Borçlanma Yetkileri Açısından Vakıf ile Trust Yöneticilerinin Mukayesesi

Yıl 2023, , 665 - 687, 28.09.2023

Salih Erden

https://doi.org/10.26650/iuitd.2023.1264466

Öz

Trust, başlangıçta İngiliz hukuk sisteminde ortaya çıkan ve daha sonra medeni hukuk ve karma hukuk sistemlerini benimseyen pek çok ülkede kabul gören ve uygulanan bir kurumdur. Trustın kökeniyle ilgili birçok teori öne sürülmüştür. Ancak bunlar arasında en çok dikkat çeken ve ilgi göreni trustın vakıf müessesesinden esinlenmiş olabileceğini ileri süren teoridir. Vakıf ve trust, yapısal ve işlevsel olarak birçok ortak noktaya sahiptir. Farklı tarihsel-dini bağlamlarda ortaya çıkmış ve gelişmiş olsalar da ana hedefleri oldukça yakındır ve birbiriyle örtüşmektedir. Ayrıca trust ve vakıf yöneticileri de birçok açıdan birbirine oldukça benzemekte olup bu, onların borçlanma yetkilerine bakıldığında açıkça görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, borçlanma yetkileri yönünden vakıf ve trust yöneticilerinin karşılaştırmalı bir analizini yapmaktır. Çalışmanın neticesinde, borçlanma yetkileri cihetinden vakıf ve trust yöneticileri arasında birtakım farklılıklar mevcut olduğu; fakat mühim ortak yönlerin de bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Vakıf, Trust, Mütevelli, Borçlanma

Comparison of Trust and Waqf Managers in terms of Borrowing Powers

Öz

The institution of the trust is one that initially emerged in the English legal system and was later accepted and applied in many countries that adopted civil law and mixed law systems. Many theories have been put forward as to the origin of trusts. However, the most prominent and popular theory is the one that suggests that trusts may have been inspired by the institution of the waqf. There are many structural and functional commonalities between the waqf and trust systems. Although they emerged and developed in different historical-religious contexts, their main objectives are quite close and overlapping. Moreover, trust and waqf managers are also quite similar in many respects, which is evident from their borrowing powers. The purpose of this study is to make a comparative analysis of trust and waqf managers in terms of their borrowing powers. The results of the study show some differences between waqf and trust managers in this regard, but there are also important similarities.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Waqf, Trust, Trustee, Borrowing

