A Heterotopian Escape Space in Bursa: Kanalboyu Street

Yıl 2023, Sayı: 47, 61 - 83, 10.01.2024

Ali Yiğit

https://doi.org/10.26650/JGEOG2023-1243245

Öz

In this study, the development processes of Soğanlı, a suburb (a peripheral neigborhood) of the city of Bursa, and Kanalboyu Street, which is located between the Soğanlı, Çirişhane, and Çiftehavuzlar neighborhoods, were examined as a heterotopic place of escape, given that it corresponds to the concepts of heterotopia and escapism. In the first part of this article, the concept of heterotopia is examined; the heterotopia concepts of Michel Foucault and Henri Lefebvre and the third space mooted by Edward Soja and Kevin Hetherington’s “counter-hegemonic spaces” are evaluated along with the critical views of several authors, and halaza as an original Turkish concept is highlighted. In addition, by examining the meanings that Yi-Fu Tuan attributed to the concept of escapism, it is argued that Kanalboyu Street is a breathing space for those attempting to escape from the oppressive atmosphere of the surrounding neighborhoods. Kanalboyu Street, the subject of our research, was considered a heterotopic escape place and was chosen as a case study. In the second part, the process of Kanalboyu Street’s emergence, which is the subject of the research and was chosen as a sample for the heterotopic escape space, is examined. The process of being occupied by the suburb of Soğanlı, a village near Bursa City, and the current functional characteristics of Kanalboyu Street, which was formed by a stream passing through the village’s land are described. While preparing the study, a descriptive survey model, a qualitative research method were used. The research data were obtained through a review of the relevant literature, long-term field observations, interviews, and mapping. The conclusion states that opening up a wide street in the unplanned and irregularly developed areas of cities can significantly improve the lives of residents.

Anahtar Kelimeler

Heterotopic, Escapism, Bursa City, Kanalboyu Street

Proje Numarası

Yok

Bursa’da Bir Heterotopik Kaçış Mekânı: Kanalboyu

Öz

Bu çalışmada Bursa şehrinin bir kenar mahallesi olan Soğanlı’nın gelişim süreçleri ile bu mahalle ile Çirişhane ve Çiftehavuzlar mahalleleri arasında yer alan Kanalboyu’nun, heterotopya ve kaçış kavramlarına karşılık gelebilecek bir mekân olduğu düşünülmüş ve bu doğrultuda heterotopik bir kaçış mekânı olarak incelenmiştir. Yazımızın ilk bölümünde heterotopya kavramı üzerinde durulmuş, Michel Foucault’nun ve Henri Lefebvre’in heterotopya kavramlarıyla Edward Soja’nın üçüncü mekânı ve Kevin Hetherington’un, “karşı hegemonik alanlar”ı bazı yazarların eleştirel bakışlarıyla birlikte değerlendirilmiş ve Türkçe özgün bir kavram olarak “halaza”ya vurgu yapılmıştır. Ayrıca Yi-Fu Tuan’ın kaçış kavramına yüklediği anlamlar irdelenmiş ve bu açıdan Kanalboyu’nun çevre mahallelerin kasvetli atmosferinden kaçarak ferahlamaya çalışanların bir nefes alma alanı olduğu değerlendirilmiştir. İkinci bölümde, araştırmamıza konu olan ve heterotopik kaçış mekânı için bir örneklem olarak tercih edilmiş olan Kanalboyu’nun ortaya çıkış süreci incelenmiştir. Bursa şehrine yakın konumdaki bir köy olan Soğanlı’nın şehir tarafından kapılma süreçleri ve bu köyün arazisinden geçen bir dere kenarında şekillenen Kanalboyu’nun bugünkü işlevsel özellikleri tanımlanmıştır. Çalışma hazırlanırken nitel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırma verileri ise nitel araştırma yöntemlerinden, literatür taraması ve sahada yapılan uzun süreli gözlem, görüşme ve haritalama çalışmaları ile elde edilmiştir. Sonuç bölümünde de şehirlerin plansız-düzensiz gelişmiş kesimlerinde geniş bir cadde açılmasının bu çevrede yaşayan insanların hayatlarını çok yönlü olarak kolaylaştırabileceğine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Heterotopya, Kaçış, Bursa, Kanalboyu

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

İngilizce özetleri düzenleyen ve eleştirel katkılarından dolayı Arş. Gör. Serhat Ay’a teşekkür ederim.

