Yerel Coğrafi Faktörlerin Geleneksel Midyat Evlerine Etkileri (Mardin, Türkiye)

Yıl 2022, Sayı: 44, 49 - 60, 08.07.2022

Ali Uzun , İdris Kaplan

https://doi.org/10.26650/JGEOG2022-905159

Öz

Midyat şehri, yığma taş duvarlı, iç avlulu, tonozlu ve düz çatılı geleneksel evleri ile ünlüdür. Farklı din ve etnik kökenden insanların bir arada yaşadığı şehir Türkiye’nin Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alır. Bu çalışmada yerel coğrafi faktörlerin geleneksel Midyat evlerine etkisi incelenmiştir. Çalışma büyük kısmıyla arazi gözlem ve ölçümlerine dayanmaktadır. Yörede yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve yağışlı geçer. Bu nedenle geleneksel evlerde iklime uygun yaşam alanları oluşturulmuştur. Eğim ve bakı faktörü geleneksel evlerin konumunu ve sokak düzenlerini etkilemiştir. Yörede ana kayayı oluşturan ve kolay işlenebilen Eosen kalkerleri evlerin temel yapı malzemesini oluşturur. 20. yüzyılın ortalarına kadar evlerin mimari tasarımında yerel coğrafi özellikler baskın rol oynamıştır. Ancak 1950’lerden itibaren iletişim ve ulaşımdaki hızlı gelişmeler dış dünya ile etkileşimi artırmış, ayrıca köylerden Midyat’a ve Midyat’tan büyük kentlere olan göçler nedeniyle de bazı evlerin kullanıcı özellikleri değişmiştir. Buna bağlı olarak geleneksel evlerde bazı eklemeler ve düzenlemeler yapılmıştır. 2000’li yıllardan itibaren taş evlerin yapım teknikleri değişmiş, mimari bölümler ise güncel ihtiyaçlara göre yeniden planlanmıştır. Bu nedenle geleneksel görünümlü fakat geleneksel olmayan modern taş kaplama evler ortaya çıkmıştır. Son yıllarda geleneksel evlerin turizm amaçlı kullanılması sürdürülebilir kullanımları için önemli bir fırsat yaratmıştır.

Anahtar Kelimeler

Geleneksel taş evler, Midyat evi, Coğrafi faktör, Sürdürülebilir kullanım

Teşekkür

Yazarlar sayısal verilerin işlenmesindeki destekleri için Arş Gör. Dr. Serkan Gürgöze’ye teşekkür ederler.

Effects of Local Geographical Factors on the Traditional Midyat Houses (Mardin, Turkey)

Öz

Midyat city, where people from different faiths and origins live together, is famous for its traditional stone houses with masonry walls, vaulted and flat roofs. The city is located in the Southeastern Anatolia region of Turkey. The effect of local geographical factors on traditional Midyat houses was investigated in this study. The research is mostly based on field observations and measurements. The climate of the region is semi-arid. Living spaces have been created as suitable for the climate in traditional houses. The houses built on the slopes have a wide view. The Eocene limestones, which form the bedrock in the region, form the main building material of traditional houses. Under some houses, there are caves carved into the bedrock. Until the mid-20th century, local geographical factors played a dominant role in the architectural design of houses. However, increasing migration and technological developments since the 1950s have caused the owners and user characteristics of some houses to change. Therefore, some new arrangements and additions have been made in traditional houses. Since the 2000s, the construction techniques have changed and traditional-looking but non-traditional stone-clad houses have increased. Recent years, the use of traditional houses for tourism purposes has created an important opportunity for their sustainable use.

