TORTUM GÖLÜ-TORTUM BOĞAZ VADİSİ VE YAKIN ÇEVRESİNİN (UZUNDERE-ERZURUM ve YUSUFELİ-ARTVİN) SERRANO VE RUİZ-FLAÑO YÖNTEMİYLE JEOÇEŞİTLİLİK DERECESİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2013, Sayı: 27, 46 - 66, 24.11.2014

İbrahim Kopar Çağlar Çakır

Öz

Jeoçeşitlilik derecesi bir sahanın sahip olduğu abiyotik değerlerin çok açık göstergesidir. Doğanın korunması ve doğru yönetilmesi için bu potansiyelin belli ölçütleri esas alan objektif bir yöntemle belirlenmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda Karadeniz Bölgesi’nin Doğu Karadeniz Bölümü’nde yer alan Tortum Gölü-Tortum Boğazı ve yakın çevresi çalışma sahası olarak seçilmiş ve objektif yaklaşımıyla dikkat çeken Serrano ve Ruiz-Flaño Yöntemi’nden yararlanılarak jeoçeşitlilik derecesi ortaya konulmuştur. Buna göre araştırma sahasında jeoçeşitlilik derecesine esas teşkil eden jeolojik, jeomorfolojik, hidrografik ve edafik 74 temel unsur tespit edilmiş ve diğer bileşenlerle (gerçek alan, engebelilik katsayısı) birlikte değerlendirmeye alınmıştır. Sonuçta elde edilen jeoçeşitlilik indeksi (9,13) araştırma sahasının jeoçeşitlilik derecesinin çok yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Bu bakımdan araştırma sahası milli park ya da jeopark gibi bir koruma statüsü almayı hak etmektedir. Nitekim saha jeoturizme kazandırıldığı takdirde hem doğal yapısı korunacak hem de yöresel kalkınmaya önemli katkılar sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler: Tortum Gölü, Jeoçeşitlilik, Serrano ve Ruiz-Flaño Metodu, Uzundere, Erzurum, Yusufeli, Artvin.

Determination of Geo-diversity of Lake Tortum-Tortum Gorge Valley and Surrounding Places (Uzundere-Erzurum and Yusufeli-Artvin) through Serrano and Ruiz-Flaño Method

Abstract

Geodiversity degree is a very clear indication of abiotic values that area possesses. It is necessary to determine that potential through an objective method which is based on certain criteria in order to protect nature and manage it correctly. In this direction Lake Tortum-Tortum Gorge Valley and the surrounding places, which are located in the Eastern Black Sea Section of Black Sea Region were chosen as the field of study and the geodiversity potential of this place was determined by the use of Serrano and Ruiz–Flaño Method, which is notable for its objectivity. According to this, 74 geological, geomorphological, hydrographical and edaphic elements, which constitute the basis for the geodiversity potential of research area, were identified and evaluated together with other components (actual domain, rugosity parameter). The obtained geodiversity index (9,13) put forth that the degree of research area’s geo-diversity is very high. Therefore, it is important that this research area be given a status of protection, such as that of a national park or geo-park. Thus, if the area is used for the geotourism, both its natural structure will be put under protection and it will highly contribute to the regional development.

Keywords: Lake Tortum, Geodiversity, Serrano and Ruiz-Flaño Method, Uzundere, Erzurum, Yusufeli, Artvin.

Anahtar Kelimeler

Tortum Gölü, Jeoçeşitlilik, Serrano ve Ruiz-Flaño Metodu, Uzundere, Erzurum, Yusufeli, Artvin.