Kaynakça

• Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hukkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. haz. Osman Erdem - Raşit Gündoğdu. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2017. google scholar
• Ali Haydar Efendi. Tertîbü’s-sunûf fî ahkâmi’l-vukûf. İstanbul: Şirket-i Mürettebiye Matbaası, 1918. google scholar
• Andrew, White. “Breathing New Life into the Contemporary Islamic Waqf: What Reforms Can Fıgh Regarding Awqaf Adopt from the Common Law of Trusts without Violating Sharî’ah?’)” 41/3 (2006), 497-527. google scholar
• Apaydın, Eylem. “Common Law’da Trust Kavramı ve Civil Law’da Trust Alanında Güncel Gelişmeler”. Legal Hukuk Dergisi 14/160 (2016), 1791-1838. google scholar
• Avini, Avisheh. “Origins of the Modern English Trust Revisited”. Tulane Law Review 70/4 (1996 1995). Bordwell, Percy. “The Repeal of the Statute of Uses”. The Harvard Law Review Association 39/4 (1926), 466-484. google scholar
• Böckli, Peter. Der angelsachsische Trust- Zivilrecht undSteuerrecht. Zürich: Dıke Verlag, 2007. google scholar
• Burhânpûrlu Şeyh Nizâm vd. el-Fetâva’l-Hindiyye. Bulak: el-Matba'atü’l- kübra el-Emîriyye, 1310. google scholar
• Burhânü’ş-Şerîa, Burhânüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz el-Buhârî. el-Muhîtü’l-burhânî fi’l-fıkhi Nu'mânî. ed. 'Abdü’l-Kerim Sâmi el-Cündî. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-'ilmiyye, 2004. google scholar
• Cattan, Henry. “The Law of Waqf”. Herbert Law in the Middle East. 212-218. Washington, 1955. google scholar
• Cevheri, İsmail b Hammâd. es-Sıhâh Tacü’l-lugati vesıhâhı’l-arabiyye. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyin, 1987. google scholar
• Çatalcalı, Şeyhülislam Ali Efendi. Fetâvâ-yı Ali Efendi. İstanbul Belediyesi, Atatürk Kitaplığı, B/20. google scholar
• Çilingir, Hamdi. Hanefî Vakıf Hukukunda Gaye Unsuru. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2014. google scholar
• Çilingir, Hamdi. Vakıfta Amaç: Hanefi Vakıf Hukuku Çerçevesinde Bir Araştırma. İstanbul: İktisat Yayınları, 2018. Çivizâde, Muhyiddin Mehmed Efendi. Mecmûatü’l-fetâvâ (Tahrîrât). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Kılıç Ali Paşa, 496. google scholar
• Desûkî, Şemsüddîn Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Arafe. Hâşiye ale’ş-Şerhi’l-kebîr. Kahire: Dârü ihyâ-i kütübi’l arabiyye, ts. google scholar
• Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed el-'Aynî. el-Binâye fî şerhi’l-Hidâye. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-'ilmiyye, 2000. google scholar
• Ebü’l’ula Mardin. Ahkâm-ı evkâf. İstanbul: Dârulfunun matbaası, 1924. google scholar
• Friedmann, W.- Ansay, T. “Tüzel Kişilik Nazariyeleri ve Tatbikat”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15/1 (1958). google scholar
• Gardner, Simon. An Introduction To The Law of Trusts. Oxford University Press, 2011. google scholar
• Goudiosi, Monica M. “Influence of the Islamic Law of Waqf on the Development of the Trust In England: The Case of Merton College”. University of Pennsylvania Law Review 136 (1988). google scholar
• Günay, H. Mehmet. “Vakif”. 475-479. TDV İslâm Araştirmalari Merkezi (İSAM), 2012. google scholar
• Hauser, Barbara. United States, Trusts in Prime Jurisdictions. 431-450. STEP, 4. baski., 2016. google scholar
• Hayton, David vd. Underhill and Hayton Lavv Relating to Trust and Trustees. LexisNexis, 9. basim., 2016. google scholar
• Hughes, R.A. “A Trustee’s Borrowing Power”. University of the South Pacific. google scholar
• İbn Abidin, Muhammed Emin b Ömer. Reddü’l-Muhtâr ale’d-Durri’l-muhtâr. Beyrut: Darü’l-fikr, 1992. google scholar
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer b. Abdilazîz el-Hüseynî ed-Dımaşki. el- Utlaicüi ’d-dürryy/e fî tenkıhi ’--Fetâva’l-Hâmidiyye. Dâru’l-ma'rife, ts. google scholar
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. 'Ömer b. 'Abdil'azîz el-Hüseynî ed-Dımaşki. Reddü’l-muhtâr 'ale’d-Dhtrri’l-muhtâr (Haşiyetü İbn Âbidin). haz. Adil Ahmed Abdü’l-Mevcûd. Kahire: Âlemü’l-kütüb, 2003. google scholar
• İbn Ganim, Ebû Muhammed Gıyâsüddîn Ganim b. Muhammed el-Bağdâdî. Mecma'u’d-damânât fî mezhebi ’--İmâmi’l-A'zam Ebî Hanîfe en-Nu'mân. Kahire: Daru’l-kitabi’l-İslami, ts. google scholar
• İbn Hümam, Kemaluddin Muhammed b. Abdulvahid. Fethü’l-kadir. Beyrut: Daru’l-fikr, ts. google scholar
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. el-Bahrü’r-râ'ik şerhu Kenzi’d-dekâik ve Minhatü’l-hâlik ve tekmiletü’t-Tûrî. Kahire: Dâru’l-kitâbi’l-İslâmi, ty. google scholar
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhîm b. Muhammed el-Mısrî. Fetâvâ İbn Nüceym (el-Fetâva’z-Zeyniyye fî fıkhi’l-Hanefiyye), haz. Şemseddin Muhammed b. Abdullah b. Ahmed b. Muhammed el-Gazzi el-Hanefî et-Timurtâşî. Bulak, 1904. google scholar
