Morphometric Analyses of Aksu Stream And Batlama Creek Watersheds That Caused Flood and Overflows in Giresun

Yıl 2015, Sayı: 30, 91 - 119, 05.11.2015

Vedat Avcı , Murat Sunkar

Öz

In this study, the morphometric characteristics of Aksu stream and Batlama creek that caused flood and overflows in Giresun have been analyzed. The risk of flood of Giresun is high because it is located on Eastern Black Sea. Black Sea region is one of the areas where the most frequently floods are occurred in Turkey because of its geomorphologic features and climatic conditions. The important flood that causes the loss of life and property in Giresun stems from Aksu Stream in the east and Batlama Creek in the west of the city. The climate, lithologic and geomorphologic characteristics, vegetation and improper land use of these stream basins are effective in the occurrence of flood and overflows. In this study, the morphological features of these rivers within the geomorphologic characteristics that are effective in the formation of the flood have been analyzed. The change in climate and vegetation occurs rapidly in the flood, but the changes in the morphometry watershed occur in a long time. For this reason, morphometric analysis in the study of floods is important. Spatial and relief analysis have been conducted in order to determine the morphometric characteristics of watersheds of Aksu and Batlama. When the obtained findings and climate features of these rivers are evaluated it is high risk in terms of flood. For this reason, it is important to consider the morphometry of watershed in the studies about flood and overflows.

Key words: Giresun, Aksu Stream, Batlama Creek, Flood and Overflows, Morfometric analyses

Anahtar Kelimeler

-

GİRESUN'DA SEL VE TAŞKIN OLUŞUMUNA NEDEN OLAN AKSU ÇAYI VE BATLAMA DERESİ HAVZALARININ MORFOMETRİK ANALİZLERİ

Öz

Bu çalışmada, Giresun'da sel ve taşkın oluşumuna neden olan, Aksu Çayı ve Batlama Deresi havzalarının morfometrik özellikleri analiz edilmiştir. Giresun, Doğu Karadeniz Bölümü'nde yer aldığı için sel ve taşkın riski yüksektir. Jeomorfolojik özellikleri ve iklim koşulları nedeniyle Karadeniz Bölgesi, Türkiye'de sel ve taşkın olaylarının en sık yaşandığı bölgelerin başında gelmektedir. Giresun'da can ve mal kayıplarına neden olan önemli sel ve taşkınlar kentin doğusunda yer alan Aksu Çayı ve batıdaki, Batlama Deresi'nden kaynaklanmaktadır. Sel ve taşkın oluşumunda bu akarsu havzalarının iklimi, litolojik ve jeomorfolojik özellikleri, bitki örtüsü ve yanlış arazi kullanımı etkili olmaktadır. Bu çalışmada ise sel ve taşkın oluşumunda etkili olan faktörlerden jeomorfolojik özellikler kapsamında yer alan, akarsu havzalarının morfometrik analizleri yapılmıştır. Taşkın oluşumunda etkili olan iklim ve bitki örtüsündeki değişme hızlı gerçekleşmektedir. Fakat havza morfometrisindeki değişiklikler daha uzun zamanda ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, sel ve taşkın çalışmalarında morfometrik analizler önemlidir. Aksu Çayı ve Batlama Deresi havzalarının morfometrik özelliklerini belirlemek amacıyla; alansal ve relief analizleri yapılmıştır. Elde edilen bulgular ve bu akarsuların havzalarındaki iklim özellikleri değerlendirildiğinde, taşkın açısından yüksek riskli olduğu görülmüştür. Bu nedenle sel ve taşkınlara yönelik planlama çalışmalarında havza morfometrisinin dikkate alınması gereklidir.

Anahtar kelimeler: Giresun, Aksu Çayı, Batlama Deresi, Sel ve Taşkın, Morfometrik analizler

