Friedrich Parrot’un Ağrı Dağı Araştırma Keşif Gezisi

Yıl 2019, Sayı: 38, 49 - 58, 29.06.2019

Adem Yulu

https://doi.org/10.26650/JGEOG2019-0003

Öz

15.yüzyılda başlayan gerçek keşif yolculukları 19.yüzyıl emperyalizm çağında yerini “araştırma keşif gezilerine” bırakmıştır. Emperyalist bir bakış açısıyla büyük
ölçekli keşif gezileri düzenleyen devletler arasında Rusya da büyük ölçüde yer almıştır. Ruslar, Asya’nın çeşitli bölgelerine düzenledikleri keşif gezilerinin bir
benzerini de Ağrı Dağı’na düzenlemişlerdir. Araştırma gezileri sırasında yaptığı “dağlık alan” çalışmalarıyla dikkat çeken Alman doğa bilimci ve gezgin Friedrich
Parrot; Rusya’nın Ağrı Dağı’na düzenledikleri bu keşif gezisinin öncülüğünü yapmıştır.
1829’un Mart ayının sonlarında Dorpat’ta keşif yolculuğuna başlayan Parrot, Eylül ayının başlarında Erivan’a varmıştır. Buradan Ağrı Dağı’na geçen Parrot’un,
ilk iki zirve tırmanış denemesi başarısızlıkla sonuçlanmış, ancak, Parrot üçüncü denemesinde Ağrı Dağı zirvesine (27 Eylül 1829) tırmanabilmiştir. Parrot, Ağrı
Dağı zirvesine tırmandıktan sonra Doğubayazıt’a geçmiş ve Iğdır Ovası çevresinde birçok yeri gezmiştir. Coğrafi gözlemleri ve keşif gezi notlarını 1834 yılında
Almanya’da Reise zum Ararat adlı kitapta toplayan Parrot, bu kitapta Ağrı Dağı’nın fiziki coğrafi özelliklerinin (flora, fauna, jeomorfolojik özellikleri vb.) yanı sıra
bölgenin kültürel yaşam tarzlarına ve geçim kaynaklarına yönelik canlı ayrıntılara da yer vermiştir. Parrot’un Rus destekli keşif gezisi, özellikle bilim insanların,
seyyahlar ve misyonerler arasında ilgi uyandırmıştır. Parrot’tan sonra Ağrı Dağı’na 20.yüzyılın başlarına kadar sayısız ziyaretler gerçekleştirilmiş ve bölgeyi
konu alan çok sayıda yayın yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Ağrı Dağı, Ararat, Friedrich Parrot

Friedrich Parrot’s Mount Ararat Research Expedition

Öz

The true expeditions that started during the 15th century were replaced by “research expeditions” in the era of 19th century imperialism. During this time,
Russia was one of the countries that launched large scale expeditions with an imperialistic perspective. The Russians led an expedition to Mount Ararat (Ağrı
Dağı) similar to their expeditions to various other regions throughout Asia. Chosen thanks to his “mountainous terrain” studies during previous research
expeditions, Friedrich Parrot, a German naturalist and explorer, pioneered this Russian expedition to Mount Ararat.
Having started his expedition from Dorpat (present day Tartu), in late March of 1829 Parrot arrived in Yerevan in early September and from here, he headed
towards Mount Ararat. Parrot’s first two climb attempts ended in failure. However, on his third attempt on September 27th, 1829, he successfully completed
the climb. After reaching the summit of Mount Ararat, he went on to Doğubayazıt and visited many locations around Iğdır Plain. Recording his geographical
observations and expedition notes in his book, Reise zum Ararat, in Germany in 1834, he provided the physical geographical features of Mount Ararat as well
as lively accounts of cultural lifestyles and means of existence in the region. Parrot’s Russian-supported expedition particularly attracted the attention of
scientists, explorers, and missionaries. Numerous visits to Mount Ararat followed until the early 20th century and a number of publications regarding the
region appeared

