Evaluation of Geomorphological Features of Çoraklı Landslide (Şavşat, Artvin, Türkiye)

Yıl 2024, Sayı: 49, 225 - 243, 31.12.2024

Ergin Canpolat , Onur Halis , Ferhat Keserci , Cihan Bayrakdar

https://doi.org/10.26650/JGEOG2024-1542565

Öz

This study investigates the landslide area that affects approximately 52 hectares northwest of Çoraklı village center in Şavşat district, Artvin province, from a geomorphological perspective. The area was mapped using topographic maps, UAV-acquired images, orthophotos, and detailed field studies. The study area features Paleogene-aged volcanic sedimentary rocks and Eocene-clastic and carbonate rocks, which have high clay production potential, combined with steep slopes. Meteorological data indicate that this region receives more rainfall than its surroundings, creating favorable conditions for landslide formation. The landslide, occurring at elevations between 1,270 and 1,700 meters, started as a slide in higher areas and progressed as a debris flow toward the valley floor. The area is marked by a prominent main landslide scarp about 60 meters high, forming a crescent shape. The longest section of the landslide flank was 345 meters. The distance between the residential structures in Çoraklı village and the landslide crown was less than 20 meters. Fresh and flowtype mass movements were observed at the toe of the landslide and in nearby areas. The potential for existing landslides in this region underscores the urgent need for measures to be taken in this area of the Çoraklı settlement.

Anahtar Kelimeler

Landslide, Natural Disaster, Şavşat

Çoraklı Heyelanının Jeomorfolojı̇k Özellı̇klerı̇nı̇n Değerlendı̇rı̇lmesı̇ (Şavşat, Artvı̇n, Türkı̇ye)

Öz

Bu çalışmada, Artvin ili Şavşat ilçesi Çoraklı köyü merkezinin kuzeybatısında yer alan ve yaklaşık 52 hektarlık alanı etkileyen heyelan sahası jeomorfolojik açıdan incelenmiştir. Saha, topografya haritaları, insansız hava aracı (İHA) ile alınan fotoğraflar, ortofoto ve detaylı arazi çalışmaları ile haritalanmıştır. Alanda Paleojen volkano-sedimanter kayaçlar ile Eosen dönemine ait kırıntılı ve karbonatlı kayaçlar yer almaktadır. Sahada kil üretme potansiyeli yüksek olan bu kayaç yapılarına ek olarak yüksek yamaç eğimleri de görülmektedir. Meteorolojik veriler, bu kesimin yakın çevresine göre nispeten daha fazla yağış aldığını da ortaya koymaktadır. Tüm bunlar, sahada heyelan oluşumu için gerekli olan zemini hazırlamıştır. 1170-1700 metre yükselti aralığında gerçekleşmiş olan heyelan, yüksek kesimlerde kayma şeklinde başlayıp, vadi tabanına doğru moloz akması biçiminde ilerlemiştir. Heyelan, yaklaşık 60 metre yüksekliğinde belirgin bir hilal şekilli ana heyelan aynası ile dikkat çekmektedir. Heyelanın sağ ve sol kanat aralığının en uzun kısmı 345 metredir. Çoraklı köyü yerleşim yerini oluşturan mesken ve diğer yapıların taç kısmına en fazla yaklaştıkları kesim ile taç kısmı arasında ise 20 metreden daha kısa bir mesafe vardır. Heyelanın etek kısmında ve yakın çevrede taze ve akma şeklinde kütle hareketi gözlemlenmiştir. Bu bölge ve yakın çevredeki heyelanların potansiyeli, Çoraklı yerleşim yerinde acil tedbirlerin alınması gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Heyelan, Doğal Afet, Şavşat