Anahtar Kelimeler

Midyat houses, Geographical factor, Sustainable use, Mardin

Kaynakça

• Adin, H. (2007). Mardin ve Midyat’ta kullanılan bina yapı taşlarının bazı fiziksel özellikleri. Mühendis ve Makina 48, 13- 17. google scholar
• Baran, M., Yıldırım, M., and Yılmaz, A. (2011). Evaluation of ecological design strategies in traditional houses in Diyarbakir, Turkey. Journal of Cleaner Production 19, 609-619. google scholar
• Bekleyen, A., and Dalkiliç, N. (2011). The influence of climate and privacy on indigenous courtyard houses in Diyarbakır, Turkey. Scientific Research and Essays 6, 908-922. google scholar
• Dalkılıç, N. (2004). Midyat ilçesindeki kültürel zenginliğin oluşturduğu geleneksel mekânsal dizgenin korunması için bir yöntem araştırması. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara. google scholar
• Dalkılıç, N. (2008). User/ Space Relationships in Traditional Houses: The Midyat Pattern. Uludağ University Journal of The Faculty of Engineering 13, 17-33. google scholar
• Dalkılıç, N. (2012). The architectural analysis of traditional houses of Midyat-Mardin, Turkey. International Journal of Academic Research 4, 10-31. google scholar
• Dalkılıç, N., and Aksulu, I. (2004). A Study on the traditional city pattern and houses of Midyat. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University 19, 313-326. google scholar
• Günal, N. (2013). Türkiye’de iklimin doğal bitki örtüsü üzerindeki etkileri. Acta Turcica 5(1), 1-22. google scholar
• Günal, V. (2005). Mardin İli’nde kültürel turizm potansiyeli. Marmara Coğrafya Dergisi 11, 91-122. google scholar
• Günal, V. (2011). Turizmin olumlu etkileri ve Midyat ilçesindeki geleneksel taşçılık sanatı örneği. Marmara Coğrafya Dergisi 24, 433-471. google scholar
• Halifeoğlu, F. M., ve Dalkılıç, N. (2006). Mardin-Savur Geleneksel Kent Dokusu ve Evleri. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi 11, 93-111. google scholar
• Kaplan, İ. 2019. Yerel Coğrafi Şartların Geleneksel Midyat Evlerine Etkisi Mardin, Türkiye. Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü,Samsun. google scholar
• Karadoğan, S., ve Yıldırım, A. (2009). Mardin-Midyat Platosunun Ekoturizm Açısından Değerlendirilmesi. “V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu 2008”, Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi (TÜCAUM), pp. 439-450. google scholar
• Kaya, K., and Kelesoglu, O. (2015). Determination Of User Satisfaction In Traditional Houses: A Case Study Of Mardin. Electronic International Journal of Education, Arts, and Science (EIJEAS) 1, 241-263. google scholar
• Kayserili, A. (2016). A Study in Terms of Cultural Geography: Traditional Talas Houses. Journal of Geography, Environment and Earth Science International 7, 1-12. google scholar
• Kazancı, N., ve Gürbüz, A. (2014). Jeolojik miras nitelikli Türkiye doğal taşları. Türkiye Jeoloji Bülteni 57, 19-44. google scholar
• MTA (2020). Yerbilimleri Harita ve Çizim Editörü. google scholar
• Sami, K., ve Karakaş, B. (2016). Tur Abdin Bölgesi’nde yerleşik Süryanilerin yer, zaman ve sosyo- kültürel bağlamda kırsal mimarileri: Midyat-Haberli (Basıbirn) köyü örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 9, 692-715. google scholar
• Sevindi, C., ve Daşdemir, D. (2011). Kuruluşu, Gelişmesi ve Fonksiyonel Özellikleri Açısından Midyat Şehri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 11, 135-182. google scholar
• Sha, R., Shi, G., and Chu, S. (1999). Physical geographical background of the culture of traditional Chinese residential architecture. Chinese Geographical Science 9, 26-32. google scholar
• Şahin, K., Yılmaz, A., ve Günel, A. (2013). Midyat taşı ve taş işçiliği: Doğal ve kültürel çevre ilişkileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 6, 316-326. google scholar
• Uyanık, N. (2011). Geleneksel kültürden popüler-medyatik kültüre: İnanç turizmi ve Midyat. Uluslararası Midyat Sempozyumu, 7-9 Ekim 2011, 965-972. google scholar
• Uzun, A., ve Kaplan, İ. (2019). Yerel coğrafi şartların geleneksel Midyat evlerine etkisi, Mardin/ Türkiye. Uluslararası Mardin Artuklu Multıdisipliner Çalışmalar Kongresi, 68-85. google scholar
• Yanmaz, S. (2001). Bir Tasarım Objesi Olarak Geleneksel Midyat Evi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Yıldız, P. (2006). Analysis of the ‘Cappadocian cave house’ in Turkey as the historical aspect of the usage of nature as a basis of design. WIT Trans Ecol Environ 87, 61-70. google scholar