Dünya Görüşü Fenomeninin Bağlantısallık Yaklaşımıyla Yorumlanması

Yıl 2024, Sayı: 60, 1 - 14, 30.06.2024

Meryem Başkurt Sabaz

https://doi.org/10.26650/arcp.1377692

Öz

Birey, parçası olduğu toplum ve çevresini kuşatan kültürün içinde kendisini konumlandırdığı noktadan dünyayı deneyimleyerek anlamlandırmakta, zihninde dünyayı bir tablo biçiminde yorumlamasının sonucunda dünya görüşü ortaya çıkmaktadır. İlk olarak fizikte sözü edilen, daha sonra felsefe ve dilbilim disiplinlerinde araştırmalara konu edilen dünya görüşünün böyle genel bir tanımı, terimin paradigmatik ve ontolojik yönüne ışık tutmaktadır. Bağlantısal bütünsellik, her bir birimin bir üst birimin parçası olduğu ve aralarındaki enformasyon bağlantısı sayesinde bir bütün oluşturduğu ağ yapılarını tanımlamak için kullanılmaktadır. Burada bağlantısal bütünselliğin yanı sıra, bireyin deneyimlerinin depolandığı, nöronlar arası bağlantılar sayesinde meydana gelen ve beynin bağlantısallığını ifade eden ağ anlamına gelen konnektom teriminin önemi ortaya çıkmaktadır. 21. yüzyılda nörobilim çalışmalarının bilim dünyasına kazandırdığı önemli terimlerden biri olan bağlantısal bütünsellik terimi, yaşamın her alanına uygulanabilirliği açısından, dünya görüşü fenomenini de tüm yönleriyle açıklığa kavuşturmayı mümkün kılmaktadır. Düşünce, insan, dünya, gerçeklik, kültür ve dil düzleminde bütünsel açıdan ele alınması gereken dünya görüşü ile özgül yapısı gereği bütünsellik taşıyan bağlantısallık yaklaşımı arasında hem ortaklık hem de disiplinler arasılık söz konusudur. Özetle söylenecek olursa, dünya görüşü fenomeninde bağlantısal bütünselliğin dil ve kültür izdüşümü sonucunda meydana geldiği düşünülmektedir. Dil ve kültür, dünya görüşü ağının temel parçalarıdır. Bu bağlamda dünya görüşü fenomeni bağlantısal bütünsellik yaklaşımı vasıtasıyla açıklığa kavuşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dünya görüşü, bağlantısal bütünsellik, konnektom, dil, kültür

Teşekkür

Araştırma makalemin konusunu bulma sürecinde yardımlarını esirgemeyen danışmanım Prof. Dr. Figen GÜNER DİLEK’e teşekkürü bir borç bilirim.

Interpreting the Phenomenon of Worldview with the Connectional Completeness Approach

Öz

Individuals make sense of the world by experiencing it from the point where they position themself in the society of which they are a part and the culture surrounding them, and their worldview emerges by interpreting the world in the form of a picture in their mind. Such a general definition of worldview was first mentioned in physics, then in philosophy and linguistics, and enlightens the paradigmatic and ontological aspects of the term. Connectional completeness is used to describe network structures formed by the information connections among the parts of a whole. Here, the importance of the term “connectome” emerges, which is the network in which the individual’s experiences are stored and formed through neural connections; it expresses the connectivity of the brain. As one of the important terms neuroscience studies have brought to the scientific world in the 21st century, connectional completeness allows the phenomenon of worldview to be clarified in all its aspects, especially in terms of its applicability to all areas of life. Both commonality and interdisciplinarity occur within the worldview, and this should be evaluated completely along the planes of thought, people, world, reality, culture, and language using the connectivity approach, which is connective due to its specific structure. In summary, the connectional completeness in the worldview phenomenon is thought to occur along the projection of language and culture, which are fundamental parts of the worldview network. In this context, the phenomenon of worldview is defined by the connectional completeness approach.