Anahtar Kelimeler

Giresun, Aksu Çayı, Batlama Deresi, Sel ve Taşkın, Morfometrik analizler

Kaynakça

• Abrahams, A. D., 1984, Channel networks: a geomorphological perspective. Water Resour Res, 20:161–168.
• Alexander, D., 1993, Natural Disasters, UCL Press and Chapman & Hall, New York.
• Anlı, A. S., 2006, Giresun Aksu Havzası Maksimum Akımlarının Frekans Analizi, Akdeniz Üniversitesi, Zıraat Fakültesi Dergisi, 19 (1), 99-106.
• Atalay, İ., 1986, Applied Hydrography, Ege University, Faculty of Letters Publications No: 38, Izmir.
• Bahadır, M. 2014, Samsun’da Meydana Gelen 4 Temmuz ve 6 Ağustos 2012 Taşkınlarının Klimatik Analizi, İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 29/1, Sayfa: 28-51, İstanbul.
• Baker, V. R., Kochel, R. C. ve Paton, P. C., 1988, Flood Geomorphology, John Wiley & Sons, USA.
• Balcı, H. A. ve Öztan, Y., 1987, Sel Kontrolü, Karadeniz Üniversitesi, Orman Fakültesi, Genel Yayın No:113, Fakülte Yayın No: 12, Trabzon.
• Bekdemir, Ü., Ertürk, M. ve Güner, İ. 2000, Giresun Tarihi Coğrafyası, Doğu Coğrafya Dergisi Sayı: 4, sayfa 1-19, Erzurum.
• Biswas, S., Sudhakar, S. ve Desai, V. R., 1999, "Prioritisation of Subwatersheds Based on Morphometric Analysis of Drainage Basin: A Remote Sensing and GIS Approach", Journal of the Indian Society of Remote Sensing, Vol. 27, No.3, p. 155-166.
• Ceylan, A. Alan, A. ve Uğurlu, A., (2007). Causes and Effects of Flood Hazards in Turkey, International Congress on River Basin Management Antalya, 22-24 Mart 2007, Sayfa: 415- 423.
• Coşkun, M. ve Aksoy, B., 2010, Aksu Vadisi (Giresun) Aşağı Kesiminde Doğal Ortam Şartlarının Taşkın Üzerine Etkileri, Gazi Üniversitesi Türkiyat Dergisi, Sayı:7, Sayfa: 135- 154, Ankara.
• Erinç, S., 1945, Kuzey Anadolu Kenar Dağlarının Ordu-Giresun Kesiminde Landşaft Şeritleri, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 7-8, İstanbul.
• Erinç, S., 1996, Jeomorfoloji I, (Genişletilmiş 4. Baskı), Öz Eğitim Basım Yayın Dağıtım Ltd. Şti, Konya.
• Görcelioğlu, E., 2003, Flood and Avalanche Control, Istanbul University, Faculty of Forestry Publications, Istanbul University Publications No: 4415, Faculty of Forestry Publications No: 473, ISBN 975-404-608-3, Istanbul.
• Gravelius, H., 1914, Grundrifi der gesamten Gewcisserkunde. Band I: Flufikunde (Compendium of Hydrology, vol. I.
• Horton, R. E., 1932, Drainage basin characteristics. Trans. Am. Geophys. Union, 13, 350- 361.
• Horton, R. E., 1945, Erosional development of streams and their drainage basins: hydrophysical approach to quantitative morphology. Bull Geol Soc Am 56:275- 370.
• Hoşgören, M. Y., 2001, Hidrograya'nın Ana Çizgileri I: Yeraltısuları Kaynaklar Akarsular, 4. Baskı, Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Karataş, A. ve Ekinci, D., 2013, Interpretation of the Morphological Characteristics of Şehir Creek Basin (İspir) Regarding Fluvial Geomorphology and Regional Tectonics, 3rd International Geography Symposium, GEOMED 2013, 10-13 June 2013, Antalya, Turkey.
• Keller, E. A. ve Pinter, N., 2002, Active Tectonics Earthquakes, Uplift, and Landscape, Second Edition, Prentice Hail, NewJersey.
• Kirpich, Z. P., 1940, Time of concentration of small agricultural watersheds. ÇiviI Engineering 10 (6), 362.
• Köse, S., Kalay, Z., Altun, L. ve Karagül, R, 1991, Trabzon 20 Haziran Sel Felaketinin Nedenleri, Sonuçları ve Alınması Gereken Önlemler, Trabzon ve Yöresi 20 Haziran 1990 Sel Felaketi Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Sayfa: 299-319, Trabzon.
• Kumar, R., Kumar, S., Lohani, A. K., Nema, R. K. ve Singh, R. D., 2000, Evaluation of geomorphological characteristics of a catchment using GIS. GIS India 9(3):13–17.
• Langbein, W. B. and Schumm, S. A., 1958, Yield of sediment in relation to mean annual precipitation, Trans. Am. Geophys. Union 39, 1076-1084.
• Macka, Z., 2001. Determination of Texture of Topography from Large Scale Contour Maps, Geografski vestnik, 73-2, p. 53-62.
• Melton, M. A., 1957, An analysis of the relation among elements of climate, surface properties and geomorphology, Tch. Rep. No. 11, Department of Geology, Columbia University, New York.
• Morisawa, M. E., 1959, Relation of morphometric properties to runoff in the Little Mill Creek, Ohio, Drainage Basin, Tech. rep. 17. Columbia University, Department of Geology, ONR, New York.
• Musy, A. 2001, e-drologie. Ecole Polytechnique Fédérale, Lausanne, Suisse.
• Ongley, E. D., 1974. Fluvial Morphometry on the Cobar Pediplain, Annals of the American Geographers, 64 (2):281-292.
