Küresel ve Bölgesel Şeker Politikalarının Türkiye Şeker Fabrikalarına Etkilerine Bir Örnek; Ağrı Şeker Fabrikası

Yıl 2015, Sayı: 31, 41 - 61, 05.01.2016

Faruk Kaya

Öz

Gıda güvencesinin sağlanmasında önemli bir yere sahip olan şeker birçok ülkenin tarım ekonomisi açısından oldukça önemlidir. Özellikle 1980’li yıllardan sonra uygulanan piyasa ekonomisinden doğrudan etkilenen Türkiye tarım politikaları ve dolayısıyla tarım ürünleri, küreselleşme politikaları çerçevesinde dünyaya entegre olabilmek için de köklü değişikliklere uğramıştır. Bu değişikliklerden en çok etkilenen tarımsal ürünlerin başında şekerpancarı gelmektedir. Son yıllarda dünyada yaşanan şeker üretimindeki fazlalık ve fiyatlardaki düşmeler, Dünya Ticaret Örgütü ve Avrupa Birliği tarafından yeni politikaların geliştirilmesine yol açmış ve bu politikalar üreticinin yanı sıra işçiyi, işvereni, tüketiciyi ve ulusal ekonomi ile birlikte şekerpancarının üretim, sanayi ve dış ticaret yapısını da önemli ölçüde etkilemiştir.

Türkiye’nin gerek Dünya Ticaret Örgütü üyesi olması gerekse Avrupa Birliği ile yaşadığı adaylık süreci nedeniyle dünyadaki bu gelişmelerden yakından etkilendiği aşikardır. Bu politikalara uyum sağlamak için 2001 yılında yürürlüğe giren şeker yasasına uyum sağlamakta güçlük çeken Ağrı Şeker Fabrikası ekim alanlarında pancar üretimi yapan yerleşme ve çiftçi sayıları da her geçen gün azalmaktadır.  Son dönemlerde uygulanan şeker politikalarından ve yaşanan süreçlerden olumsuz yönde etkilenen Ağrı’daki şeker sektörünü güçlendirmek adına yeni tedbirler alınmazsa 2014 üretim dönemine kadar varlığını sürdürebilme mücadelesi veren Ağrı Şeker Fabrikası’nın (2014 yılında üretime ara vererek) tamamen kapanması kaçınılmaz olacaktır.

                    Ağrı yöresinin sosyoekonomik gelişmeyi olumsuz kılan doğal ve ekonomik özellikleri dikkate alındığında şekerpancarı tarımı ile ilgili mevcut zirai ve sınaî faaliyetin yine devlet desteğinde devam ettirilmesi zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. Mevcut fabrikanın devlet desteği ile çalıştırılması yöre halkının bölgeye bağlılığını artırarak, göçün önlenmesi ve bölgede iktisadi faaliyetlere hız kazandırılmasını sağlayacaktır.

                     Bilindiği üzere şeker fabrikaları uyguladıkları sosyoekonomik politikalar ile ülke tarım ve hayvancılığının gelişmesine katkı sağlamakta, kırsal nüfusun ayakta kalmasına ve kırsaldan kentlere doğru yönelen göç sorununun da büyümesini kısmen engellemektedirler. Bu çalışmayla; Ağrı ili için de belirtilen yararları sağlayan Şeker Fabrikası’nın üzerinde son dönemlerde Türkiye’de uygulanan şeker politikalarının özellikle de 2001’de çıkarılan Şeker Yasası’nın olumsuz etkilerinin irdelenmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

-

The Effects of the Global and Regional Policies to Sugar Factories in Turkey an Example; Ağrı Sugar Factory

Öz

Sugar has an important role in ensuring food security and is important for the agriculture economy in many countries. Turkey's agricultural policies were directly affected by the market economy it adopted, especially after the 1980s; as a result, agricultural products underwent fundamental changes to be able to integrate with the world within the framework of globalization. Sugar beet is one of the agricultural products that were greatly affected by these changes. In recent years, the oversupply and price decreases experienced in world sugar production led the World Trade Organization and the European Union to develop new policies. In addition to affecting the producers, these policies have greatly affected workers, employers, consumers, the national economy and the structure of the sugar beet market in terms of production, industry and foreign trade.

Being a member of the World Trade Organization and a candidate for the European Union, it is evident that Turkey has been greatly affected by these developments. The Ağrı Sugar Factory has had difficulties adapting to the sugar law, which was enacted in 2001 to adapt to abovementioned policies, and the number of settlements and farmers are decreasing every day. The sugar industry in Ağrı has been adversely affected by sugar policies implemented in recent years and the resulting processes, and if necessary measures are not taken to strengthen the sugar industry, the Ağrı Sugar Factory, which has been struggling for its existence since 2014 and had a production breakdown, faces an inevitable and complete shutdown.

Considering the natural and economic features of the Ağrı region, which adversely affect socio-economic development, the existing cultivation and production activities for sugar beet need the government’s support. With government support, operation of the existing factory increases commitment to the local community, prevents migration from the region, and increases the economic activities in the region.

As we know, thanks to their socioeconomic policies, sugar factories contribute to the development of a country’s agriculture and husbandry, help the rural population survive, and help to prevent migration from rural areas to cities. This study aims to investigate the negative effects of the recent sugar policies in Turkey, especially the Sugar Law enacted in 2001, on the Sugar Factory, which provides the aforementioned benefits for the province of Ağrı.

Anahtar Kelimeler

-