Kaynakça

• Alimohammadlou, Y., Najafi, A., & Yalcin, A., (2013). Landslide process and impacts: A proposed classification method, CATENA, (104), 219-232, https://doi.org/10.1016/j.catena.2012.11.013. google scholar
• Amarasinghe, M. P., Kulathilaka, S. A. S., Robert, D. J., Zhou, A., & Jayathissa, H. A. G. (2024) Risk assessment and management of rainfall-induced landslides in tropical regions: a review. Nat Hazards 120, 2179-2231. https://doi.org/10.1007/s11069-023-06277-3 google scholar
• Aykır, D. (2023). Yol boyu heyelanlarına bir örnek: Ardahan-Göle Heyelanı. Jeomorfolojik Araştırmalar Dergisi (11), 52-70. https:// doi.org/10.46453/jader.1288368 google scholar
• Bayrakdar, C., Görüm, T., Çılğın, Z., Vockenhuber, C., Ivy-Ochs, S. & Akçar, N. (2020) Chronology and Geomorphological Activity of the Akdag Rock Avalanche (SW Turkey). Front. Earth Sci. 8:295. doi: 10.3389/feart.2020.00295. google scholar
• Bozdoğan, M., & Canpolat, E. (2022). Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) île Delibekirli (Kırıkhan/Hatay) Havzası’nın Kütle Hareketleri Duyarlılık Analizi. Ege Coğrafya Dergisi, 31(1), 33-53. https://doi. org/10.51800/ecd.1054815. google scholar
• Buend^a, P., Soler, C., Paolicchi, F., Gago, G., Urquieta, B., Perez-Sanchez, F., & Bustos-ûbregon, E., (2002). Morphometric characterization and classification of alpaca sperm heads using the Sperm-Class Analyzer® computer-assisted system. Theriogenology, (57), no. 4, 1207-1218. https://doi.org/10.1016/s0093-691x(01)00724-5 google scholar
• Canpolat, E., (2021). Kırmızı relief görseli analizi (red relief ımage analysis-rrim) ve erişilebilir sayısal yükselti modeli (dem-sym) verilerinin karşılaştırılması, Mehmet Fatih Döker, Ebru Akköprü (Eds.), Coğrafi Bilgi Sistemleri Uygulamalari II kitabı içinde (s. 251-269), Ankara: Pegem Akademi. google scholar
• Chiba, T., Kaneta, S. I., & Suzuki, Y. (2008). Red relief image map: new visualization method for three-dimensional data. Int Arch Photogramm Remote Sens Spac Inform Sci, 37(B2), 1071-1076. google scholar
• Cihangir, M. E., Görüm, T., & Nefeslioğlu, H. A. (2018). Heyelan tetikleyici faktörlerine bağlı mekânsal hassasiyet değerlendirmesi. Türk Coğrafya Dergisi(70), 133-142. https://doi.org/10.17211/tcd.410998. google scholar
• Corine, (2018). Europe, 6-yearly-version. Retrieved fromhttps://doi. org/10.2909/71c95a07-e296-44fc-b22b-415f42acfdf0 google scholar
• Cruden, D. M., & Varnes, D. J., (1996). Landslide types and processes. Landslides investigation and mitigation, Special Report 247. In: Turner, A.K. and Schuster, R.L. (eds.), 36-75. google scholar
• Dai, F. C., Lee, C. F., & Ngai, Y. Y. (2002). “Landslide risk assessment and management: An overview.” Engineering Geology, 64(1), 65-87. google scholar
• Doğu, A. F., Çiçek, I. ve Gürgen, G. (1989) 23 Haziran 1988 Çatak Heyelanı (Trabzon-Maçka). Atatürk Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Coğrafya Araştırmaları, 1(1), 103-109. google scholar
• Duman, T. Y., Olgun, Ş., Çan T., Nefeslioğlu, H. A., Hamzaçebi, S., Elmacı, H., Durmaz, S., & Çörekçioğlu, Ş. (2009). Türkiye Heyelan Envanteri Haritası 1/500.000 Ölçekli Kars Paftası. google scholar
• Eker, R., Aydın, A. & Görüm, T. (2024). Tracking deformation velocity via PSI and SBAS as a sign of landslide failure: An open-pit mine-induced landslide in Himmetoğlu (Bolu, NW Turkey). Nat Hazards 120, 7701-7724. https://doi.org/10.1007/s11069-024-06533-0 google scholar
• EM-DAT, CRED/UCLouvain, (2024). 2023 Disasters in numbers. https://files.emdat.be/reports/2023_EMDAT_report.pdf google scholar
• Erginal, A.E., Türkeş, M., Ertek, T.A., Baba, A. & Bayrakdar, C. (2008) Geomorphological investigation of the excavation-inducedDündar landslide, Bursa - Turkey. Geogr. Ann., 90 A (2): 109-123. google scholar
• Erginal, E. A. ve Bayrakdar, C. (2005). Karayolu Heyelanına bir örnek: înecik Heyelanı (Tekirdağ), İstanbul Coğrafya Dergisi, 14, 43-53. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iucografya/issue/25063/264592 google scholar