Kaynakça

• Althusser, Louis (1994), İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. (Çev. Y. Alp ve M. Özışık,) İletişim, İstanbul. google scholar Ay, Serhat, (2018), Bir Kaçış Mekânı Olarak Heterotopya: Moda (Kadıköy) Örneği, Bilecik Şeyh Edebali Üni. Sos. Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi. google scholar
• Ay, Serhat, (2021), Heterotopyanın Sağladığı Tolerans, Özgürlük ve Farklılık, TOKİHABER, Sayı: 137, s.44-46 google scholar
• Bernardin Menthon, R. P. (1935), L’Olympe deBithynie, SesSaints, Ses Couvents, Ses Sites, Bonne Presse, Paris. google scholar
• Bhabha, Homi K. (1994), The Location of Culture. Routledge, London. google scholar
• Braudel, Femand (1985). “Tarih ve Toplumsal Bilimler", Tarih ve Tarihçi Annales Okulu İzinde, s.69-96, İstanbul. google scholar
• Buttimer, Anne (1976), Grasping the dynamism of lifeworld, Association of American Geographers, vol. 66, p.277-292. google scholar
• Çavdar, Rabia Çiğdem (2018), Farklılığın Mekânı: Foucault ve Lefebvre’deki Heterotopya ve Heterotopi Ayrımı, İdealkent, Cilt 9, Sayı 25, s.941-959. google scholar
• Çavdar, Rabia Çiğdem (2021), Kent Yaşantısının Vazgeçilmezi Heterotopik Mekânlar, TOKİHABER, Sayı: 137, s.48-49 google scholar
• Dehaene, Michiel & De Cauter, Lieven (2008), Heterotopia and the City: Public Space in Postcivil Society, Routledge, London. google scholar
• Demirdaş Gül, (2021), Alternatif Mekânsal Deneyim Heterotopya, TOKİHABER, Sayı: 137, s.40-43 google scholar
• Dikeç, Mustafa (2016), Siyaset Üzerine Düşünme Tarzı Olarak Mekân, Cogito Dergisi, Sayı:84, s.45-68, İstanbul. google scholar
• Flowerdew, Robin (2018), “Torsten Hagerstrand", (Haz. Phil Hubbard ve Rob Kitchin), Mekân ve Yer Üzerine Büyük Düşünürler, Litera Yayıncılık, İstanbul, s.349-358. google scholar
• Foucault, Michel (1984), “Des Espaces Autres" (Conference au Cercle d’etudes architecturales, 14 mars 1967), Architecture /Mouvement / Continuite, No:5, s.46-49. google scholar
• Foucault, Michel (1997), Of Other Spaces: Utopias and heterotopias. İn: Rethinking architecture- a reader in cultural theory (Der. N. Leach), Routledge, Londra. s.329-357. google scholar
• Foucault, Michel (2014), “Başka Mekânlara Dair", Özne ve İktidar/ Seçme Yazılar 2, (Çev. Işık Ergüden), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 4. Basım, s.291-302. google scholar
• Ghulyan Husik, (2017), Lefebvre’nin Mekân Kuramının Yapısal ve Kavramsal Çerçevesine Dair Bir Okuma, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, Cilt 26 Sayı 3, s. 1-29. google scholar
• Gregory, David (1989), Areal Differentiation and Post-Modern Human Geography, Horizons in Human Geography, p.67-96. google scholar
• Gülhan, Sinan Tankut (2013), Özgürlüğün coğrafyası: Mekânsallığın triyalektik praksisi ve bütünsellik arayışına dair bir tahlil, Mülkiye Dergisi, Cilt: 37 - Sayı: 1, s.31 -69 google scholar
• Hagerstrand, Torsten (1970), What about people in regional science? Papers of the Regional Science: Association: Vol: 24, p.7-24. google scholar
• Hartshorne, Richard (1939), The Nature of Geography: A Critical Survey of Current Thought in the Light of the Past, Association of American Geographers: Washington. google scholar
