Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenen Öğrenicilerin Kullandığı Şikâyet Edimi Stratejileri

Yıl 2020, Sayı: 35, 63 - 88, 31.10.2020

Zeynep Arslan , Mehmet Gürlek

Öz

Günümüzde Türkçenin yabancı dil olarak öğrenimine ve öğretimine olan ilgi gittikçe artmaktadır. Yabancı dil olarak öğretilen diğer dillerde de olduğu gibi Türkçe öğretiminde de sadece dilsel edince odaklanan uygulamalardan iletişimsel yeterliliği edindirmeye yönelik, bütüncül bir bakış açısına geçilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu doğrultuda yabancı dil olarak Türkçe (YADOT) öğrenicilerine söz edimlerinin öğretilmesi ve gündelik hayata uygun bir şekilde kullanımlarının sağlanması da dikkat çekilmesi gereken bir konudur. Bu nitel çalışmanın amacı YADOT öğrenicilerinin şikâyet ediminin farklı bağlamlarda kullanımında ne ölçüde başarılı olduklarını ve hangi şikâyet edim stratejilerine başvurduklarını belirlemektir. Araştırmanın yapısına uygun olan örnek olay desenine başvurulmuştur. İstanbul Üniversitesi Dil Merkezinde Türkçe öğrenmekte olan B1, B2 ve C1 seviyelerindeki 18 öğrenici ulaşılabilir örnekleme yoluyla seçilmiştir. Veriler söylem tamamlama testi uygulanarak toplanmıştır. Verilerin analizinde on bir şikâyet edim stratejisi temel alınmıştır. YADOT öğrenicilerinin bağlamlara yönelik verdiği cevapların analizinden elde edilen sonuçlara bakıldığında resmî ortamlarda şikâyet edilirken beklenenin aksine dolaylı şikâyet edim stratejilerinden çok doğrudan şikâyet edim stratejilerine başvurulduğu gözlenmiştir. YADOT öğrenicilerinin şikâyet ediminde iletişimsel yetileri verilmek istenen mesajı anlamada zorluk çekmedikleri, fakat bağlama uygun hitap biçimlerinde ve konuşmaya girişte kullanılan kelime seçimlerinde başarılı olamadıkları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Söz edimleri, YADOT, Şikâyet edimi

Complaint Strategies Used by Learners of Turkish as a Foreign Language

Öz

The importance of learning and teaching Turkish as a foreign language is increasing every day. As is the case in the teaching of other foreign languages, the field faces a transition from practices focusing only on grammatical competence to a more holistic view in which the important end-goal is communicative competence. Teaching speech acts to learners of Turkish as a foreign language (Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi, or YADOT) and enabling them to use these speech acts in daily life is another prominent issue. The purpose of this qualitative study is to determine how successful the learners of YADOT are in their use of the complaint act in different contexts and which complaint strategies they apply. The case method was used and the participants were all at the level of B1, B2, or C1 at the Istanbul University Language Center, were selected through convenience sampling. The data was collected by discourse completion test, and analysis was based on 11 specified complaint strategies. This study found that learners of YADOT do not have difficulties in understanding the message being aimed at, but they are not competent enough to select the appropriate contextualized address forms or vocabulary items to initiate a dialogue.

