Mythological Foundations of Highland Festivals: The Case of The Kadırga Otcu Festival

Yıl 2024, Sayı: 48, 17 - 31, 05.07.2024

Mutlu Kaya , Cevdet Yılmaz

https://doi.org/10.26650/JGEOG2024-1233423

Öz

High places have created a sense of respect and trust in people throughout history, and the ancient Turks also gave special importance to mountains due to their majestic appearance and proximity to the sky. The waters of the mountains, which were seen as the seat of God, were considered sacred, reaching them was found valuable, and sacrifices were offered to God. These beliefs were also carried to Anatolia with the Turks, and although some changes were observed under the influence of Islam, the meaning attributed to the mountains continued. Some of these beliefs still exist in the lives of the Turks, who have moved between the highland and winter residences in the Black Sea Mountains for the purpose of animal husbandry for centuries. The study aims to reveal that the highland festivals are ceremonies that include mythological elements rather than rural entertainment with the example of the Kadırga Otçu Festival. In the research, data obtained from in-depth interviews with local people, horon (a folkloric dance) trainers, local artists and local association managers were used by using a semi-structured interview form. It has been determined that the Kadırga Otçu Festival is a ceremony with mythological rituals that was born in the light of the ancient belief systems of the Turks, reorganized in the Islamic framework in Anatolia, and still maintains its ties with the past beliefs.

Anahtar Kelimeler

Otçu migration, highland festival, Turkish mythology

Yayla Şenliklerinin Mitolojik Temelleri: Kadırga Otçu Şenliği Örneği

Öz

Yüksek yerler tarih boyunca insanlarda saygı ve güven duygusu oluşturmuş, heybetli görünüşleri ve göğe yakınlıkları nedeniyle eski Türkler de dağlara özel önem vermişlerdir. Tanrı makamı olarak görülen dağların suları kutsal sayılmış, onlara ulaşmak kıymetli bulunmuş ve adaklar adanmış, kurbanlar kesilmiştir. Bu inanışlar Türklerle Anadolu’ya da taşınmış, İslamiyet’in etkisiyle birtakım değişikliler görülse de, dağlara yüklenen anlam devam etmiştir. Karadeniz Dağları’nda yüzyıllardır hayvancılık amacıyla yaylak ve kışlak arasında yer değiştiren Türklerin yaşamında bu inanışların bir kısmı halen varlığını sürdürmektedir. Çalışmada Kadırga Otçu Şenlikleri örneğiyle yayla şenliklerinin kırsal eğlenceden öte mitolojik öğeler içeren bir tören olduğunu ortaya koymak amaçlanmıştır. Araştırmada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak yöre halkı, horon eğitmenleri, yerel sanatçılar ve yerel dernek yöneticileriyle yapılan derinlemesine mülakatlardan elde edilen veriler kullanılmıştır. Kadırga Otçu Şenliğinin Türklerin eski inanç sistemlerinin ışığında doğmuş, Anadolu’da İslami çerçevede yeniden organize edilmiş ve halen geçmiş inanışlarla bağını sürdüren mitolojik ritüellere sahip bir tören olduğuna dair birçok bulgu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Otçu göçü, yayla şenliği, Türk mitolojisi

