On Immediate Inferences

Yıl 2021, Sayı: 55, 85 - 107, 31.12.2021

Halise Avşar

https://doi.org/10.26650/arcp.935275

Öz

Inference is, derived from a concluding proposition from given propositions. There are two types of inference: the immediate and mediate inferences. The former is derived when the given proposition is one, whereas the latter is deduced when the given number of propositions is more than one and obtaining the concluding proposition requires establishing a connection between these given propositions. This study is concerned with immediate inferences put forth in classical logic to determine the truth value of the equivalent of a proposition or its opposite. The aim of the study is to reveal new types of immediate inference based on three basic types of immediate inference. For this purpose, mediate and immediate inferences are examined first, following which the existing types of immediate inference are discussed. The binary and triple combinations are taken from the abbreviated names of these immediate inferences. Symbolic demonstrations of the new equivalences obtained are presented over four categorical propositions and illustrated through propositional responses. Thus, new types of immediate inference, different from the previous ones, have been introduced and explained with examples. In the last step, the equivalence rules of the new immediate inference types have been presented sequentially. Arguably, the equivalents provided by these new types of immediate inference can be bifurcated as weak and strong equivalents. The results obtained suggest that four of the new equivalence rules are weak, whereas the other four are strong.

Anahtar Kelimeler

Inference, Conversion, Obversion, Contraposition, Equivalence

Doğrudan Çıkarımlar Üzerine

Öz

Çıkarım, en genel anlamıyla, verili önermelerden bir sonuç önermesi elde etmektir. Verili önerme bir tane olduğunda, bu önermeden yola çıkarak bir sonuç önermesi elde etmeye doğrudan çıkarım denir. Verili önerme sayısı birden çok olduğunda ve sonucun elde edilmesi bu verili önermeler arasında bir bağlantı kurmayı gerektirdiğinde çıkarıma dolaylı çıkarım denir. Bu çalışma, klasik mantıkta bir önermenin eşdeğeri veya karşıtının doğruluk değerini saptamak üzere ortaya konulmuş doğrudan çıkarımlar ile ilgilidir. Çalışmanın amacı, üç temel doğrudan çıkarım türünden hareketle yeni doğrudan çıkarım türleri ortaya koymaktır. Bu amaçla öncelikle, iki temel çıkarım türü olarak ele alınan dolaylı ve doğrudan çıkarımların ne olduğu incelenecek, daha sonra mevcut doğrudan çıkarım türlerinin neler olduğu ele alınacaktır. Ardından bu doğrudan çıkarımların kısaltılmış adlandırmaları üzerinden ikili ve üçlü kombinasyonları alınacak; elde edilen yeni eşdeğerliklerin dört kategorik önerme üzerinden sembolik gösterimleri sunulacak; her bir eşdeğerliğin sembolik gösteriminin ardına bu sembolik gösterimleri örnekleyecek biçimde önerme karşılıkları verilecektir. Böylece öncekilerden farklı olacak şekilde yeni doğrudan çıkarım türleri ortaya konulmuş ve örnekleriyle birlikte açıklanmış olacaktır. Son adımda, elde edilen yeni doğrudan çıkarım türlerindeki eşdeğerlik kuralları sırayla sunulacaktır. Söz konusu yeni doğrudan çıkarım türlerinin sağladığı eşdeğerliklerin kendi aralarında zayıf ve güçlü eşdeğerlikler olarak bölümlenebileceği ileri sürülecektir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda yeni eşdeğerlik kurallarından dördünün zayıf, diğer dördünün ise güçlü eşdeğerlik kuralı olduğu ifade edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Çıkarım, Döndürme, Tersine Döndürme, Tersevirme, Eşdeğerlik

Kaynakça

• Akarsu, Bedia. Felsefe Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1975.
• Aristotle, “Posterior Analytics: Book I”, in The Complete Works of Aristotle, Vol.I., Çev: W. A. Pickard, Edit:Jonathan Barnes, USA: Princeton University Press, 1991.
• Beaney, Michael. “Frege”. Dil Felsefesi, Barry Lee (Der.), Ankara: Fol Kitap, (2019): 52-81.
• Churchill, Robert Paul. Logic: An Introduction. (2nd ed.), New York: St. Martin’s Press, 1990.
• Copi, Irving., Cohen, Carl. and McMahon, Kenneth.Introduction To Logic. Pearson, USA 2014.
• Çiçekdağı, C. “Doğrudan Çıkarımlardaki Bazı Mantıksal Eşdeğerlik İlişkileri”. Kilikya Felsefe Dergisi, (2), (2019):17-31.
• Çüçen, A. Kadir. Klasik Mantık. Ankara: Sentez Yayınları, 2018.
• Dummett, Michael. The Logical Basis of Metaphysics. Harvard University Press, 1991.
• Frege, G. “Begriffsschrift”. Translations from the Philosophical Writings of Gottlob Frege, Çev. P. T. Geach, Peter Geach and Max Black (ed.), Oxford: Basil Blackwell, 1960.
• Frege, G. “Fonksiyon ve Kavram”. Çev. H. Şule Elkatip, Felsefe Tartışmaları, Sayı:2, (1988): 7-24.
• Grünberg, Teo. Anlama, Belirsizlik ve Çok-Anlamlılık. Ankara: Gündoğan Yayınları, 1999.
• Grünberg, Teo. ve Onart, Adnan. Mantık Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1976.
• Güven, Özgüç. “Mantık Felsefesinde Temel Tartışmalar”, Felsefi Düşün Akademik Felsefe Dergisi, Sayı: 7 / Mantık, (2016): 93-124.
• Güven, Özgüç. "Apaçık Olmak Ne Demek?". V. Mantık Çalıştayı Bildiri Kitabı. Ed.: A. Kadir Çüçen. İstanbul: Sentez Yayıncılık, (2016): 181-197.
• Haaparanta, Leila. The Development of Modern Logic, Oxford University Press, 2009.
• Humberstone, Lloyd. The Connectives. The MIT Press, 2011.
• Moschovakis, Joan, “Intuitionistic Logic”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2021 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/fall2021/entries/logic-intuitionistic/>.
• Öner, Necati. Klasik Mantık. Ankara: Divan Kitap, 2016. Smith, Robin, “Aristotle’s Logic”. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2020 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL = <https://plato.stanford.edu/archives/fall2020/entries/aristotle-logic/>.
• Ural, Şafak. Temel Mantık. İstanbul: Çantay Yay., 4. Baskı, 2017.
• Yüksel, Yücel. Gelenekselden Moderne Mantıkta Önermeler ve Doğruluk Değerleri. Akademi Titiz Yay., 2017. https://logic-text.eu/2.3.ImmediateInferences.html Erişim Tarihi:08.05.2021.