The History of Geomorphology Science in the Turkey (1915‐2016)

Yıl 2016, Sayı: 33, 5 - 19, 21.07.2017

T. Ahmet Ertek

Öz

If the qualities of the geomorphology analyses developed as one of physical geography’s sub-disciplines are parallel to Turkey’s geography since its foundation as a republic, then we have three different branches of development in the present state of this branch of science:

(1) The pre-Modern Geomorphology Period (Before 1933),

(2) The Establishment and Organization of Modern Geomorphology and the Period of Ascension (1933–1999),

(3) The Computer Age: Periods of Remote Sensing and Geographic Information Systems Applications (2000–2016).

This article elaborates on and explains the processes that emerged during the History of Development of Geomorphology in Turkey, the academicians and researchers who contributed to them, and the artifacts that were found. We will study and write our article based on “Geomorphology Researches in Turkey (1923–2010)” and published by TÜBA (Turkish Academy of Sciences) in 2012 (Ertek, 2012).

Anahtar Kelimeler

The History of Geomorphology Science, Geomorphology, Science History, Turkey

Türkiye’de Jeomorfoloji Bilimi’nin Tarihçesi (1915‐2016)

Öz

Cumhuriyeti’mizin kuruluşundan günümüze kadar, ülkemizde Türkiye Coğrafyası’na paralel olarak fiziki coğrafyanın alt disiplinlerinden
biri olarak gelişen jeomorfoloji’nin nitelikleri analiz edilirse; bu bilim dalının bugünkü durumuna erişmek için birbirinden farklarla ayrılan şu
üç gelişim döneminden geçtiği anlaşılır: (1) Modern Jeomorfoloji Öncesi Dönem (1933 öncesi), (2) Modern Jeomorfolojinin Kuruluşu,
Teşkilatlanması ve Yükseliş Dönemi (1933‐1999), (3) Bilgisayar Çağı: Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamaları Dönemi
(2000‐2016). Bu makalede, yukarıda sayılan bu dönemler ve dönemlerde gelişen süreçler, ortaya çıkan eserler ve bunları oluşturan
akademisyenler ve araştırmacılar üzerinde detaylı durulmuş ve Türkiye’de Jeomorfoloji’nin Gelişim Tarihçesi nedenleriyle açıklanmaya
çalışılmıştır. Bu çalışma, ekteki bibliyografyada da görüleceği üzere; 2010 tarihinde tarafımızdan kaleme alınıp 2012 yılında TÜBA (Türkiye
Bilimler Akademisi) tarafından yayınlanan kitaptaki bölümümüzün (“Türkiye’de Jeomorfoloji Araştırmaları (1923‐2010)” genişletilerek ve
2011‐2016 yılları arasındaki gelişmeler de ilave edilerek, burada genişletilerek yayınlanması yoluna gidilmiştir (Ertek, 2012).