Kaynakça

• Akyüz, Ç. (2020). “Dağ, su ve mağara kültleri bağlamında Ankara Hüseyin Gazi Türbesi.” Turkish Culture and Haci Bektash Veli Research Quarterly, vol. 81, pp. 151-171. google scholar
• Atalay, S. (2019). “Türk tarihi açısından İskenderli (Kumyatak) Köyü ve çevresindeki dağlar ve şehitlikler.” Journal of Kafdagi, vol. 4, ss. 25-53. google scholar
• Aydın, F. E. (2019). Doğu Karadeniz yaylalarındaki kültürel faaliyetlerden yayla şenliklerinin yöre halkı tarafından yurt dışına yansımasının ABD örneği. M. Cin ve N. Kuruca (Ed.) International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture in (s. 24-39), Giresun: Giresun Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Avcıoğlu, İ. ve Gonca, F. (2019). Giresun mâni söyleme/türkü atma geleneğinde yayla kültürü. M. Cin ve N. Kuruca (Ed.) International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture in (s. 618 - 634), Giresun: Giresun Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Aydoğan, Ö. (2019) Anadolu dağ efsaneleri (İnceleme-Metin) (Master thesis). Necmettin Erbakan University Institute of Social Sciences, Konya. google scholar
• Baş, M. (2013). “Dinlerde ve geleneksel Türk inanışlarında dağ kültü.” Journal ofthe Faculty ofDivinity ofCukurova University, vol. 13 no. 1, pp. 165-179. google scholar
• Baştan, A. (2002). Türk göçebeliği ve Trabzon yaylacılığı (Master thesis). Istanbul University Institute of Social Sciences, Istanbul. google scholar
• Baykara, T. (2000). “Türklerde şenlikler, kutlamalar, toylar ve eğlenceler.” Journal ofErdem, vol. 12 no. 36, pp. 867-898. google scholar
• Bostan, H. (2019). Tirebolu-Çaykara çevresinde yayla kültürü ve yayla şenlikleri. M. Cin ve N. Kuruca (Ed.) International Symposium on Transhumance and Upland Settlement Culture in (s. 287 - 328), Giresun: Giresun Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Caferoğlu, A. (1956). “Azerbaycan ve Anadolu folklorunda saklanan iki şaman tanrısı.” Journal of the Faculty of Divinity of Ankara University, vol. 5, no. 1, pp. 65-75. google scholar
• Çavuş, A. and Altaş, N. T. (2010). “Trabzon’da gelişmekte olan bir turizm merkezi: Kayabaşı Yaylası.” Eastern Geographical Review, vol. 15, no. 23, pp. 203-222. google scholar
• Çelik, A. (1999). Trabzon-Şalpazarı Çepni kültürü. Trabzon: Trabzon Valiliği Yayınları. google scholar
• Çobanoğlu, S. (2020). Abakan Türklerinin (Sagay) destanlarında halk inançları bağlamında “dağ kültü”, Journal of Turkish Culture and Civilization Researches. 1 (1), 43-58. google scholar
• Çolak, E. (2010). Destinasyon bazında marka denkliği ve Doğu Karadeniz yaylalarının ekoturizm açısından marka denkliğine ilişkin bir uygulama (Master thesis). Gazi University Institute of Education Sciences, Ankara. google scholar
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin ana hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi. google scholar
• Dost, E. (2018). Trabzon ve Giresun Yöresi Çepnilerinde eski Türk inanışlarının izleri (Master thesis). Ondokuz Mayis University Institute of Social Sciences, Samsun. google scholar
• Ekşioğlu, Ö. F. (2020). Yeşil yol projesinin Trabzon yaylaları üzerine etkileri (Master thesis). Gümüshane University Institute of Social Sciences, Gümüshane. google scholar
• Erata, H. (1975). Vakfıkebir’de “Otçu Haftası”. Journal of Turkish Folklore Studies, vol. 26, 16(312), pp. 7362-7363. google scholar