Anahtar Kelimeler

Ağrı Dağı, Mount Ararat, Friedrich Parrot

Kaynakça

• Abich, H. (1858). Der grobe Ararat. Arguri und die Sanct Jakobs schlucht. Die eruption und das erdbeben von 1840. Geologische Grundzüge der Kaukasischen, Armenischen Und Nordpersischen Gebirge, Geologie Der Kaukasischen Lander, St.Petersburg.
• Allen, T. G., Sachtleben, W. L. (1894). Across Asia on a bicycle. The Devinne Press, New York.
• Arutünyan, R.A. (2005). 2 Temmuz 1840 tarihli Ararat Volkanı’nın felaketli patlaması. Yer Bilimleri Dergisi, Sayı 1, s. 27-35.
• Brooks, N. (1898), The Story of Marco Polo. New York: The Devinne Press.
• Bryce, J. (1877). Transcaucasia and Ararat. London: Machillan and Co. Bryce, J. (1878). OnArmenia and MountArarat. The Royal Geographical
• Society, Sayı 22, 169-186, London.
• Chardin, J. (2014). Chardin Seyahatnamesi, İstanbul, Osmanlı Toprakları, Gürcistan, Ermenistan, İran. 1671-1673. (Çev: Ayşe Meral). İstanbul: Kitapyayınevi
• Clavijo, R. G. (1859). Court of Timour at Samarcand (Çev: Clements R. Markham). The Hakluyt Society.
• Cunynghame, A. T. (1872). Travels in the Eastern Caucasus on the Caspian and Black Seas, Especially in Daghestan and on the frontiers of Persia and Turkey. London.
• Curtis, W. E. (1911). Around The Black Sea (Asia Minor, Armenia, Caucasus, Circassia Daghestan, The Crimea Roumania). New York: George H. Doran Company.
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
• Ertin, G. (2004), Rusya-Özellikler-Bölgeler. Çantay Kitabevi, İstanbul. http://www.un.org/en/events/mountainday/ (Erişim Tarihi 08.03. 2019). Karakhanian, A., Djrbashian, R., Trifonov, V., Philip, H., Arakelian, S.,
• Avagian, A. (2002). Holocene-historical volcanism and active faults as natural risk factors for Armenia and adjacent countries. Journal of Volcanology and Geothermal Research, 113 (2002), 319-344.
• Ketin, İ. (1982). Türkiye Jeolojisine Genel Bir Bakış. İ.T.Ü Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Lynch, H.F.B. (1897). Mountain Climbing, The Ascent of Mount Ararat.
• Charles Scribner’s Sons.
• Morier, J, (1818). Through Persia, Armenia, and Asia Minor to Constantinople. London.
• Özgüç, N. (2017). Turizm Coğrafyası, Özellikler ve Bölgeler. Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Özgüç, N., Tümertekin, E. (2017). Coğrafya, Geçmiş-Kavramlar- Coğrafyacılar. Çantay Kitabevi, İstanbul.
• Parmelle. M. P. (1888). Home and work by the rivers of Eden. American Sunday-School Union, New York.
• Parrot, W. F. (1834). Reise Zum Ararat. Berlin.
• Parrot, W. F. (1846). Journey to Ararat (Çev: W. D. Cooley). Harper & Brothers, Publshers, New York.
• Rosenmüller, E. F. K. (1836). The biblical deography of central Asia. (Çev: Morren Nathaniel). Thomas Clark, Edinburg.
• Rubruck, W. (1900). Eastern parts of the world. (Çev: William Woodville Rockhill). The Hakluyt Society, London.
• Sarıkaya, M, A. (2011). Türkiye’nin güncel buzulları. Fiziki Coğrafya Araştırmaları: Sistematik ve Bölgesel. Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, Sayı:6, 527-544, İstanbul.
• Stuart, R. (1876-1877). The ascent of mount Ararat in 1856. Royal Geographical Society, Sayı 21, Londra.
• Tavernier, J. B. (1678). The six voyages of John Baptifta Tavernier.
• London.
• Thielmann, L. B. M. (1875). Journey in the Caucasus, Persia and Turkey in Asia. (Çev: Charles Heneage). London.
• Tournefort, J. P. D. (1718). A voyage into the Levant. London. Tümertekin, E. (1997). Coğrafya ve bu kitap üzerine. İnsan ve Mekân.
• Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Wagner, M. (1856). Travel in Persia, Georgia and Koordistan with sketches of the Cossacks and the Caucusus. Schulze and Co. London.
• Yalçınlar, İ. (1976). Türkiye jeolojisine giriş. İstanbul Üniversitesi
• Yayınları, İstanbul.