Ekolojik Sorunların Analizinde Yeni Bir Yaklaşım: Planeter Sınırlar

Yıl 2022, Sayı: 45, 85 - 95, 30.12.2022

Mehmet Ali Çelik

https://doi.org/10.26650/JGEOG2022-1095760

Öz

Bu araştırma, politik ekolojiye dair yeni bir yaklaşım olan, Planeter Sınırları analiz etmektedir. Planeter Sınırlar, çevresel sorunları ve iklim değişikliğini toplumsal bağlamından koparmadan ele almaktadır. Bu yaklaşım, radikal ekoloji hareketlerinin aksine, bugünün sosyal, siyasal ve ekonomik yapısını yeşil doğanın ontolojik yapısının karşıt konumuna yerleştirmez. Planeter Sınırlar, Donut şeması kullanarak 9 ekolojik riskin güvenli sınırlar içerisine çekilerek, 11 sosyal sorunun çözüm yolunun açılacağını öne sürmektedir. İlk defa 2009 yılında ortaya atılan bu çerçeve, 2015 ve 2019 yıllarında geliştirilmiştir. Planeter Sınırlar, tüm ekosistemlerin aynı oranda risk ile karşı karşıya olmadığını savunur ve çevresel sorunların kategorilere/gezegenlere ayrılarak kantitatif olarak incelemesini sağlar. Örneğin, karbondioksit salınımının sınır değeri 350 ppm iken bugün ulaştığı değer 412 ppm’dir. Burada eşik değer yani güvenli zon ya da ekolojik tavan aşılmıştır. Bir diğer kategori biyolojik çeşitlilik %16’nın üzerindedir. Bunun yanı sıra son dönemlerde yapılan araştırmalar, nitrojen ve fosfor döngüsü ile arazi örtüsü değişimi ve ormansızlaşmada ekolojik tavanın aşıldığını göstermiştir. Ozon tabakasının incelmesi, okyanusların asitlenmesi ve temiz su tüketiminde küresel çapta ekolojik tavan henüz aşılmamıştır ancak risk seviyesi artmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ekolojik Kriz, İklim Değişikliği, Planeter Sınırlar.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

A New Approach to Analyzing Ecological Problems: Planetary Boundaries

Öz

This research analyzes the planetary boundaries framework, which is a new approach to political ecology. Planetary boundaries examine environmental issues and climate change in a social context. Unlike radical ecology movements, this approach does not examine the current social, political, and economic structure against the ontology of green nature. The planetary boundaries uses the doughnut scheme and suggests that 11 social problems can be solved if nine ecological risks are brought within safe zones. This framework was first introduced in 2009 and further developed in 2015 and 2019. According to the planetary boundaries concept, not all ecosystems face the same level of risk, and environmental issues need to be categorized and analyzed quantitatively. For example, while the limit of carbon dioxide emissions had been 350 ppm, it has currently reached 412 ppm. The safe zone, also called the ecological ceiling, has been exceeded. Another category is biodiversity loss. While the limit for biodiversity loss had been 10%, it has currently reached over 16%. Recent studies have shown the ecological ceilings to have also been exceeded with regard to the nitrogen and phosphorus cycles, land cover changes, and deforestation. The global ecological ceilings for ozone depletion, ocean acidification, and freshwater consumption have not yet been exceeded, but the level of risk is increasing.

Anahtar Kelimeler

Ecological Crisis, Climate Change, Planetary Boundaries.