• Gökçe, M. ve Akgün, H. C. (Ed.) (2020). Türk kültüründe dağ kültü ve kaya resim alanları. Anayurttan Muğla’ya Türk tarihi ve kültürü. Muğla: Muğla Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları. google scholar
• Gülay, A. (2001). Ağasar Çepni kültürü Geyikli: Folklor-İnceleme-Araştırma. İstanbul: Ayyıldız Matbaacılık. google scholar
• Gülay, A. (2011). “Ağasar’da yayla şenliklerinin değişmeyen adı: OTÇU.” Journal of Agasar, vol. 6, pp. 52-53. google scholar
• Günay, H. (2016, July 29). Tonya Kadirga Otcusu. Yeşil Giresun Gazetesi, Retrieved from https://www.yesilgiresun.com.tr/makale/4982095/hayrettin-gunay/tonya-kadirga-otcusu. google scholar
• Gündoğdu, S. (2020). Kadırga kültür havzası yol/yayla havaları repertuarının vokal icrada ağız ve hançere özellikleri açısından incelenmesi. (Master thesis). Istanbul Technical University Institute of Social Sciences, Istanbul. google scholar
• Hacıfettahoğlu, İ. (2003). Türk Bayramlarından Ot Göçü. Sakarya Şehidi Binbaşı Hüseyin Avni Bey (Tirebolulu Alpaslan). Ankara: Atlas Yayınları. google scholar
• İnan, A. (1986). Tarihte ve bugün Şamanizm, Ankara: T.T.K. Yayınları. google scholar
• İzbırak, R. (1992). Coğrafya Terimleri Sözlüğü. Ankara: M.E.B Yayınları. google scholar
• Kadırga Yaylası(a). (2022, September 10). Üstü açık cami. Retrieved from https://www.kadirgayaylasi.com/ustu-acik-cami/ google scholar
• Kadırga Yaylası(b). (2022, September 10). Kadırga Yaylası Otçular haftası şenlikleri. Retrieved from https://www.kadirgayaylasi.com/ kadirga-yaylasi-otcular-haftasi-senlikleri/. google scholar
• Kalyoncu, S. (2018). Trabzon yaylalarında bulunan şehitlikler (Master thesis). Karadeniz Technical University Institute of Social Sciences, Trabzon. google scholar
• Kaya, M. and Yılmaz, C. (2018). “Kültür coğrafyası ve kültürel miras açısından Doğu Karadeniz’de Otçu göçü geleneği ve Kadırga otçu şenlikleri”. Turkish Geographical Review, vol. 71, ss. 69-79. google scholar
• Kıran, S. (2015). Trabzon ili Sisdağı yaylası otçu göçü geleneğinin ve değişim sürecinin performans teorisi üzerinden incelenmesi (Master thesis). Istanbul Technical University Institute of Social Sciences, Istanbul. google scholar
• Köse, O. (2001). Trabzon’da yaylacılık ve yayla hayatı (Master thesis). Sakarya University Institute of Social Sciences, Sakarya. google scholar
• Ögel, B. (2014). Türk Mitolojisi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. google scholar
• Önal, M. N. (2003). “Dağ kültü, eren kültü ve şenliklerinin Muğla’daki yansımaları.” Journal of Social Sciences of the Turkic World, 25, pp. 99-124. google scholar
• Özalp, M. ve Sütlü, E. (2011). Fırtına Havzası’nın yukarı bölümlerinde yürütülen yaylacılık faaliyetlerinin zamansal değişiminin irdelenmesi ve bazı çevresel sorunların tespiti. Artvin Coruh University Journal of Forestery Faculty, vol. 12, no. 2, pp. 148-160. google scholar
• Özdemir, M. (2017). Giresun yayla şenlikleri (PhD. Thesis). Hacettepe University Institute of Social Sciences, Ankara. google scholar
• Özdemir, M. (2019). Türk eğlence kültüründe Giresun yayla şenliklerinin yeri: yapısal ve işlevsel bir çözümleme. İstanbul: Hiper Yayınları. google scholar
• Pez, T. (2012). Contribution to anthropology historical: The rituals of Kadirga and Sultan Murat ın the Black Sea (Çev. Faruk Bilci). University of Languages and Civilizations, Paris. google scholar
• Polat, İ. (2020). “Türk kültüründe dağ kültü ve dağ kültüne bağlı varlıklar.” Hacettepe University Journal of Turkish Studies, 68, pp. 153-174. google scholar