Anahtar Kelimeler

Worldview, connectional completeness, connectome, language, culture

Kaynakça

• Ascoli, Giorgia A. Trees of the Brain, Roots of the Mind. Londra: The MIT Press, 2015. google scholar
• Aerts, Diederik, Apostel, Leo, De Moor, Bart L. R., Hellemans, Staf, Maex, Edel, Van Belle, Hubert, Van Der Veken, Joeri. World Views: from Fragmentation to İntegration. Brüksel: VUB Press, 2007. google scholar
• Akarsu, Bedia. Dil-Kültür Bağlantısı. İstanbul: İnkılap, 1998. google scholar
• Alimjanova, Gauhar M. Karşılaştırmalı Kültürdilbilim (Dil-Kültür-İnsan). Çeviren Seyhan Uçar ve Şekip Aktay. Ankara: Gazi Kitabevi, 2016. google scholar
• Altuğ, Taylan. Dile Gelen Felsefe. İstanbul: YKY, 2001. google scholar
• Andryuchshenko, Olga. "Kontseptualnıy podhod k rassmotreniyu yazıkovoy kartinı mira." Linguistic Worldview: Cognitive, Linguistic and Axiological Analysis içinde, ed. Olga Andryuchshenko, 133. North Carolina: Lulu Press, 2015. google scholar
• Aristoteles. Retorik. Çeviren Mehmet H. Doğan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1995. google scholar
• Bartminski, Jerzy. "Der Begriff des sprachlichen Weltbildes und die Methoden seiner Operationalisierung." Tekst i Dyskurs 5, no. 5 (2012): 261-289. google scholar
• Bosova, L. M. "Kontseptualnaya kartina mira kak osnova ponimaniya smısla reçevogo proizvedeniya", erişim 26 Şubat 2020, http://elib.altstu.ru/journals/Files/pa1999_1/pages/30/pap_30.html. google scholar
• Cassirer, Ernst. Kültür Bilimlerinin Mantığı Üzerine. Çeviren Milay Köktürk. Ankara: Hece, 2017. google scholar
• —. Sembolik formlar Felsefesi I: Dil. Çeviren Milay Köktürk. Ankara: Hece, 2005. google scholar
• Churchland, Patricia Smith. Nörofelsefe. Çeviren Özge Yılmaz. İstanbul: Alfa Yayınları, 2020. google scholar
• Connerton, Paul. Toplumlar Nasıl Anımsar?. Çeviren Alaeddin Şenel. İstanbul: Ayrıntı, 2019. google scholar
• Coşkun, Seyit. "Dil-Düşünce ve Dünya İlişkisi Bakımından Öznellik, Bireysellik ve Kimlik." Kaygı Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Felsefe Dergisi 23 (2014): 87-102. google scholar
• Çolak, Gülcan. Toplumdilbilimi: Toplumsal Cinsiyet ve Dil. İstanbul: Bilge Kültür Sanat, 2019. google scholar
• Demir, Nurettin, ve Aslan, Sema. "Anlambilim." Türk Dili Yazılı ve Sözlü Anlatım içinde, ed. Nurettin Demir ve Emine Yılmaz, 137-148. Ankara: Nobel, 2017. google scholar
• Dispenza, Joe. Kendiniz Olma Alışkanlığınızı Kırmak. Çeviren Birol Gündoğdu. İstanbul: Butik Yayıncılık, 2014. google scholar
• Duman, Mehmet Akif. "Dil Felsefesi Kapsamında, Dilin Kökeni ve Adlandırma Meselesinin Tematik Sınıflandırması Üstüne Bir Deneme." Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiri Tam Metin Kitabı 1. Cilt. Elazığ: Asos, 2022. 47-53. google scholar
• Esenyel, Adnan. "Felsefenin Özünden Felsefenin Felsefesine: Dilthey’da Bir Dünya Görüşü Öğretisi Olarak Felsefe." Kaygı 19 (2020): 570-589. google scholar
• Fatkullina, Flüza, ve Suleymanova, A. K. "Yazıkovaya kartina mira kak sposob kontseptualizatsii deystvitelnosti." Filologiya i iskusstvovedenie 16, no.3 (2011): 1002-1004. google scholar
• Grinko, Y. N. "Kültürdilbilim: Özü ve Yöntemi." Kültürdilbilim Temel Kavramlar ve Sorunlar içinde, ed. Olena Kozan, 11-15. Ankara: Gazi Kitabevi, 2014. google scholar
• Gündoğan, Ali Osman. "Dil -Düşünce ve Varlık İlişkisi." www.aliosmangundogan.com. Ocak 2018. http://aliosmangundogan.com/PDF/Makale/Ali-Osman-Gundogan-Dil-Dusunce-ve-Varlik-Iliskisi.pdf?i=1 (erişildi: Ocak 1, 2024). google scholar
• Gvozdeva, Anna. "Yazıkovaya kartina mira: lingvokulturologiçeskie i gendernıe osobennosti." Doktora tezi, TGTU, 2004. google scholar
• Hawking, Stepen. Ceviz Kabuğundaki Evren, çev. Kemal Çömlekçi İstanbul: Alfa, 2002. google scholar
• Haydegger, Martin. "Vremya kartini mira", erişim 26 Şubat 2020, http://www.bibikhin.ru/vremya_kartiny_mira. google scholar
• Heidegger, Martin. On The Way to Language. New York: Harper&Row, 1971. google scholar
• İrğat, Muhammet. "Kuantum Metafiziğine Giriş: Kuantum Evreninin Ontik Yapısı." Adıyaman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi İslami İlimler Araştırmaları Dergisi 1 (2017): 69-79. google scholar
• Kant, Immanuel. Kritik der Urteilskraft. Leipzig: Verlag Von Felix Meiner, 1922. google scholar