Anahtar Kelimeler

Türkiye Jeomorfolojisi Tarihçesi, Jeomorfoloji, Bilim Tarihi, Türkiye

Kaynakça

• AKYOL, İ. H. 1940.“Tanzimat Devrinde Bizde Coğrafya ve Jeoloji” Tanzimat, s. 513‐571, Maarif Matbaası, İstanbul.
• AKYOL, İ. H. 1943a. “Son Yarım Asırda Türkiye’de Coğrafya: Mutlakiyet Devrinde Coğrafya,” Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 1, s. 3‐15, Ankara.
• AKYOL, İ. H. 1943b. “Son Yarım Asırda Türkiye’de Coğrafya: Meşrutiyet Devrinde Coğrafya,” Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 2, s. 121‐136, Ankara.
• AKYOL, İ. H. 1943c. “Son Yarım Asırda Türkiye’de Coğrafya: Cumhuriyet Devrinde Coğrafya,” Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 3/4, s. 247‐276, Ankara.
• AKYOL, İ.H. 1951. Umumi Coğrafya. İ.Ü. Coğrafya Enst. Yay. No: 13, 132 s, İstanbul.
• ARDEL, A. 1968 ve 1971. “Jeomorfolojinin Prensipleri”, İ.Ü. Coğrafya Enst.Yay. İstanbul.
• ATALAY, İ. 1982 ve 1987. “Türkiye Jeomorfolojisine Giriş”, Ege Üniv. Edb. Fak. Yay, No.9, İzmir.
• DARKOT, B. 1942. “Türkiye Coğrafyası”, İstanbul.
• DOĞAN, U. (Editör) 2015. “Jeomorfolojinin Temelleri” (R.J.Huggett’ın “Fundamentals of Geomorphology” isimli kitabının III.Basımdan çevirisi), 515 s., Nobel Akademik Yay., Ankara.
• DOĞANER, S. 1992. “Türk Coğrafya Kurumu Yayınları Bibliyografyası (1943‐1975),” Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 27, s. 215‐225, İstanbul.
• DUMAN,T., KEÇER,M., ATEŞ,Ş., EMRE,Ö., GEDİK,İ., KARAKAYA,F., DURMAZ,S., OLGUN,Ş., GÖKMENOĞLU,O. 2004. “İstanbul
• Metropolü Batısındaki (Küçükçekmece‐Silivri‐Çatalca Yöresi) Kentsel Gelişme Alanlarının Yer Bilim Verileri”, MTA Gn.Md., Özel Yayın Serisi:3, 249 s, Ankara.
• ERİNÇ, S. 1958, 1968, 1982, 1996, 2000, 2012, 2015. “Jeomorfoloji I”, İstanbul.
• ERİNÇ, S. 1960, 1971, 2001, 2012, 2015. “Jeomorfoloji II”, İstanbul.
• ERİNÇ, S. 1973. “Cumhuriyet’in 50. Yılında Türkiye’de Coğrafya”, Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyet 50. Yıldönümü Yay. No.11, Başbakanlık Basımevi, 62 s, Ankara.
• ERİNÇ, S. 1997. “Coğrafya”. TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi), Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Bilim “Sosyal Bilimler”, s. 51‐ 55, Ankara.
• ERİNÇ, S. 1969. “Teknik Bir İhtisas Dalı Olarak Jeomorfoloji ve Uygulanma Alanları,” Jeomorfoloji Dergisi, Sayı 1, s.1‐6, Ankara.
• ERKAL, T. ve TAŞ, B. 2013. “Jeomorfoloji ve İnsan: Uygulamalı jeomorfoloji”. Yeditepe Yay., 494 s., İstanbul.
• EROL, O. 1991. “Türkiye Jeomorfoloji Haritası (1/1.000.000 ölçekli)”, MTA Yay., Ankara.
• EROL, O. 1993. “Türkiye’de Jeomorfoloji,” Cumhuriyetin 70. Yılında Türkiye’de Bilim II. Bilim ve Teknik (Özel ek), TÜBİTAK Yay., s. 112‐118, Ankara.
• ERTEK, T.A. 2012. “Türkiye’de Jeomorfoloji Araştırmaları (1923‐ 2010), s:240‐252. (Editör: Feza GÜNERGUN)”. Türkiye’nin Yer Bilimleri Araştırmalarına Katkılarından Kesitler (1900‐2010): Tarihsel Gelişim ve 1923‐66 Dönemi İçin Bir Bibliyografya Erdal İNÖNÜ. TÜBA Erdal İnönü Bibliyografyaları, Türkiye Bilimler Akademisi Yayını, 396 s., Ankara.
• ERTEK,T.A., ÖZDEMİR,H., SOL,B., ELBASI,E. 2015. “Digitizing and Updating of Applied Geomorphological Map of Western Anatolia and Thrace Using Geographical Information Systems, IGURegional Geography Conference, 17‐21 August 2015, Moscow State Univ., Moscow, Russia.
• GÜNEY, E. 1994. “Jeoloji‐Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü”, Diyarbakır.
• GÜRSOY, C. R. “Cumhuriyetimizin 50. Yılında Coğrafya ve Türk Coğrafya Kurumu”, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı 26, s.1‐3, Ankara.
• HOŞGÖREN, M. Y. 1983, 1987, 1993, 1997. “Jeomorfolojinin Ana Çizgileri I”, İstanbul.
• HOŞGÖREN, M. Y. 1998, 2003. “Jeomorfolojinin Ana Çizgileri II”, İstanbul.
• HOŞGÖREN M. Y. 2011. Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü. Çantay Kitabevi, 323 s., İstanbul.
• İZBIRAK, R. 1955. “Sistematik Jeomorfoloji”, Harita Umum Müdürlüğü Yay. Ankara.
• KARABULUT, M. 2013. “Fiziki Coğrafya Tarihi ve Felsefesi”. Coğrafyacılar Derneği Yıllık Kongresi Bildiriler Kitabı, 19‐21 Haziran 2013, s: 407‐412, İstanbul.
• KAYAN, İ. 2000. “Türkiye Üniversitelerinde Coğrafya Eğitimi (Amaçlar, Yeni Hedefler, Sorunlar ve Öneriler)”. Ege Coğrafya Dergisi, Sayı 11, s.7‐22, İzmir.
• KOÇMAN, A. 1999. “Cumhuriyet Döneminde Yüksek Öğretim Kurumlarında Coğrafya Öğretimi ve Sorunları”. Ege Coğrafya Dergisi, Sayı 10, s.1‐14, İzmir.
• LOUIS, H. 1968. “Allgemeine Geomorphologie”, Berlin.
• LOUIS, H. 1985. “Landeskunde der Türkei”, Vornehmlich Aufgrund Eigener Reisen, F. Steiner Verlag, Stuttgart.
• ÖZEY, R. 1998. “Türkiye Üniversitelerinde Coğrafya Eğitimi ve Öğretimi”, Öz Eğitim Yay. No.33, 263 s., İstanbul.