• Hartshorne, Richard (1962), On the Concept of Areal Differentiation, The Professional Geographers, Vol: 14, p.10-12 google scholar
• Harvey, David (1997), Postmodernliğin Durumu: Kültürel Değişimin Kökenleri, (Çev. Sungur Savran), Metis Yayınları, İstanbul. google scholar
• Harvey, David (2001), Sermayenin Mekânları: Eleştirel Bir Coğrafyaya Doğru, (Çev. Başak K. Deniz K. Kıvanç T. ve Seda, Y.), Sel Yayıncılık, İstanbul google scholar
• Harvey, David (2003), Sosyal Adalet ve Şehir, (Çev. Mehmet Moralı), Metis Yayınları, İstanbul. google scholar
• Harvey, David (2008), Umut Mekânları, (Çev. Zeynep Gambetti), Metis Yayınları, İstanbul. google scholar
• Harvey, David (2013), Asi şehirler. (Çev. A. D. Temiz), Metis Yayınları, İstanbul. google scholar
• Harvey, David (2015), Kozmopolitik ve Özgürlük Coğrafyaları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul google scholar
• Hetherington, Kevin (1997), Badlands of modernity- heterotopia and social ordering. Londra: Routledge. google scholar
• Holt-Jensen, Arild (2017), Coğrafya Tarihi Felsefesi ve Temel Kavramları, (Çev. E. Bekaroğlu, Ö. F. Anlı, H. Türüt ve S. Tüysüz), İdil Yayınları, Ankara. google scholar
• Johnson, Peter (2013), The Geographies of Heterotopia, Geography Compass 7/11, p.790-803, 10.1111/gec3.12079 google scholar
• Kaplanoğlu, Raif (2014), Bursa’nın Sırlarını Saklayan Vadi Cilimboz, Yeni Bursa İnternet Gazetesi 29 Ocak 2014, (https://www.yenibursa. com/bursanin-sirlarini-saklayan-vadi-cilimboz-makale,114491. html) google scholar
• Kitchin, Rob & Hubbard, Philip (2018), Mekân ve Yer Üzerine Büyük Düşünürler, Litera Yayıncılık, İstanbul. google scholar
• Kipfer, Stefan (2008), How Lefebvre Urbanized Gramsci: Hegemony, Everyday Life, and Difference, Space, Difference, Everyday Life, Routledge, London. google scholar
• Kipfer Stefan & Goonewardena Kanishka (2008). On the production of Henri Lefebvre. Space difference, everyday life, reading Henri Lefebvre. Routledge, London. google scholar
• Lefebvre, Henri (2003), The urban revolution. (Çev. Robert Bononno), Minesota & Londra: University of Minesota Pres. google scholar
• Lefebvre, Henri (2011), Kentsel Devrim, (Çev. Selim Sezer), Sel Yayıncılık, İstanbul. google scholar
• Lefebvre, Henri (2014), Mekânın Üretimi, (Çev. Işık Ergüden), Sel Yayıncılık, İstanbul. google scholar
• Livingstone, David & Charles, Withers (2010), Coğrafya ve Devrim, (Çev. Dilek Çenkçiler), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. google scholar
• Merrifield, Andy (1999). The extraordinary voyages of Edward Soja: inside the “trialectics of spatiality". Annals of the Association of American Geographers, 89 (2), Taylor, Francis. google scholar
• Merrifield, Andy (2000) “Henri Lefebvre: A Socialist in Space" İn: Thinking Space, (Eds. Mike Crang and Nigel Thrift), Routledge, London, s.167-182 google scholar
• McLeod, Mary (1996), Everyday and ‘other’ spaces. İn: Architecture and feminism, (Eds. D. Coleman, E. Panze & C. Henderson). Princeton Architectural Pres. New York. s.1-37 google scholar
• Özgüç, Nazmiye & Tümertekin, Erol (2010), Coğrafya Geçmiş -Kavramlar - Coğrafyacılar Çantay Kitabevi, İstanbul. google scholar
• Paglen, Trevor (2009), Experimental Geography: From Cultural Production to the Production of Space, The Brooklyn Rail, New York. google scholar