• Özdemir H. ve Bird, D., 2009, Evalution of morphometric parameters of drainage networks drived from topographic maps and DEM in point of floods, Environmental Geology 56, 1405- 1415.
• Özdemir, H., 2011, Havza Morfometrisi ve Taşkınlar, Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel (Ed: Deniz Ekinci), İstanbul: Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No: 6, Sayfa: 507‐526, İstanbul.
• Özhan, S., 2004, Havza Amenajmanı, İ. Ü. Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Rektörlük Yayın No:4510, Orman Fakültesi Yayın No:481, İstanbul, 975-404-739-1.
• Patton, P. C., 1988, Drainage basin morphometry and floods. In: Baker VR, Kochel RC, Patton PC (eds) Flood geomorphology. Wiley, USA, pp 51–65.
• Peltier, L.C., 1962, Area Sampling for Terrain Analysis. Prof. Geogr. Vol. 14, pp. 2428.
• Reddy, G. P. O., Maji, A. K. ve Gajbhiye, K. S., 2004, Drainage morphometry and its influence on landform characteristics in basaltic terrain, Central lndia—a remote sensing and GIS approach. Int J Appl Observ Geoinf 6:1-16.
• Ritter, D. F., Kochel, R. C., Miller, J.R., 2002, Process Geomorphology. Fourth Edition, McGraw-Hill.
• Rodriguez-iturbe, I. ve Rinaldo, A., 2001. Fractal River Basins: Chance and Self Organization, Cambridge University Press, ISBN: 0521004055.
• Sarangi, A., Madramootoo, C. A. ve Enright, P. 2003. Development of UserInterface in ArcGIS for Watershed Geomorphology, CSAE (The Canada Society for Engineering in Agricultural, Food and Biological Systems) Paper No.03-120.
• Schumm, S. A., 1956, Evolution of drainage Systems and slopes in badlands at Perth Amboy, New Jersey. Geol. Soc. Am. Bul. 67, 597-646.
• Strahler, A. N., 1952, “Hypsometric (area-altitude curve) Analysis of Erosional Topography”, Geological Society of America Bulletin, 63: 1117- 1141.
• Strahler, A. N., 1957, Quantitative analysis of watershed geomorphology. Trans Am Geophys Union 38:913-920.
• Strahler, A. N., 1964. Handbook of Applied Hydrology, Section 4-II Geology, part II. Quantitative Geomorphology of Drainage Basins and Channel Networks, (Editor V.T. CHOW) Mc Graw-Hill Company, NY.
• Strahler, A. ve Strahler, A., 1997, Physical Geography, Science and Systems of the Human Environment, John Wiley ve Sons, Inc., ISBN 0-471-11299-2, USA.
• Sunkar, M., ve Tonbul, S., 2011, Effect of Human Factors on Occurrence of Flood and Torrent Events in Batman, Southeastern Turkey, Electronic Journal of Social Sciences, ISSN: 1304-027, Summer-2011, Volume: 10, Issue: 37 (267-292).
• Şahin, C. ve Sipahioğlu, G., 2002, Doğal Afetler ve Türkiye, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
• Tankoz, T., 2008, Aksu Deresi Yıllık Ortalama ve Anlık Maksimum-Minimum Akımlarının Olasılık Analizleri, 5. Dünya Su Forumu Türkiye Bölgesel Hazırlık Toplantıları, Taşkın, Heyelan Ve Dere Yataklarının Korunması Konferansı Bildiri Kitabı, T.C., Çevre Ve Orman Bakanlığı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, XXII. Bölge Müdürlüğü, Sayfa:53-60, 7-8 Ağustos 2008.
• Tonbul, S. ve Sunkar, M. 2011, Batman’da Yaşanan Sel ve Taşkın Olaylarının (31 Ekim-1 Kasım 2006) Sebep ve Sonuçları, Fiziki Coğrafya Araştırmaları; Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları No:5, Sayfa: 237-258, İstanbul.
• Tonbul, S. ve Sunkar, M., 2008, Batman Şehri’nde Yer Seçiminin Jeomorfolojik Özellikler ve Doğal Risk Açısından Değerlendirilmesi, I. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu, Bildiriler Kitabı.
• Turoğlu, H. ve Özdemir, H., 2005, Bartın’da Sel ve Taşkınlar. Sebepler, Etkiler, Önleme ve Zarar Azaltma Önerileri, ISBN 975-9060-04-3, Çantay Kitapevi, İstanbul.
• Turoğlu, H., 1997, “İyidere Havzasının Hidrografik Özelliklerine Sayısal Yaklaşım”, Türk Coğrafya Dergisi, 32, 355-364.
• Turoğlu, H., 2007, “Flood and flash floods analysis for Bartin River Basin”, International River Basin Management Congress, Proceeding, 22-24 March 2007, p. 0-14.
• Verstappen, H. T. H., 1983, Applied geomorphology. ITC, Enschede.
• Yurt, R., 2013, İklim Değişikliği ve Plansız Kentleşmenin Giresun Şehrinde Yol Açtığı Sel Felaketleri, TMMOB Taşkın ve Heyelan Sempozyumu, 24-26 Ekim 2013, Trabzon.
• Yüksel, Ö., Kankal, M., Önsoy, H., ve Filiz, M. H., 2008, Doğu Karadeniz Havzası Taşkınları Üzerine Bir Değerlendirme, 5. Dünya Su Forumu Türkiye Bölgesel Hazırlık Toplantıları, Taşkın, Heyelan ve Dere Yataklarının Korunması Konferansı Bildiriler Kitabı, Sayfa: 17-28, 7-8 Ağustos 2008, Trabzon.
• Zavoianu, I., 1978, Morphometry of Drainage Basins, Elsevier Sciences Publishing, New York.
• http://echo2.epfl.ch/VICAIRE/mod_1a/chapt_2/text.htm