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Akın, M., & Akın, G. (2007). Suyun önemi, Türkiye’de su potansiyeli, su havzaları ve su kirliliği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 47(2), 105-118. google scholar
• Aksoy, S. (2014) Onlar akarsuyun düşmanıdır sevgilim: Adalet için Hukukçular, https://www.suhakki.org/2014/12/onlar-akarsuyun-dusmanidir-sevgilim/ son erişim tarihi: 29.03.2022 google scholar
• Aküzüm, T., Çakmak, B., & Gökalp, Z. (2010). Türkiye’de su kaynakları yönetiminin değerlendirilmesi. International Journal of Agricultural and Natural Sciences, 3(1), 67-74. google scholar
• Altıok, M. (2014). Ekolojik kriz, kapitalist birikimin sürdürülebilirliği, gelecek ve ütopya. Journal of Economic Policy Researches, 1(1), 81-97. google scholar
• Aydinalp, C., & Cresser, M. S. (2008). The effects of global climate change on agriculture. American-Eurasian Journal of Agricultural & Environmental Sciences, 3(5), 672-676. google scholar
• Banerjee, S. B., & Aıjalies, D. L. (2021). Celebrating the End of Enlightenment: Organization Theory in the Age of the Anthropocene and Gaia (and why neither is the solution to our ecological crisis). Organization Theory, 2(4), 26317877211036714. google scholar
• Bauman, Z. (2016) Postmodern Etik, Çeviren: Alev Türker, Ayrıntı Yayınları, İstanbul. google scholar
• Bookchin, M. (2013a) Toplumsal Ekoloji ve Komünalizm, Çeviren: Fuat Dara Elhüseyni, Sümer Yayıncılık, İstanbul. google scholar
• Bookchin, M. (2013b) Ekolojik Bir Topluma Doğru, Çeviren: Abdullah Yılmaz, Sümer Yayıncılık, İstanbul google scholar
• Betts, R. A., Collins, M., Hemming, D. L., Jones, C. D., Lowe, J. A., & Sanderson, M. G. (2011). When could global warming reach 4° C?. Philosophical Transactions of the Royal Society A: Mathematical, Physical and Engineering Sciences, 369(1934), 67-84. google scholar
• Crutzen, P. J. (2006). The “anthropocene”. In Earth system science in the anthropocene (pp. 13-18). Springer, Berlin, Heidelberg. google scholar
• Çelik, M. A., Kızılelma, Y., Gülersoy, A. E., & Denizdurduran, M. (2013). Farklı Uzaktan Algılama Teknikleri Kullanılarak Aşağı Seyhan Ovası Güneyindeki Sulak Alanlarda Meydana Gelen Değişimin İncelenmesi (1990-2010). Electronic Turkish Studies, 8(12). google scholar
• Çelik, M. A. (2018). Geleneksel çevre etiği anlayışlarının eleştirisi ve bütüncül bir etik inşâsı: Biyosferik etik. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, 1-204. google scholar
• Çelik, M. A., Gülersoy, A. E., İdem, Ş., & Dedeoğlu, Ç. (2017). Yerelden Küresele Evrilen Ekolojik Krizin Psiko-Sosyal Ve Politik Ekolojik Açılardan İrdelenmesi. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, (23), 105-121. google scholar
• Davis, J., Moulton, A. A., Van Sant, L., & Williams, B. (2019). Anthropocene, capitalocene,... plantationocene?: A manifesto for ecological justice in an age of global crises. Geography Compass, 13(5), e12438. google scholar
• Dönmez, S., & Çelik, M. A. (2016). Ekolojik krizin kaynağını insan olarak gören indirgemeci anlayışın eleştirisi. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (ÇÜİFD), 16(2), 39-51. google scholar
• Girgin, E. (2010) Hidroelektrik Santrallerin Çevresel Etkileri. Mühendislikte, Mimarlıkta ve Planlamada Ölçü Dergisi, Aralık 2010. (http://ikkistanbul.org/olcu/2010/webicin_icsayfalar.pdf) son erişim: 29.07.2022 google scholar
• Gönençgil, B., & Vural, G. (2016). Çevre Tarihi Açısından Küçük Buzul Çağı ve Sosyal Etkileri. TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 13-14. google scholar
• Gülersoy, A. (2013). Marmara Gölü yakın çevresindeki arazi kullanım faaliyetlerinin zamansal değişimi (1975-2011) ve göl ekosistemlerine etkileri. Türk Coğrafya Dergisi, (61), 31-44. google scholar
• He, Q., & Silliman, B. R. (2019). Climate change, human impacts, and coastal ecosystems in the Anthropocene. Current Biology, 29(19), R1021-R1035. google scholar