• Papo, Deyvi (2017), Spaces to extricate: Heterotopias in the contemporary urban space, Technische Universitat Wien Institut für Architekturwissenschaften Fachbereich Architekturtheorie und Technikphilosophie Wahlseminar Architekturtheorie (2017 WS). 16 pp. google scholar
• Peet, Richard (1998), Modern Geographical Thought, Wiley-Blackwell, London. google scholar
• Schmid, Christian (2008). Henri Lefebvre’s theory of the production of space: Towards a three-dimensional dialectic. Space difference, everyday life, reading Henri Lefebvre. Routledge. google scholar
• Sohn, Heidi (2008), Heterotopia: Anamnesis of a Medical Term, Heterotopia and the City, Public space in a postcivil society, Eds. Lieven de Cauter & Michiel Dehaene, Routledge, New York, s.41-50. google scholar
• Soja, Edward (1995), Heterotopologies: A remembrance of other spaces in the Citadel-LA. In: Postmodern cities and spaces. Eds. K. Gibson and S. Watson, Blackwell Publishers, Cambridge, s.13-35. google scholar
• Soja, Edward (1999), Thirdspace: Expanding the Scope of the Geographical Imagination, (Eds. Massey D., Allen J. ve Sarre P.), Human Geography Today, Polity Press, Cambridge, s.260-278. google scholar
• Soja, Edward (2017), Postmodern Coğrafyalar: Eleştirel Toplumsal Teoride Mekânın Yeniden İleri Sürülmesi, (Çev. Yunus Çetin), İmge Kitabevi, Ankara. google scholar
• Stavrides, Stavros (2016), Kentsel heterotopya, (Çev. A. Karatay). Sel Yayıncılık, İstanbul google scholar
• Stavrides, Stavros (2018), Müşterek mekân: Müşterekler olarak şehir. (Çev. C. Saraçoğlu,). Sel Yayıncılık, İstanbul google scholar
• Şentürk, Levent (2015), ‘Heterotopoloji’ye Giriş: Heterotopyalar İçin Bir Nomenklatura Denemesi, XXI dergisi Şubat 2015 sayısı. google scholar
• Tolan, Barlas (1981), Çağdaş Toplumun Bunalımı - Anomi ve Yabancılaşma, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi Yayınları, Ankara. google scholar
• Tuan, Yi-Fu (1977), Space and Place: Humanistic Perspective. Minnesota University Pres. google scholar
• Tuan, Yi-Fu (1976). Humanistic Geography, Annals of the Association of American Geographers, vol: 66, p.266-276. google scholar
• Tuan, Yi-Fu (1990), Topophilia: A Study of Environmental Perceptions, Attitudes, and Values. Columbia University Pres. google scholar
• Tuan, Yi-Fu (2015), Bir Kurucu Unsur Olarak Kaçış, (Çev. Ş. Emek Ataman), Litera Yayıncılık, İstanbul. google scholar
• Ural, Ayşe Gülçin (2019), Heterotopik Bir Mekân: Tophane-i Amire Kültür ve Sanat Merkezi, Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 4(1), s.79-91 google scholar
• Ural, Ayşe Gülçin (2021), Heterotopya Kavramı Hâlâ Yorumlanmaya Açık, TOKİHABER, Sayı: 137, s.40-43 google scholar
• Yıldırım, Yılmaz (2015), Kent Araştırmalarında Triyalektik Yöntem: İzmir’e Edward Soja ile Bakmak, I. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı, IV CİLT s. 1296-1320, Anadolu Üni. Yay. Eskişehir. google scholar
• URL 1: https://www.merriam-webster.com/dictionary/escapism.Erişim: 31.08.2022. google scholar
• URL 2: https://www.bursa.com/wiki/Soganli; erişim: 07.09.2022 google scholar
• URL 3: https://www.bursa.com/wiki/Cilimboz_Deresi, Erişim: google scholar