• Erinç, S., (2002). Jeomorfoloji I (6. b.). İstanbul: Der Yayınları. google scholar
• Ertek, A. (1999). Kandıra-Arıklar Heyelanı (20 Ekim 1997). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 7, 87-103. google scholar
• Fick, S. E., & Hijmans, R. J., (2017). WorldClim 2: new 1-km spatial resolution climate surfaces for global land areas. International Journal of Climatology, 37(12), 4302-4315. doi:10.1002/joc.5086. google scholar
• Fidan, S., & Görüm, T. (2020). Türkiye’de ölümcül heyelanların dağılım karakteristikleri ve ulusal ölçekte öncelikli alanların belirlenmesi. Türk Coğrafya Dergisi(74), 123-134. google scholar
• Fidan, S., Tanyaş, H., Akbaş, A., Lombardo, L., Petley, D. N., and Görüm, T. (2024). Understanding fatal landslides at global scales: a summary of topographic, climatic, and anthropogenic perspectives. Natural Hazards, 1-19. 120:6437-6455 https://doi.org/10.1007/ s11069-024-06487-3 google scholar
• Funk, C., Peterson, P., Landsfeld, M., Pedreros, D., Verdin, J., Shukla, S., ... & Michaelsen, J. (2015). Climate hazards infrared precipitation with stations—a new environmental record for monitoring extremes. Scientific data, 2(1), 1-21. google scholar
• Glasbey, C.A., & Horgan, G.W., (1995). Image Analysis for the Biological Sciences. John Wiley & Sons, Chichester. google scholar
• Gökçe, O., Özden, Ş., ve Demir, A. (2008). Türkiye’de afetlerin mekânsal ve istatistiksel dağılımı afet bilgileri envanteri. Bayındırlık ve Iskan Bakanlığı Afet işleri Genel Müdürlüğü. google scholar
• Görüm, T., & Fidan, S., (2021). Spatiotemporal variations of fatal landslides in Turkey. Landslides 18, 1691-1705 https://doi. org/10.1007/s10346-020-01580-7. google scholar
• Görüm, T., Tanyas, H., Karabacak, F., Yılmaz, A., Girgin, S., Allstadt, K. E., ... & Burgi, P. (2023). Preliminary documentation of coseismic ground failure triggered by the February 6, 2023 Türkiye earthquake sequence. Engineering Geology, 327, 107315. google scholar
• Gutierrez, F., & Gutierrez, M. (2016). Slope Movements. Landforms of the Earth: An Illustrated Guide, 127-154. https://doi. org/10.1007/978-3-319-26947-4_8 8 google scholar Güler, C., Beyhan, B., & Tağa, H. (2021). PolyMorph-2D: An open-source GIS plug-in for morphometric analysis of vector-based 2D polygon features. Geomorphology, 386, 107755. https://doi. org/10.1016/j.geomorph.2021.107755. google scholar
• Havenith, H. B., Strom, A., Torgoev, I., Torgoev, A., Lamair, L., Ischuk, A., & Abdrakhmatov, K., (2015). Tien Shan Geohazards Database: Earthquakes and landslides, Geomorphology, 249, 16-31, https:// doi.org/10.1016/j.geomorph.2015.01.037. google scholar
• Karger, D. N., Conrad, O., Böhner, J., Kawohl, T., Kreft, H., Soria-Auza, R. W., ... & Kessler, M. (2017). Climatologies at high resolution for the earth’s land surface areas. Scientific data, 4(1), 1-20. https://doi.org/10.1038/sdata.2017.122. google scholar
• Kopar, I. (2011). Oluşmuş ve aktivitesini sürdüren karışık tip bir heyelan: Elmalı-Madenköprübaşı (Îspir-Erzurum) Heyelanı, sorunlar ve öneriler. Doğu Coğrafya Dergisi, 15(24), 191-209. google scholar Makonyo, M., & Zahor, Z. (2023) GIS-based analysis of landslides susceptibility mapping: a case study of Lushoto district, north-eastern Tanzania. Nat Hazards 118, 1085-1115. https://doi. org/10.1007/s11069-023-06038-2. google scholar
• Massari, R., & Atkinson, P. M. (1999). Modeling susceptibility to landsliding: An approach based on individual landslide type. Transactions of the Japanese Geomorphological Union, 20, 151-68. google scholar
• Moazzam, M.F.U., Vansarochana, A., Boonyanuphap, J., Sittichai, C., Ghani, R., Geraud Poueme, D. (2020) Spatio-statistical comparative approaches for landslide susceptibility modeling: case of Mae Phun, Uttaradit Province, Thailand. SN Appl. Sci. 2, 384. https://doi. org/10.1007/s42452-020-2106-8 google scholar
• MTA (2010). Artvin Maden ve Enerji Kaynakları, https://www.mta.gov. tr/v3.0/sayfalar/ bilgi-merkezi/maden_potansiyel_2010/Artvin_ Madenler.pdf. google scholar
• MTA Jeoloji Haritası: 1/100000 Ölçekli-Pafta No: Ardahan F48. google scholar