Kaynakça

• Atalay, İ., 1979-1980, “Geomorphology of the Lake Tortum and Its Immediate Surroundings (NE Turkey)”, Reviev of the Geographical Institute of the University of İstanbul, İnternational Edition, Volume: 17: 49-63, İstanbul.
• Atalay, İ., 1986, Uygulamalı Hidrografya, Ege Üniv., Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 38, Bornova/İzmir.
• Atalay, İ., 1982, Türkiye Jeomorfolojisine Giriş, Ege Üniv. Edebiyat Fakültesi Yay., No: 9, Bornova/İzmir.
• Atalay, İ., 1988, “The Geography of Lake Tortum”, Ege Coğrafya Dergisi, Sayı: 4: 19-40 İzmir.
• Atalay, İ., Tetik, M. ve Yılmaz, Ö., 1985, Kuzeydoğu Anadolu’nun Ekosistemleri, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Serisi No: 141, 1-150, Ankara.
• Australian Heritage Commission, 2002, Australian Natural Heritage Charter for The Conservation of Places of Natural Heritage Significance, Union Offset, Canberra.
• Baydar, O., Erdoğan, B., Akyürek, B., Topçam, A., Kengil, R., Korkmaz, B., Kaynar, A., ve Selim, M., 1969, Yusufeli-Öğdem-Madenköy-Tortum Gölü ve Ersis Arasındaki Bölgenin Jeolojisi, MTA Derleme No: 5202, Ankara.
• Benito-Calvo, A., Pérez-González, A., Magri O., Meza P., 2009, “Assessing Regional Geodiversity: The Iberian Peninsula”, Earth Surface Processes and Landforms, Volume: 34, DOI: 10.1002/esp.1840: 1433–1445.
• Bozkuş, C., 1992, “Olur (Erzurum) Yöresinin Stratigrafisi”, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, Sayı: 35, Cilt: 1: 103-119, Ankara.
• Burek, C. V. and Prosser, C. D., 2008, “The History of Geoconservation: An Introduction”, Geolical Society (Special Publications), Volume: 300: 1-5, London.
• Comănescu, L. and Nedelea, A., 2012, “The Assessment of Geodiversity – A Premise for Declaring the Geopark Buzăului County (Romania)”, Journal of Earth System Science , Volume: 121, Issue: 6: 1493-1500, Bangalore.
• DMİGM, 2011, Rasat Kayıtları, TC. Başbakanlık Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü İstatistik Yayın Şube Müdürlüğü, Ankara.
• Dokuz, A., 2000, Yusufeli (Artvin-Türkiye) Yöresinin Jeolojisi, Jeotektoniği MagmatikMetamorfik Kayaların Jeokimyası ve Petrojenezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi (Yayınlanmamış), Trabzon.
• Dokuz, A., Karslı, O.,Chen, B., ve Uysal, B., 2010, “Sources and Petrogenesis of Jurassic Granitoids in The Yusufeli Area, Northeastern Turkey: Implications for Pre-and PostCollisional Lithospheric Thinning of the Eastern Pontides”, Tectonophysics, Volume 480, Issues 1–4: 259–279.
• DSİ, 2013, Akım Gözlem Verileri, TC. Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Devlet Su İşleri 8. Bölge Müdürlüğü, Erzurum.
• Gray, M., 2005, “Geodiversity and Geoconservation: What, Why, and How?”, The George Wright Forum (Geodiversity & Geoconservation), Volume: 22, Issues: 3: 4-12, Hancock/Michigan.
• Gray, M., 2008-a, “Geodiversity: Developing the Paradigm”, Proceedings of the Geologists' Association Review, Volume 119, Issues 3–4: 287-298, Egham/Surrey.
• Gray, M., 2008-b, “Geodiversity: A New Paradigm for Valuing and Conserving Geoheritage”, Geoscience Canada, Volume:35, Number:2: 51-59, Newfoundland.
• Hyort, J. and Luoto, M., 2010, “Geodiversity of High-Latitude Landscapes in Northern Finland”, Geomorphology Review, Volume: 115, Issues: 1-2: 109-116, Amsterdam. Karahan, F., Kopar, İ., Orhan, T., Çakır, E. 2011, “The Geopark Potential of Tortum Valley (Erzurum-Turkey) and its Surroundings”, Natural Environment and Culture in the Mediterranean Region II, Cambridge Scholars Publishing: 395-407, Newcastle.
• KHGM, 2000, Erzurum İli Arazi Varlığı, T.C. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Yayınları, İl Rapor No: 25, 1-30, Ankara.
• Konak, N., Hakyemez, H. Y., Bilgiç, T., Bilgin, Z. A., Hepşen, N., Ercan, T., 2001, Kuzeydoğu Pontitlerin (Oltu-Olur-Şenkaya-Narman-Tortum-Uzundere-Yusufeli) Jeolojisi, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, Rapor No: 10489, Ankara.
• Kopar, İ. ve Çakır, Ç., 2012, “Tortum Gölü (Uzundere-Erzurum) Kıyı Kuşağındaki Badlands Topografyası ve Peribacaları”, I. Ulusal Coğrafya Sempozyumu 2012 (28-30 Mayıs)Coğrafya Bildiriler Kitabı: 1013-1027, Erzurum.
• Kopar, İ. ve Sevindi, C., 2013, “Tortum Gölü’nün (Uzundere-Erzurum) Güneybatısında Aktüel Sedimantasyon ve Siltasyona Bağlı Alan-Kıyı Çizgisi Değişimleri”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 60, 49-66, İstanbul.
• Kozłowski, S., 2004, “Geodiversity: The Concept and Scope of Geodiversity”, Polish Geological Review, Volume: 52, No: 8/2: 833-837, Warsaw.
• Örsi, A., 2011, “Quantifying the Geodiversity of a Study Area in The Great Hungarian Plain”, Journal of Environmental Geography, Volume:4 , No: 1-4: 19-22, Szeged/Egyetem. Pellitero, R., González-Amuchastegui, M. J., Ruiz-Flaño, P., Serrano, E., 2011, “Geodiversity and Geomorphosite Assessment Applied to a Natural Protected Area: The Ebro and Rudron Gorges Natural Park (Spain)”, Geoheritage Review, Volume: 3, Issues: 3: 1631
• Pereira, D. I., Pereira, P., Brilha, J.,Santos, L., 2013, “Geodiversity Assessment of Parana´ State (Brazil): An Innovative Approach”, Environmental Management , Volume: 52, Issue: 3: 541-552, North Carolina/USA.
• Reynard, E. and Coratza, P., 2007, “Geomorphosites and Geodiversity: A New Domain of Research”, Geographica Helvetica, Volume: 62, Issues: 3: 138-139, Zurich.
• Serrano, E. and Ruiz-Flaño, P., 2007-a, “Geodiversity: Concept, Assessment and Territorial Aplication. The Case of Tiermes-Caracena (Soria)”, Boletìn de la Asociación de Geógrafos Españoles, Volume: 45: 389-393, Madrid.
• Serrano, E., and Ruiz-Flaño, P., 2007-b, “Geodiversity: A Theoretical and Applied Concept”, Geographica Helvetica, Volume:62, Number:3:140–147, Zurich.
• Serrano, E., Ruiz-Flaño, P., Arroyo, P., 2009, “Geodiversity Assessment in a Rural Landscape: Tiermes-Caracena Area (Soria, Spain)”, Memorie Descrittive Della Carta Geologica D'Italia, Volume: 87: 173-180, Rome.
• Yılmaz, C., 1992, “Kelkit (Gümüşhane) Yöresinin Stratigrafisi”, Jeoloji Mühendisliği Dergisi, Sayı: 40: 50-62, Ankara.