• Hickel, J. (2019). Is it possible to achieve a good life for all within planetary boundaries?. Third World Quarterly, 40(1), 18-35. google scholar
• IPCC (2014) Climate Change 2014: Impacts, Adaptation, and Vulnerability. Part A: Global and Sectoral Aspects.Contribution of Working Group II to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, [C.B. Field et al. (eds)], Cambridge, UK and New York NY: Cambridge University Press google scholar
• İlhan, A. (2011). Yeni bir su politikasına doğru. Sosyal Değişim Derneği, İstanbul. google scholar
• İlhan, A. (2017). Suya Erişim Hakkından Suyun Akma Hakkına. Türkiye’de ve Dünyada Su Krizi ve Su Hakkı Mücadeleleri, ss. 2944. google scholar
• İlhan, A., Ayman, R., Baysal , E., Ayboğa, E., Barlow, M., Güvenç, M., Özbay, Ö. ve Semerci, P.U. (2017) Türkiye’de ve Dünyada Su Krizi ve Su Hakkı Mücadeleleri. Sivil ve Ekolojik Haklar Derneği, İstanbul. (https://www.suhakki.org/docs/kitap_su-krizi-su-hakki-mucadeleleri-web.pdf) son erişim: 28.07.2022 google scholar
• Frederick, K. D., & Major, D. C. (1997). Climate change and water resources. Climatic change, 37(1), 7-23. google scholar
• Foster, J. B. (1999). Marx’s theory of metabolic rift: Classical foundations for environmental sociology. American journal of sociology, 105(2), 366-405. google scholar
• Keys, P. W., Galaz, V., Dyer, M., Matthews, N., Folke, C., Nyström, M., & Cornell, S. E. (2019). Anthropocene risk. Nature Sustainability, 2(8), 667-673. google scholar
• Kışlalıoğlu, M., & Berkes, F. (1997). Çevre ve ekoloji. Remzi Kitabevi, İstanbul. google scholar
• Kotze, L. J. (2019). Earth system law for the Anthropocene. Sustainability, 11(23), 6796. google scholar
• Moore, J. W. (2017). The Capitalocene, Part I: on the nature and origins of our ecological crisis. The Journal of peasant studies, 44(3), 594-630. google scholar
• Montoya, J. M., Donohue, I., & Pimm, S. L. (2018). Planetary boundaries for biodiversity: implausible science, pernicious policies. Trends in ecology & evolution, 33(2), 71-73. google scholar
• Newman, S. (2001) Bakunin’den Lacan’a Anti-Otoriteryanizm ve İktidarın Yok Oluşu. Ayrıntı Yayınları. İstanbul. google scholar
• Personn, L., Almroth, B.M.C., Collins, C.D., Cornell, S. vd., (2022) Outside the Safe Operating Space of the Planetary Boundary for Novel Entities. Environ. Science Technology, https://doi. org/10.1021/acs.est.1c04158. google scholar
• Piao, S., Ciais, P., Huang, Y., Shen, Z., Peng, S., Li, J., ... & Fang, J. (2010). The impacts of climate change on water resources and agriculture in China. Nature, 467(7311), 43-51. google scholar
• Raworth, K. (2017). Why it’s time for Doughnut Economics. IPPR Progressive Review, 24(3), 216-222. google scholar
• Rockström, J., Steffen, W., Noone, K., Persson, A., Chapin III, F. S., Lambin, E., ... & Foley, J. (2009). Planetary boundaries: exploring the safe operating space for humanity. Ecology and society, 14(2). google scholar
• Rockström, J., Richardson, K., Steffen, W., & Mace, G. (2018). Planetary Boundaries: Separating Fact from Fiction. A Response to Montoya et al. Trends in ecology & evolution, 33(4), 233-234. google scholar
• Sayers, M.; Trebeck, K.; Stuart, F. (2014) The Scottish Doughnut: A Safe and Just Operating Space for Scotland; Oxfam GB: Oxford, UK, google scholar
• Schneider, L., & Haberle, S. (2019). Global markers of the anthropocene-workshop report. Quaternary Australasia, 36(1), 29-32. google scholar
• Steffen, W., Richardson, K., Rockström, J., Cornell, S. E., Fetzer, I., Bennett, E. M., ... & Sörlin, S. (2015). Planetary boundaries: Guiding human development on a changing planet. Science, 347(6223). google scholar
• Steffen, W., Persson, A., Deutsch, L., Zalasiewicz, J., Williams, M., Richardson, K., ... & Svedin, U. (2011a). The Anthropocene: From global change to planetary stewardship. Ambio, 40(7), 739-761. google scholar