• Jones, N.G.- JONES, NEIL. “Uses and ‘Automatıc’ Resultıng Trusts of Freehold”. Cambridge University Press on behalf of Editorial Committee of the Cambridge Law Journal 71/1 (2013). google scholar
• Karinabadizade Ömer Hilmi. İthâfu’l ahlâf fi ahkâmi’l-evkâf. Ankara: VGM Yayınları, 1977. google scholar
• Kâsânî, Ebû Bekir b Mes'ûd el-. Bedâ’i'u’s-sanâ’i' fî tertibi’ş-şerâ'i'. Beyrut: Dâru’l-kutubi’l-'ilmiyye, 1986. google scholar
• Kayrevânî, Ebu Muhammed Abdullah b. Abdurrahman Ebu Zeyd. en-Nevâdir ve’z-ziyâdât alâ-mâfî’l-Müdevveneti min gayrihâ mine’l-ümmühât. Beyrut: Dârü’l Garbi’l İslâmî, 1999. google scholar
• Kurtulan Güner, Gökçe. Trust Kurumu ve Türk Hukuku Açısından Değerlendirilmesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Lisansüstü Programlar Enstitüsü Özel Hukuk Doktora Programı, Doktora Tezi, 2019. google scholar
• Lee, Rebecca. “The Evolution of the Modern International Trust: Developments and Challenges”. Lowa Law Review 7/3 (2018). google scholar
• Lutfî, Muhammed. el-Fetâva’l-Muhammediyye fî mezhebi’l-Hanefiyye. el-Fıkhu’l-Hanefiyye. Kütüphânetü’l-Ezheriyye, 44230/22985. google scholar
• Minkarîzâde Yahya Efendi. Fetâvâ-yı Abdürrahîm. haz. Menteşzâde Abdürrahim Efendi. İstanbul: Darü’t-tıbaati’l-ma’mure, 1827. google scholar
• Mohammad Abdullah. “Application of discretion and certainties in waqf vis-a'-vis trust”. Trusts & Trustees 21/5 (2015), 520-529. google scholar
• Morris, J.H.C. - Leach, W.Barton. The Rule Against Perpetuities. UK: Stevens & Sons Ltd, 2. baskı., ts. google scholar
• Muhammed Kadri Paşa. Kanûnu’l-adli ve’l-insâf li’l-kadâi alâ müşkilâti’l-Evkâf. Mekketü’l-mükerreme: el-Mektebetü’l-Mekkiyye, 2007. google scholar
• Penner, James E. The Law of Trusts. Oxford University Press, 2016. google scholar
• Philip, H. Pettit. Equity and the Law of Trusts. United Kingdom: Oxford University Press, 2012. google scholar
• Remlî, İbrahim b. Süleyman el-Cînînî. el-Fetâvâ’l-Hayriyye fî nef‘i’l-beriyye. Bulak: el-Matbaatü’l-kübra’l-mîriyye, 1300. google scholar
• Sandor, Istvan. “Attempts at Adoption of the Anglo-Saxon Trust”. Annales Universitatis Scientiarum Budapestinensis de Rolando Eotovos Nominatee: Sectio Iuridica 55 (2014), 411-464. google scholar
• Sandor, Istvan. “One The Emergence and Development of the Trust Legal İnstitution”. Journal on European History of Law 7/2 (2016), 80-96. google scholar
• Sandor, Istvan. “Remarks about the History of Foundations”. Journal on European History of Law 8/1 (2021), 105-112. google scholar
• Sirâcüddîn 'Ömer b. İbrahim b. Muhammed el-Mısrî. en-Nehru’l-fâ'ik şerhu Kenzü’d-dekâik. ed. Ahmet Azv 'İnaye. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-'ilmiyye, 2002. google scholar
• Suleiman, Haitam. “The Islamic Trust waqf: a Stagnant or Reviving Legal Institution?” Electronic Journal of Islamic and Middle Eastern Law (EJIMEL) 4 (2016), 27-43. google scholar
• Sunullah el-Hanefî, b. Ali b. Halil (der.). Mecmûa-i mesâil-i fıkhiyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Aşir Efendi, 403. google scholar
• Temizer, Nihan Cihan. “Vakıf Sistemi: Osmanlı ve Batı Karşılaştırması”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies 2 (2021), 141-162. google scholar
• Thomas, Ann Van Wynen. “Note on the Origin of Uses and Trusts”. Southwestern Law Journal 3/2 (1949), 162-167. google scholar
• Trablusî, Burhânüddîn İbrâhîm b. Mûsâ b. Ebî Bekr b. Alî ed-Dımaşkı. el-İs'âf fî ahkâmi’l-evkaf. Matbaat-ü Hindiyye, 2. Basım, 1902. google scholar
• Vırgo, Graham. The Principles ofEquity & Trusts. Oxford University Press, 2018. google scholar
• W. Scott, Austin. “Liabilities Incurred in the Administration of Trusts”. Harvard Law Review 28/8 (1915), 725-741. google scholar
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Osmanlı Vakıf Hukukuna Giriş: Ahkâm-ı evkaf. haz. Hamdi Çilingir. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları, 2020. google scholar
• Yenişehirli, der. Mehmed Fıkhi el-Aynî, Şeyhülislam Ebu’l-Fazl Abdullah Efendi. Behcetü’l-fetâvâ. haz. Süleyman Kaya v.dğr. İstanbul: Klasik Yayınları, 2011. google scholar
• Yıldırımer, Şahban. “Common Law’da ‘Trust’ın Kökeni Olarak İslami ‘Vakıf’ Kurumu”. TAAD 53 (2023). google scholar
• Zekeriyyazâde Yahya Efendi. Fetâvâ-yı Yahyâ Efendi. haz. Esîrî Mehmed Efendi el-Bursevî (Fetva Emini). İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1087. google scholar
• İstanbul Kadı Sicilleri İstanbul Mahkemesi 25 Numaralı Sicil (H. 1179-1180 / M. 1765-1767). haz. Salih Kahriman - Mümin Yıldıztaş; İstanbul: Kültür AŞ., 2019. google scholar
• İstanbul Kadı Sicilleri Rumeli Sadâreti Mahkemesi 21 Numaralı Sicil (1002-1003/1594-1595). haz. Rasim Erol, Hüseyin Kılıç. İstanbul: İSAM Yayınları, 2011. google scholar