• Somuncu, M. (1997). “Doğu Karadeniz Bölümünde yayla turizminin bugünkü yapısı, sorunları ve geleceği.” Journal of Ankara University Turkish Geography Research and Application Center, vol. 5. google scholar
• Somuncu, M., Çabuk Kaya, N., Akpınar, N., Kurum, E., ve Eceral Özelçi, T. (2012). Doğu Karadeniz Bölgesi yaylalarında çevresel değişim. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Somuncu, M. ve Ceylan, S. (2015). “Folk music, local dances and summer pasture festivals in rural areas of the Eastern Black Sea Region, Turkey.” Turkish Journal of Geographical Sciences, vol. 13 no. 2, pp. 79-92. google scholar
• Sönmez, S. (2008). Türklerde dağ kültü inancı ve Altay, Tıva ve Şor destanlarında dağ (Master thesis). Balıkesir University Institute of Social Sciences, Balıkesir. google scholar
• Şahbaz, M. (2018). “İslam öncesi Türklerde dağ kültü ve inancı.” Socıal Scıences Studıes Journal, vol. 4, no. 19, 2018, pp. 2250-2261. google scholar
• Şen, G. (2011). Yaylacılık faaliyetlerindeki sosyo-ekonomik değişimin yüksek dağ ormanları üzerindeki etkilerinin araştırılması (Maçka İlçesi Örneği) (PhD. Thesis). Karadeniz Technical University The Graduate School of Natural and Applied Sciences, Trabzon. google scholar
• Şişman, B. (2010). “Kültürel, yapısal ve işlevsel açıdan Doğu Karadeniz’de yaylacılık ve yayla etkinlikleri, Hıdırnebi ve Kadırga Yaylaları Örneği.” The Journal of International Social Research, vol. 3. No. 11, pp. 549-559. google scholar
• Tanyu, H. (1973). Dinler tarihi araştırmaları. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları. google scholar
• Tekin, H. H. ve Tekin, H. (2012). Nitel araştırma yönteminin bir veri toplama tekniği olarak derinlemesine görüşme. Istanbul University Journal of Sociology, vol. 3, no. 13, pp. 101-116. google scholar
• Tunçdilek, N. Türkiye iskan coğrafyası-köy altı iskan şekilleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları. google scholar
• Tunçel, H., Gürgen, G., Çiçek, İ. ve Doğu, A. F. (2004). Doğu Karadeniz Dağları’nda yaylacılık. Firat University Journal of Social Sciences, vol. 14, no. 2, pp. 49-66. google scholar
• Yalçınalp, E. (2005). Trabzon’da bazı turizm merkezleri ölçeğinde yayla turizminin ekoturizm kapsamında incelenmesi (Master thesis). Karadeniz Technical University Institute of Science, Trabzon. google scholar
• Zaman, M. (2000a). “Tonya ilçesinde oba yayla yerleşmeleri ve yaylacılık.” Eastern Geographical Review, vol. 3, pp. 221- 244. google scholar
• Zaman, M. (2000b). “Doğu Karadeniz Bölümü geleneksel yayla şenliklerine tipik bir örnek: Kadırga-Otçular Şenlikleri.” Turkish Geographical Review, vol. 35, pp. 277-297. google scholar
• Zaman, M. (2001). “Geleneksel yayla şenliklerinin Doğu Karadeniz Bölümü yayla turizminin geliştirilmesindeki rolü.” Eastern Geographical Review, vol. 6, pp. 187-214. google scholar
• Zaman, M. (2007). Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’nda Yaylalar ve Yaylacılık. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Zaman, M. (2008). Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’ndaki yayla ve geleneksel yaylacılıkta Türk kültürünün izleri. Ataturk University Journal of Literature and Humanities, vol. 8 no 1, pp. 169-184. google scholar
• Zaman, M. (2010). Doğu Karadeniz Kıyı Dağları’nda dağ ve yayla turizmi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları. google scholar