rights. Due to the importance of the investigation phase, some legal systems have assigned various duties to the investigating judge in this process apart from the prosecutor. Significant reforms were made in 1879 to Ottoman criminal proceedings with the Criminal Procedure Code, which was made on the basis of the French Criminal Procedure Code. The concept of the investigating judge was included into the Ottoman legal system with this law. Ottoman criminal procedure law was renewed after 1879 to arrange the investigating judge as the main element who carried out the investigation phase. The investigating judge was able to conduct a direct investigation in the case of flagrante delicto and would take action upon request from the prosecutor in normal cases. This judge would complete the investigation phase by using the powers legally granted to him to clarify the incident. This study discusses how investigating judges were appointed in Ottoman criminal law, as well as their duties, decisions, and ways to object against these decisions.

Anahtar Kelimeler

investigating judge, investigation, flagrante delicto

Proje Numarası

Yok

Osmanlı Ceza Yargılamasında Müstantik (Sorgu Hâkimi)

Öz

Kişilerin yargılamaya tabi tutulup tutulmamaları kararının verileceği soruşturma aşaması kişilik haklarının korunması açısından çok önemlidir. Soruşturma aşamasının önemi nedeniyle bazı hukuk sistemleri savcı dışında sorgu hakimine de bu süreçte çeşitli görevler vermiştir. 1879 yılında Fransız Ceza Usul Kanunu temel alınarak yapılan Ceza Usul Kanunu ile Osmanlı ceza yargılamasında önemli değişiklikler yapılmıştır. Sorgu hakimi Osmanlı hukuk sistemine bu kanunla dahil olmuştur. 1879 yılından sonra yenilenen Osmanlı ceza yargılamasında sorgu hakimi, tahkikat aşamasını yürüten ana öge olarak düzenlenmiştir. Suçüstü halinde doğrudan tahkikat yapabilen sorgu hakimi normal durumlarda savcıdan gelen bir talepname ile harekete geçer. Olayın aydınlığa kavuşturulması için kanunun kendisine tanıdığı yetkileri kullanarak tahkikat aşamasını tamamlar. Bu aşamada dosyayı savcıya tekrar gönderir ve savcının iddianamesini aldıktan sonra dosya kapsamını düşünerek özgür iradesi ile zanlı hakkında kamu davası açılıp açılmayacağına karar verir. Cumhuriyet döneminde de Türk yargı sisteminde varlığını devam ettiren sorgu hakimi, 1985 yılında yapılan yasal değişiklikler ile hukuk sisteminden çıkarılmıştır. Bu çalışmada Osmanlı ceza hukukunda sorgu hakiminin atanması, görevleri, kararları ve bu kararlara karşı itiraz yolları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sorgu hakimi, soruşturma, suçüstü

