Yazar Cinsiyetini Sezgisel Düzeyde Ortaya Çıkaran Dilsel Birimler Üzerine Bir Örneklem Çözümlemesi

Yıl 2020, Sayı: 35, 35 - 62, 31.10.2020

Turgay Sebzecioğlu Fince Özer Elif Kara Özlem Özdemir Senem Kuzu

Öz

Bu çalışmanın amacı, yazılı bir metinde açık bir cinsiyet kodlayıcısının bulunmadığı durumlarda kadın ve erkek okuyucuların yazarın cinsiyetine ilişkin algılama stratejilerini belirlemek ve cinsiyet algılamasını ortaya çıkaran dilsel birimleri tespit etmektir. Türkçede erillik-dişillik bağlamında dil kullanıcısına özgü dilbilgisel cinsiyet kodlayıcısı bulunmadığından metinlere olan cinsiyet yansıması açık olarak sözlüksel, sezgisel olarak ise biçemsel (stylistic) düzlemde görülebilir. Dil kullanıcısı tarafından metin oluşturulurken bazı dilbilgisel yapıların cinsiyete özgü seçimlere duyarlı olduğu varsayılmıştır. Buna cinsiyet biçemi denebilir. Cinsiyete özgü seçimlerin Türkçe dil kullanıcıları açısından bilişsel bir ortaklık taşıdığı doğru bir varsayımsa, metin oluşturmada birçok dilbilgisel düzlemde gerçekleşen seçimlerin cinsiyet odaklı olduğu kabul edilebilir. Bunu anlamak üzere üç farklı yaş grubundan erkek ve kadın olarak eşit olarak bölümlenmiş katılımcılara bir erkek ve bir kadın olmak üzere gazete köşe yazarlarının sinema filmi üzerine yazdıkları iki farklı metin okutulmuş ve yazarların cinsiyetinin tahmin edilmesi istenmiş; ardından tahminlerine ait dayanakları metinden yola çıkarak göstermeleri beklenmiştir. Gözlemler, yazarın cinsiyetine ilişkin katılımcı çıkarımlarının dilbilgisel yapılardan çok sözlüksel birimlere dayandığını göstermiştir. Hızlı duygu değişimi, eleştirel dil kullanma gibi özellikler metnin cinsiyetine ilişkin çıkarımlarda katılımcıların belirlediği üst cinsiyet biçemleri olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türkçe, Cinsiyet değişkeni, Yazılı söylem, Cinsiyet biçemi, Dilbilgisel birimler

A Sample Analysis on Linguistic Items Revealing Writer’s Gender at an Intuitive Level

Öz

This study aims to identify the strategies used by female and male readers to perceive the writer’s gender when there is no explicit gender decoder in a written text. The study also seeks to determine the linguistic items that indicate gender perception. As the Turkish language has no grammatical gender decoders for its users in terms of masculinity and femininity, the reflection of gender in a text can be seen explicitly at a lexical level and intuitively at a stylistic level. When language users create a text, it is presumed that certain grammatical structures are sensitive to gender specific choices, which is called gender style. If it is a right presumption that gender specific choices are shared by speakers of Turkish on a cognitive basis, it can be accepted that, in creating a text, choices made on several grammatical levels are gender based. To investigate this , the study asked both female and male participants from three different age groups to read two different texts on cinema written by two columnists, one female and one male, and to guess the writers’ gender. Later, the participants were expected to indicate the grounds for their guesses based on the text. This observation revealed that participants’ inferences concerning the writer’s gender were based on lexical units rather than grammatical structures. Characteristics such as rapid emotional changes and use of critical language were upper gender styles determined by the participants in their inferences concerning gender within the text.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Gender variable, Written discourse, Gender style, Grammatical items

Kaynakça

• Aksan, D. (1977). Her Yönüyle Dil (Ana Çizgileriyle Dilbilim). Ankara: TDK.
• Al Rousan ve diğ. (2011). Gender Differences in the Typographical Features Used in the Text Messaging of Young Jordanian Undergraduates. International Conference on Languages, Literature and Linguistics [IPEDR], Sayı 26. Singapore: IACSIT Press.
• Aliefendioğlu, H. (1997). Konuşma Dilinde Cinsiyete Dayalı Farklılaşma: Kadın ve Erkek Dili. Antropoloji, Sayı 13, s. 17-36.
• Arman, A. (2018, 8 Mart). 8 Mart’ta Hürriyet’ten yeni bir devrim: Kadın düşmanı kelimeleri dilimizden kovuyoruz!!! Hürriyet. Erişim adresi: www.hurriyet.com.tr
• Arman, A. (2018, 18 Mart). Çok da Şey etmemek Lazım! Hürriyet. Erişim adresi: www.hurriyet.com.tr
• Baker, P. (2006). Using Corpora in Discourse Analysis. London, New York: Continuum.
• Börekçi, M. ve Tercanoğlu, L. (1999). Türkçe ve İngilizce’de Dil ve Cins İlişkisi Üzerine Bir Deneme. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 12, s. 31-52.
• Cambridge Dictionary online (2018). Cambridge English Dictionary. Cambridge University Press. https:// dictionary.cambridge.org/dictionary/english/ (erişim tarihi: 26.03.2018).
• Crystal, D. (2003). A Dictionary of Lingustics & Phonetics. Oxford: Blackwell Publishing.
• Deborah, C ve Panović, I. (2014). Working with Written Discourse. London: SAGE Publications.
• Doğan, E. (2011). Türkiye Türkçesinde Cinsiyet Kategorisinin İzleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt:4, Sayı 17, s. 89-98.
• Finch, G. (2000). The Linguistic Terms and Concepts. London: Mcmillan Press.
• Howarth, D. (2000). Discourse. Buckingham UK: Open University Press.
• Karaağaç, G. (2011). Bireysel İki Dillilik ve Toplumsal İki Dillilik. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, Sayı 717, s.222-228.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK. König, G. (1992). Dil ve Cins: Kadın ve Erkeklerin Dil Kullanımı. Dilbilim Araştırmaları 1992. Hitit Yayınevi, s. 26-36.
• Mills, S. (1997). Discourse. London and New York: Routledge.
• Önem, E. (2011). Bireysel Dil Kullanımını Etkileyen Etkenler. Dil Dergisi, Sayı 152, s. 57-67.
• Renkema, J. (2004). Introduction to Discourse Studies. Amsterdam, Philadelphia: John Benjamins Publishing Company.
• Schiffrin, D. (1996). Discourse Markers. Cambridge, New York: Cambridge University Press.
• Sebzecioğlu, T. (2016). Dilbilim Kavramlarıyla Türkçe Dilbilgisi. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Sebzecioğlu, T. ve Coşgun Özgür, S. (2015). Cinsiyete Bağlı Argo Kullanımı Üzerine Bir Twitter Etiketi Örneklemi. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi [TÜRÜK], Sayı 5, s. 75-93.
• Semercioğlu, C. (2017). Oscar’a Bu Kadar Yakınken Ayla’ya Yapılanlara Bakın. Hürriyet. Erişim adresi: www.hurriyet.com.tr
• Toklu, M. O. (2003). Dilbilime Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Vardar, B. ve diğ. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara-İstanbul-İzmir: ABC Kitabevi.
• Yılmaz, M. Y. (2018, 21 Ocak). Şu Erkekler Pek Yaman, Her Sözleri Bir Yalan. Hürriyet. Erişim adresi: www. hurriyet.com.tr