• Steffen, W., J. Rockström and R. Costanza. (2011b). How Defining Planetary Boundaries Can Transform Our Approach to Growth. Steffen, W. Rockström, J. Costanza, R. 2011. How Defining Planetary Boundaries Can Transform Our Approach to Growth. Solutions. Vol 2, No. 3 google scholar
• Sowers, J., Vengosh, A., & Weinthal, E. (2011). Climate change, water resources, and the politics of adaptation in the Middle East and North Africa. Climatic Change, 104(3), 599-627. google scholar
• Şengörür, B., & DEMİREL, A. (2002). Akgöl’de (Gölkent-Sakarya) Ötrofikasyon Ve Su Kalite Sınıfının Belirlenmesi. Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(3), 1-8. google scholar
• Şengül, M. (2008). Türkiye’de Kamu Yönetiminde Neoliberal Dönüşümün Çevresel Sonuçları. Boş Safya, ss. 67-87. google scholar
• Şık, B. (2014) Küresel ısınma çağında pestisitler ve gıda güvenliği. (https://m.bianet.org/biamag/cevre/141571-kuresel-isinma-caginda-pestisitler-ve-gida-guvenligi) son erişim: 29.07.2022 google scholar
• TMMOB (2019) Dünya Çevre Günü Türkiye Raporu. ss. 1-40, Ankara. google scholar
• Turner, R., Poznansky, F., Smirthwaite, N., Blundell, A., Benson, D., Gaston, K. J., ... & Yan, X. (2020).Towards A Sustainable Cornwall: State Of The Doughnut. A Collaborative Project Funded By The Ukri Strategic Priorities Fund, ss. 1-72. google scholar
• Turut, H., & Özgür, E. M. (2018). İki Kent Bir Temsil: Eskişehir ve Konya’da Neoliberal Kentleşmenin Mekân Üretimi. International Geography Symposium on the 30th Anniversary of TUCAUM, Ankara. google scholar
• Türkeş, M. (2012) Türkiye’de Gözlenen ve Öngörülen İklim Değişikliği, Kuraklık ve Çölleşme. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi 4(2), 1-32. google scholar
• O’Neill, D. W., Fanning, A. L., Lamb, W. F., & Steinberger, J. K. (2018). A good life for all within planetary boundaries. Nature sustainability, 1(2), 88-95. google scholar
• Oğuz, D. (2015). Sanat Perspektifinden Çevre Sorunları . Sanat ve Tasarım Dergisi , 5 (8) , 48-61 . DOI: 10.20488/www-std-anadolu-edu-tr.220239 google scholar
• Oppermann, S. (2006). Doğa yazınında beden politikası. Littera Edebiyat Yazıları, 18, 75-86. google scholar
• Özüpekçe, S. (2021) Batı Akdeniz Havzaları Ve Yakın Çevresinde Kuraklık Eğilimi Ve Su Kaynakları İle İlişkisi. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (43), 317-337. google scholar
• Ünsalan, F. (2019). Küresel Ekolojik Kriz Ve Felsefe: Paradigmadan Kaçış Mümkün Mü?. Alternatif Politika, 11(1), 86-112. google scholar
• Vince, G. (2012). Living in the doughnut. Nature Climate Change, 2(4), 225-226. google scholar
• Zhang, Y. (2013). Capitalism and ecological crisis. Journal of Sustainable Society, 2(3), 69-73. google scholar
• Wijkman, A., & Rockström, J. (2012). Bankrupting nature: Denying our planetary boundaries. Routledge. google scholar
• İnternet Kaynakları google scholar
• URL 1: The planetary boundaries concept presents a set of nine planetary boundaries within which humanity can continue to develop and thrive for generations to come. Retrieved from https:// www.stockholmresilience.org/research/planetary-boundaries.html son erişim tarihi: 15.01.2022 google scholar
• URL 2: Rockström, J. (2017). Johan Rockström receives prestigious ERC Advanced Grant, Retrieved from https://www. stockholmresilience.org/research/research-news/2017-03-24-johan-rockstrom-receives-prestigious-erc-advanced-grant.html son erişim tarihi: 15.01.2022 google scholar
• URL 3: The 9 limits of our planet ... and how we’ve raced past 4 of them https://ideas.ted.com/the-9-limits-of-our-planet-and-how-weve-raced-past-4-of-them/ son erişim tarihi: 17.03.2022 google scholar
• URL 4: Rapor: Hava kirliliği yılda 400 bin ölüme yol açıyor https:// www.dw.com/tr/rapor-hava-kirlili%C4%9Fi-y%C4%B1lda-400-bin-%C3%B6l%C3%BCme-yol-a%C3%A7%C4%B 1yor/a-54848312 son erişim tarihi: 17.03.2022 google scholar