Miktar ve Süreklilik Arasında İbn Sînâ'da Zaman

Yıl 2023, Sayı: 58, 135 - 158, 26.06.2023

Ahmet Alperen Can

Öz

Makâlenin ana iddiasına göre, İbn Sînâ’nın zaman anlayışı, Aristotelesçi zaman kavrayışının yeniden yapılandırılmış versiyonudur. İbn Sînâ zamanı, nicelikler arasındaki sürekli–süreksiz ilişkisine karşı, öncelikle hem büyüklük hem de ölçü olarak tartışılabilen miktâr kavramıyla kurar. Miktar sürekli olduğundan, zaman bizzat süreklidir; sayı ise arazi biçimde zamana eklenir. Ayrıca, miktar olması bakımından zaman, sayan nefsi zorunlu kılmaz. Bu makâle, İbn Sînâ’nın zaman kavramında gerçekleştirdiği yeniden yapılandırmasını; sayı, miktar, süreklilik ve göksel küreler üzerinden incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

zaman, hareket, sayı, miktar, süreklilik, Aristoteles, İbn Sînâ

Kaynakça

• Aristoteles, Fizik, çev. Saffet Babür, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2019. google scholar
• Aristoteles, Gökyüzü Üzerine, cev. Saffet Babur, Ankara: BilgeSu Yayıncılık, 2013. google scholar
• Aristoteles, Kategoriler, cev. Y. Gurur Sev, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019. google scholar
• Aristoteles, Metafizik, çev. Y. Gurur Sev, İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019. google scholar
• Aristoteles, Physics, çev. Roben Waterfield, New York: Oxford University Press, 2008. google scholar
• Aristoteles, Ruh Üzerine, çev. Zeki Özcan, Ankara: Sentez Yayıncılık, 2014. google scholar
• Aristoteles, et-Tabî’a, cev. İshak b. Huneyn, haz. Abdurrahman Bedevi, Mısır: y.y., 1974. google scholar
• Dağ, M., “İslâm Felsefesinde Aristocu Zaman Görüşü”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, 1973, c. XIX, s. 105. google scholar
• Fârâbî, Kitâbu’l-Hurûf, çev. Omer Turker, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2015. google scholar
• Güven, Ö., “Aristoteles’in Sayı Anlayışı” Kutadgubilig 34, 2017, 383-395. google scholar
• Irâkî, Â., el-FelsefetÜt-tabîiyye ‘inde İbn Sînâ, Kahire: y.y., 1969. google scholar
• İbn Bâcce, Şerhu’s-simâ: Aristoteles’in Fizik Şerhi, çev. C. Şenel, A. Taibi, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2022. google scholar
• İbn Meymûn, Delâletu’l-Hâirîn, çev. Osman Bayder, Özcan Akdağ, İstanbul: Albaraka Yayınları, 2021. google scholar
• İbn Rüşd, el-Cevâmi‘ fi’l-felsefe: Kitâbu’s-Simâü’t-tabî‘î, ed. Josep Puig; thk. A. Zimmermann, S. G. Nogales, Madrid: Instituto Hispana- Arabe de Cultura, 1983. google scholar
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ: Fizik, çev. Muhittin Macit, Ferruh Özpilavcı, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2014. google scholar
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ: Fizik II, çev. Muhittin Macit, Ferruh Özpilavcı, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2005. google scholar
• İbn Sînâ, ‘Uyûnü’l-hikme, haz. Abdurrahman Bedevî, Beyrut: Dâru’l-kalem, 1980. google scholar
• İbn Sînâ, İşaretler ve Tembihler, cev. Muhittin Macit, Ali Durusoy, Ekrem Demirli, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013. google scholar
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ: Kategoriler, cev. Muhittin Macit, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2010. google scholar
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ: Metafizik, cev. Ekrem Demirli, Omer Turker, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013. google scholar
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ: Metafizik II, cev. Ekrem Demirli, Omer Turker, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013. google scholar
• İbn Sînâ, en-Necât: Felsefenin Temel Konuları, cev. Kubra Senel, İstanbul: Dergah Yayınları, 2018. google scholar
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ: Oluş ve Bozuluş, cev. Muammer İskenderoglu, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2008. google scholar
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ: es-Simâü’t-tabî‘î, nşr. Saîd Zâyid, İbrâhim Medkûr, Kahire: el-İdâretü’l-‘Âmme li’s-Sekâfe, 1983. google scholar
• İbn Sînâ, Kitâbu’t-Talîkât, nşr. H. M. el-Âbîdî, Kum: Mektebetu’l-rlami’l-Islamf, 1981. google scholar
• İbn Sînâ, Kitâbu’ş-Şifâ: İkinci Analitikler, çev. Ömer Türker, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2014. google scholar
• Kindî, “Beş Terim Üzerine”, Felsefî Risâleler, cev. Mahmut Kaya, İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. google scholar
• Lammer, A., The Elements ofAvicenna’s Physics, Berlin: DeGruyter, 2018. google scholar
• Lear, J. Aristoteles: Anlama Arzusu, çev. Ayşegül Yurdaçalış, İlknur Urkun Kelso, İstanbul: Alfa Yayınları, 2020. google scholar
• Macit, M., İbn Sînâ’da Doğa Felsefesi ve Meşşâî Gelenekteki Yeri, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2013. google scholar
• McGinnis, J. “Ibn Sina? on the Now: Text and Commentary” American Catholic Philosophical Quarterly, S. 73/1, 1999, s. 73-106. google scholar
• McGinnis, J., “The Topology of Time: An Analysis of Medieval Islamic Accounts of Discrete and Continuous Time” The Modern Schoolman, 2003, 81(1), s. 5-25. google scholar
• McGinnis, J., Time and Time Again: A Study of Aristotle and Ibn Sina’ Temporal Theories, Doktora Tezi, Philadelphia University, 1999. google scholar
• Muhammed, A., Tasavvuru İbn Sînâ lî’z-zaman ve usûlihi’l-Yunâniyye, İskenderiye: Dâr’ül-Vefâ li’dünyâ el-tibâ ve’l-neşr, 2003. google scholar
• Philoponus, J., On Aristotle Physics 4.10-14, çev. Sarah Broadie, Great Britain: Bloomsbury, 2011. google scholar
• Râzî, F., el-Mebâhisü’l-Meşrikıyye fî ilmi’l-ilâhiyyât ve’t-tabî’iyyât, c. I, nşr. Muhammed Bağdâdî, Beyrut: Dârü’l-kitâbi’l-Arabî, 1990. google scholar
• Ross, D., Aristoteles, cev. Ahmet Arslan, Istanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2011. google scholar
• Shayegan, Y., Avicenna on Time, Doktora Tezi, Harvard Üniversitesi, 1986. google scholar
• Simplicius, On Aristotle Physics 4.1-5 and 10-14, cev. J. O. Urmson, Great Britain: Bloomsbury, 1992. google scholar