Anahtar Kelimeler

Speech acts, YADOT, Complaint act

Kaynakça

• Altun Alkan, H. (2019). Rı̇ ca Edı̇ mı̇ nı̇ n Türkçeyı̇ Yabancı Dı̇ l Olarak Öğrenenler Tarafından Kullanımları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Aşkın Balcı, H. (2017). Relation of pragmatics and grammar, International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5 (4), 556-566.
• Austin, J.L., (2009). How To Do Things With Words. (Çev. R. L. Aysever). İstanbul: Metis Yayınları. (Orijinal yayın tarihi, 1975).
• Bayat, N. (2017). Türkçenin yabancı dil olarak öğ retiminde şikâyet ve özür edimine ı̇lişkin görünümler. PAU Eğitim Fakültesi Dergisi, (41), 1-16.
• Beals, R. L. ve Hoijer, H. (1991). Antropolojinin konusu ve alanı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Dergisi, 35 (2) (Çev. G. Erginer) (Orijinal yayın tarihi 1972).
• Bikmen, A. ve Martı, L. (2013). İngilizce öğrenen Türklerin şikâyet söz eylemi üzerine bir çalışma. Education and Science, 38 (170), 253-265. Birner, B.J. (2013) Introduction to Pragmatics. UK: Wiley-Blackwell.
• Blum-Kulka, S. ve Olshtain, E. (1984). Requests and apologies: a cross-cultural study of speech act realization patterns (CCSARP). Applies Linguistics, 5 (3), 196-213.
• Blum-Kulka, S. (1987). Indirectness and politeness ın requests: same or different?. Journal of Pragmatics, 11, 131-146.
• Boxer, D. (1991). A Descriptive Analysis Of Indirect Complaint Sequences Among Speakers Of American English (Yayımlanmamış doktora tezi). Pennsylvania Üniversitesi, Philadelphia.levinson
• Brown, P. ve Levinson, S. C. (1978). Universals in language usage: Politeness phenomena. E. Goody (Ed.), Questions and Politeness: Strategies in Social Interaction (ss. 56-324). Cambridge: Cambridge University Press.
• Brown, P. ve Levinson, S. C. (1987). Politeness: Some Universals in Language Usage. Cambridge: Cambridge University Press.
• Campbell, R ve Wales, R. (1970). The study of language acquisition. J. Lyons (Ed.), New Horizons in Linguistics (Chapter 13). New York: Penguin Books.
• Chomsky, N. (1965). Aspects Of The Theory Of Syntax. Massachusett: The M.I.T. Press.
• Cohen, A. (2005). Strategies for learning and performing L2 speech acts. Intercultural Pragmatics, 2 (3), 275-301.
• Demirezen, M. (1991). Pragmatics and language teaching. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6, 281-287.
• Dörnyei, Z., Kormos, J. (1998) Problem-solving mechanisms in L2 communication, Studies in Second Language Acquisition, 20, 349-385.
• Ellis, R. (1994). The Study of Second Language Acquisition. Oxford: Oxford University Press.
• Fidan, D. (2017). Söz edı̇ mı̇ kuramına genel bı̇ r bakış ve eğı̇ tı̇ m ortamlarında kullanımı: Dı̇ ksı̇ yon derslerı̇ ı̇çı̇n bı̇r etkı̇nlı̇k denemesı̇. Turkish Studies-International Periodical Languages, Literature and History of Turkish or Turkic ,12 (25), 373-400.
• Goffman, E. (1967). Interaction Ritual: Essays On Face To Face Behavior. New York: Garden City.
• Grice, P. H. (1989). Studies in the Way of Words. Cambridge: Harvard University Press.
• Hymes, D. (1972). On communicative competence. J. B. Pride ve J. Holmes (Ed.), Sociolinguistics (ss. 269- 293). Harmondsworth: Penguin Books.
• Kansu Yetkiner, N. (2006). Blood, Shame And Fear: Self-Presentation Strategies Of Turkish Women’s Talk About Their Health And Sexuality (Yayımlanmamış doktora tezi). Groningen Üniversitesi, Hollanda.
• Kansu Yetkiner, N. (2008). İ ncelik kuramı ve yüz olgusu bağlamında çeviri çalışmalarında ı̇ şlevsel-edimbilimsel eleştiri yöntemi uygulaması. Dilbilim Araştırmaları, 19 (1), 32-48.
• Leech, G. N. (1983). Principles of Pragmatics, New York: Longman Linguistics Library.
• Mey, J. L. (1993). Pragmatics: An Introduction. Oxford: Blackwell.
• Moon, K. (2001). Speech act study: differences between native and nonnative speakers’ complaint strategies. https://dra.american.edu/islandora/object/tesolworkingpapers%3A18 sayfasından 16 Ağustos, 2019 tarihinde erişilmiştir.
• Murphy, B. ve Neu, J. (1996). My grade’s too low: the speech act set of complaining. S. M. Gass ve J. Neu (Ed.), Speech Acts Across Cultures: Challenges to Communication in Second Language (ss. 191-216). Berlin: Mouton de Gruyter.
• Olshtain, E. (1983). Sociocultural competence and language transfer: The case of apology. S. M. Gass ve L. Selinker (Ed.), Language Transfer İn Language Learning. Issues In Second Language Research (ss. 232- 249). Amsterdam: John Benjamins Yayıncılık.
• Polat, Y. (2010). Yabancı dil öğ retiminde söz edimleri (Yayınlanmış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Polat, Y. (2011). Yabancı dı̇l öğretı̇mı̇ k̇itaplarında söz edı̇mı̇ öğretı̇mı̇. Dil Dergisi, 153 (Temmuz-Ağustos- Eylül), 24-42.
• Searle, J. R. (2006). Zihin, Dil, Toplum. (Çev. A. Tural). İ stanbul: Litera Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi 1998).
• Searle, J. R. (2011). Söylemek ve Anlatmaya Çalışmak. (Çev. L. Aysever). Ankara: BilgeSuYayınevi. (Orijinal yayın tarihi 1979).
• Searle, J. R. (2016). Bilinç ve Dil. ( Çev. M. Macit). İstanbul: Litera Yayıncılık. (Orijinal yayın tarihi 2005). Trosborg, A. (1995). Interlanguage Pragmatics. Requests, Complaints and Apologies. New York : Mouton de Gruyter.
• Trosborg, A. ve Shaw, P. (1998). “Sorry does not pay my bills” the handling of complaints in everyday ınteraction/cross-cultural business ınteraction. Hermes, Journal of Linguistics, 21, 67-94.
• Yian, W. (2008). A study of the speech act of complaining: Cross-cultural perspectives and interlanguage perspectives. Intercultural Forum, 1 (2).