• MTA, (1998). Artvin ilinin Çevre Jeolojisi ve Doğal Kaynakları, MTA Raporları, Rapor No: 10165, Jeoloji Etütleri Dairesi Başkanlığı, Ankara. google scholar
• Niraj, K.C., Singh, A. & Shukla, D.P. (2023) Effect of the Normalized Difference Vegetation Index (NDVI) on GIS-Enabled Bivariate and Multivariate Statistical Models for Landslide Susceptibility Mapping. J Indian Soc Remote Sens 51, 1739-1756. https://doi. org/10.1007/s12524-023-01738-5 google scholar
• Özpolat, E., Yıldırım, C., & Görüm, T., (2020). The Quaternary landforms of the Büyük Menderes Graben System: the southern Menderes Massif, western Anatolia, Turkey. Journal of Maps, 16(2), 405-419. https://doi.org/10.1080/17445647.2020.1764874. google scholar
• Perez-Pena, J. V, Al-Awabdeh, M., Azanön, J. M., Galve, J. P., Booth-Rea, G., & Notti, D., (2017). SwathProfiler and NProfiler: Two new ArcGIS Add-ins for the automatic extraction of swath and normalized river profiles. Computers & Geosciences, 104(135), 150. https://doi.org/10.1016/j.cageo.2016.08.008. google scholar
• Reis, S., Bayrak, T., Yalçın, A., Atasoy, M., Nişancı, R., and Ekercin, S. (2008). Rize Bölgesinde Yağış Heyelan llişkisi. Jeodezi ve Jeoinformasyon Dergisi, (99), 5-9. Schumm, S. A. (1956). Evolution of drainage systems and slopes in badlands at Perth Amboy, New Jersey. Geological society of America bulletin, 67(5), 597-646. google scholar
• Schuster, R.L., & Highland, L. M. (2007). The Third Hans Cloos Lecture. Urban landslides: socioeconomic impacts and overview of mitigative strategies. Bull Eng Geol Environ 66, 1-27. https://doi. org/10.1007/s10064-006-0080-z google scholar
• Sellers, P. J., (1985). “Canopy reflectance, photosynthesis and transpiration.” International Journal of Remote Sensing, 6(8), 13351372. doi:10.1080/01431168508948283 google scholar
• Sezer, E., (2010). A computer program for fractal dimension (FRACEK) with application on type of mass movement characterization. Computers & Geosciences, 36, (3), 391-396, https://doi. org/10.1016/j.cageo.2009.04.006. google scholar
• Soeters, R. & Westen, C. J. Van, (1996). “Slope Instability Recognition, Analysis and Zonation,” In: A. K. Turner & R. L. Schuster, (Eds.), Landslides: Investigation and Mitigation: Sp. Rep. 247 (pp. 129177)., Transportation Research Board, National research Council, National Academy Press, Washington DC. google scholar
• Tarım ve Orman Bakanlığı, (2024). CORINE arazi örtüsü bilgi notu. http://corine.ormansu.gov.trcorineportal/araziortususiniflari.html adresinden alınmıştır. google scholar
• Taşdemiroğlu, M. (1970). Türkiyede kütle hareketleri. Türkiye Jeoloji Bült. 13(2), 26-35. google scholar
• Tucker, C.J., (1979). “Red and photographic infrared linear combinations for monitoring vegetation.” Remote Sensing of Environment, 8(2), 127-150. doi:10.1016/0034-4257(79)90013-0 google scholar Varnes, D. J., (1978), Slope movement types and processes. In: Schuster R. L. & Krizek R. J. (Ed.), Landslides, analysis and control (pp. 11-33.). Transportation Research Board Sp. Rep. No. 176, Nat. Acad. oi Sciences, google scholar
• Varnes, D. J., (1984). Landslide hazard zonation: A review of principles and practice. Commission of landslides of the IAEG, UNESCO”, Natural Hazards, 3, 61. google scholar
• WP/WLI (Working Party on World Landslide Inventory), (1993). A suggested method for describing the activity of a landslide, IAEG Bull. 47, 53-57. google scholar
• Xia, L., Shen, J., Zhang, T., Dang, G., & Wang, T. (2023). GIS-based landslide susceptibility modeling using data mining techniques. Frontiers in Earth Science, 11, 1187384. doi: 10.3389/ feart.2023.1187384. google scholar
• Yılmaz B. S., Gülibrahimoğlu, î., Konak, O., Yazıcı, E. N., Köse, Z., Yaprak, S., Çuvalcı, F., Saraloğlu, A., ve Tosun, C. Y., (1998). Artvin ilinin çevre jeolojisi ve doğal kaynakları, MTA Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi, Ankara. google scholar
• Zingg, T., (1935). Beitrag zur Schotteranalyse. Schweizerische Mineralogische und Petrographische Mitteilungen, 15, (1), 39-140. google scholar