• Karasu, Aykut, Aygen, Gülşat, Sabancı, Pulat A., Sağlam, Gökhan, Civelek, Erdinç, ve Eskandar, Emad N. "Nörobilim Öyküleri: Aristo (M.Ö. 384-322)." Sinir Sistemi Cerrahisi Dergisi 4 (2008): 264-267. google scholar
• Kılıç, Türker. Yeni Bilim: Bağlantısallık Yeni Kültür: Yaşamdaşlık. İstanbul: Ayrıntı, 2020. google scholar
• Kıran, Zeynel, ve Eziler Kıran, Ayşe. Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin, 2018. google scholar
• Kornilov, Oleg A. Yazıkovıe kartinı mira kak proizvodnıe natsionalnıh mentalitetov. Moskova: ÇeRo, 2003. google scholar
• ozan, Olena. "Rus ve Türk Gazetelerindeki Haber Başlıklarının Kültürdilbilimsel Çözümlemesi". Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, 2012. google scholar
• Mackiewicz, Jolanta. "Kategoryzacja A Jçzykowy Obraz swiata." Jçzykowy obraz swiata içinde, ed. Jerzy Bartminski, 47-55. Lublin: Maria Curie-Sklodowska Üniversitesi Yayımcılık,1999. google scholar
• Maslova, Valentina A. Kognitivnaya lingvistika. Minsk: TetraSistems, 2004. google scholar
• Mucchielli, Alex. Zihniyetler. Çeviren Ahmet Kotil. İstanbul: İletişim Yayınları, 1991. google scholar
• Naugle, David K. "A History and Theory of The Concept of ‘Weltanschauung’ (Worldview)". Doktora tezi, Austin Teksas Üniversitesi, 1998. google scholar
• Öner, Necati. Dil Üzerine. İstanbul: Divan Kitap, 2013 google scholar
• Özkan, Fatih. "Dildeki Dünya Görüşü." Sosyal Bilimler Dergisi 2 (2012): 107-123. google scholar
• Pajdzinska, Anna. "The Linguistic Worldview and Literature." The Linguistic Worldview Ethnolinguistics Cognition and Culture içinde, ed. Adam Glaz, David S. Danaher ve Przemyslaw Lozowski, 41-60. Londra: Versita, 2013. google scholar
• apir, Edward. Culture, Language, and Personality (Selected Essays). Los Angeles: University of California Press, 1949. google scholar
• —. "Conceptual Categories in Primitive Languages." Science 74 (1927): 578. google scholar
• —. "The Status of Linguistics as a Science." Language 5 (1929): 207-14, https://doi.org/10.1525/9780520311893-004. google scholar
• Serebrennikov, Boris, Vladimir, Kubryakova, Elena S., Postovalova, Valentina, Teliya, Veronika, ve Ufimtseva, Anna, Rol çeloveçeskogo faktora v yazıke. Moskova: Nauk, 1988. google scholar
• Seung, Sebastian. Connectome: How the Brain’s Wiring Makes Us who We are. New York: Houghton Mifflin Harcourt, 2012. google scholar
• Sigbayeva, Firuza. "Lingvokulturnıy kontsept "mehebbet" (lübov) v tatarskoy yazıkovoy kartine mira". Doktora tezi, Kazan Devlet Üniversitesi, 2009. google scholar
• Sporns, Olaf. Discovering the Human Connectome. Londra: The MIT Press, 2012. google scholar
• Tarlacı, Sultan. Kuantum Beyin: Bilinç Beyin Sorununa Yeni Bilimsel Yaklaşım. İzmir: Kişisel Yayınlar, 2009. google scholar
• Taslaman, Caner. Kuantum Teorisi Felsefe ve Tanrı. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2008. google scholar
• —. Tanrı Parçacığı: Felsefi ve Teolojik Değerlendirmeler. İstanbul: İstanbul Yayınevi, 2015. google scholar
• Tully, Brent, He 'le’ne Courtois, Yehuda Hoffman, ve Daniel Pomare’de. "The Laniakea Supercluster of Galaxies." Nature 71 (2014). google scholar
• Uygur, N. Dünya Görüşü. İstanbul: Elif Yayınları, 1963 google scholar
• Uygur, Nermi. Kültür Kuramı. İstanbul: YKY, 2015. google scholar
• Uygur, Nermi. Dilin Gücü. İstanbul: YKY, 2019. google scholar
• Vorotnikov, Yuri. "Yazıkovaya kartina mira: traktovka ponyatiya." Gumanitarnoe Znanie: Tendentsii Razvitiya v XXI. veke. V Çest 70.letiya İgorya Mihayloviça İlyinskogo içinde, ed. Valeriy Lokov, 316-20. Moskova: İzd-vo-Nats. in-ta biznesa, 2006 . google scholar
• Whorf, Benjamin Lee. Language, Thouhgt, and Reality. New York: The Technology Press of Massachusetts Institute of Technology, 1959. google scholar
• Wilson, Robert Anton. Quantum Psychology- How Brain Software Programs You and Your World. Arizona: New Falcon Publications, 1990. google scholar
• Yüksel, Atila. «Klasik İnsan/Kuantum İnsan- 2: Materyalizm-İdealizm, Atomizm-Holizm, Nedensellik-Eşzamanlılık, Rasyonellik-İrrasyonellik, Beden-Zihin, Bağımsızlık-Bağlantısallık.» Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi 19 (2022): 578-606. google scholar