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Adliye Vekaleti Temyiz Kararları Hukuk ve Ceza Yeni Tertip Cilt 4, Ankara 1927. google scholar
• Ahmet Lütfi, Mir’at-ı Adalet Yahud Tarihçe-i Adliye-i Devleti Aliyye, İstanbul 1304. google scholar
• Akgündüz, Ahmet, İslam Ve Osmanlı Hukuku Külliyatı Kamu Hukuku, İstanbul 2011. google scholar
• Akman, Ahmet, “Tanzimat Sonrası Osmanlı Usul Hukukundaki Gelişmeler”, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Y:2019, C: 8, S: 1, S. 431-450. google scholar
• Akman, Ahmet, 1917 Tarihli Usul-İ Muhakeme-İ Şeriyye Kararnamesi Çerçevesinde Tanzimat Sonrası Osmanlı Adliye Teşkilatı Ve Yargılama Usulü, Ankara 2022. google scholar
• Akman, Mehmet, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı Hukuk Mevzuatı I. Tertip Düstûrun Tarihî Fihrist Ve Dizini”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, Yıl: 2007, Sayı: 3 S. 67-224. google scholar
• Akman, Mehmet, Osmanlı Devleti’nde Ceza Yargılaması, İstanbul 2004. google scholar
• Ali Şehbaz, Usul-İ Cezaiye, İstanbul 1310. google scholar
• Atar, Fahrettin, İslâm Adliye Teşkilatı, İstanbul 2017. google scholar
• Avcı, Mustafa, Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2018. google scholar
• Avcı, Mustafa, Türk Hukuk Tarihi, Ankara 2022. google scholar
• Bayındır, Abdülaziz, İslam Muhakeme Hukuku (Osmanlı Devri Uygulaması), İstanbul 2015. google scholar
• Bingöl, Sedat, Tanzimat Devrinde Osmanlıda Yargı Reformu (Nizamiye Mahkemelerinin Kuruluş Ve İşleyişi (1840-1876), Eskişehir 2004. google scholar
• Bozkurt, Gülnihâl, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi: Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939), Ankara, 1996. google scholar
• Cevdet Ferid, Nazari ve Ameli Tatbikat-ı Cezaiyye, İstanbul 1340. google scholar
• Cevdet Paşa, Tezâkir, Yayınlayan: Cavit Baysun, Ankara 1991, C:4, s.194. google scholar
• Cin, Halil & AKYILMAZ, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Ankara 2021. google scholar
• Cin, Halil: “Tanzimat Dönemi’nde Osmanlı Hukuku ve Yargılama Usulleri”, 150. Yılında Tanzimat, Ankara, 1992, s. 11-32. google scholar
• Çadırcı, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara 2013. google scholar
• Davison, Roderic H. Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform, Çev: Osman Akınhay, İstanbul 2005. google scholar
• Düstur, 1. Tertip, 4. Cilt, İstanbul 1289. google scholar
• Düstur, 1. Tertip, 5. Cilt, Ankara 1937. google scholar
• Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Mahkemeleri Tazminat ve Sonrası, İstanbul 2017. google scholar
• Engelhardt, Tanzimat ve Türkiye, Çev: Ali Reşad, İstanbul 1999. google scholar
• Erem, Faruk, Ceza Usul Hukuku, Ankara 1978, s.271-281. google scholar
• Gayretli, Mehmet, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kanunlaştırma Çalışmaları, İstanbul, 2015. google scholar
• Gedikli, Fethi, Şura-yı Devlet: Belgeler, Biyografik Bilgiler ve Örnek Kararlarıyla, İstanbul, 2018. google scholar
• Gökcen, Ahmet, “1296 (1879) Tarihli Usul-i Muhakemat-ı Cezaiye Kanun-ı Muvakkati” Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 1994, Cilt: 4, Sayı: 1-2, s. 203-288. google scholar
• Güneş, Kadir, Arapça Türkçe Sözlük, İstanbul 2011. google scholar
• Halid Bey, Mizanü’t-Tatbik-i Usul-i Muhakemat-ı Cezaiyye Kanunu Şerhi, Dersaadet 1310. google scholar
• Hicri 1296 Konya Vilayeti Salnamesi, Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Konya, 2011. google scholar
• Hicri 1298 Konya Vilayeti Salnamesi, Konya Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Konya 2011. google scholar
• İbnü’l Hazım Ferid, Siyaset-i Şer’iyye, (Editörler: Mehmet AYKANAT - Melikşah AYDIN) Ankara 2022. google scholar
• İlgürel, Mücteba “Subaşı” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2009, C: 37, s. 447-448. google scholar
• İstanbul Kadı Sicilleri, Eyüb Mahkemesi (Havass-ı Refia) 61 Numaralı Sicil, İstanbul, 2010 (H. 1065- 1066 / M. 1655) Cilt: 27. google scholar
• Karakoç Sarkis Külliyat-ı Kavanin, Haz.: M. Akif Aydın - Fethi Gedikli - Mehmet Akman - Ekrem B. Ekinci - M.Macit Kenanoğlu, C.1, Ankara 2006. google scholar
• Kenanoğlu M.Macit “Nizamiye Mahkemeleri” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 2007, C. 33, s. 185-188. google scholar
• Koç, Yunus - TUĞLUCA, Murat, “Klasik Dönem Osmanlı Ceza Hukukunda Yargılama ve Toplumsal Yapı” Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S: 2, s. 7-24. google scholar
• Kunter, Nurullah, “Sorgu Yargıcının Verebileceği Asli Kararlar” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Y: 1949, S: 4, C: 15, s. 924-950. google scholar
• Kunter, Nurullah, Muhakeme Hukuku Dalı Olarak Ceza Muhakemesi Hukuku, İstanbul 1981. google scholar
• Mahmud Esad Şeydişehri, Şerh-i Kanun-u Ceza, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukukuna Giriş Mahmud Esad Seydişehri’nin Ceza Hukuku Dersleri, (Editörler: Mehmet Aykanat - İbrahim Ülker), İstanbul 2020 google scholar
• Mazhat - Talat, Usûl-i Muhâkemat-ı Cezaiye Birinci Kitâb Esbab-ı Nakzıye-i Temyiziye ve Mesalih-i Mütenevvia-i Adliye, İstanbul 1328. google scholar
• Miralay Hüseyin Remzi, Lügat-i Osmaniyye, İstanbul 1282. google scholar
• Mumcu Ahmet, Divan-ı Hümayun Hukuksal ve Siyasal Karar Organı Olarak, Ankara 1986. google scholar
• Ortaylı, İlber, Hukuk ve İdare Adamı Olarak Osmanlı Devleti’nde Kadı, İstanbul 2017. google scholar
• Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul 2016. google scholar
• Ortaylı, İlber, Tanzimattan Sonra Mahalli İdareler, Ankara 1974. google scholar
• Osman Saib, Tahkikatı Evveliye ve İstintakiye, İstanbul 1302. google scholar
• Şemseddin Sami, Kamus-ı Türki, Yayına hazırlayan: Ahmet Cevdet, Dersaadet 1317. google scholar
• TANER, Tahir, Ceza Muhakemeleri Usulü, İstanbul 1955. google scholar
• Tevfik Tarık, Kanun-ı Ceza ve Usul-i Muhakemat-ı Cezaiyye Tadilatı, İstanbul 1343. google scholar
• Turinay, Faruk Yasin, "1879 Tarihli Ceza Muhakemesi Kanunu (Usul-İ Muhakemat-I Cezaiye Kanun-I Muvakkati) Üzerine Bir İnceleme", Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, C: 11, S: 1, S. 169-228. google scholar
• Uzun, Taceddin, Muhittin Uysal, Ayhan Erdoğan, Latif Solmaz, Muhammet Tasa, Orhan Parlak, Ve Şahabeddin Kırdar, Sarf Bilgisi, (Editör: İsmail Hakkı Sezer), Konya 2015. google scholar
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nde Saray Teşkilatı, Ankara 2014. google scholar
• Üçok, Coşkun / Mumcu, Ahmet / Bozkurt, Gülnihâl, Türk Hukuk Tarihi, Ankara 2020. google scholar
• Veldet, Hıfzı, “Kanunlaştırma Hareketleri Ve Tanzimat” Tanzimat 1, 1940 İstanbul, S. 139-208. google scholar
• Yazıcı, Murat, 39 Numaralı Mühimme Defteri’nin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Erzurum 2013. google scholar
• Yorgaki Efendi, Usul-i Cezaiyye Ameli ve Nazari, Dersaadet 1327. google scholar
• Ziya, Şerhli Usul-i Muhakemat-ı Cezaiyye, İstanbul 1300. google scholar