Şeyh Alî el-Bistâmî’nin (Musannifek) “Risâle Der Cevâbi Hasen/Kâfûr-i Hasen” Adlı Risâlesi Üzerine Bir İnceleme: Tercüme ve Değerlendirme

Yıl 2020, , 421 - 437, 20.03.2020

Ümit Karaver , Mohammad Taghi Hosseini

https://doi.org/10.26650/iuitd.2020.677177

Öz

Timurlu/Osmanlı dünyasının önemli isimlerinden, “Musannifek” lakabıyla bilinen Şeyh Alî el-Bistâmî’nin (ö. 875/1470) Mahmud Paşa (ö. 878/1474) için kaleme aldığı Tuhfe-i Mahmûdî/Tuhfetü’l-vüzerâ adlı bir eseri bulunmaktadır. Eserin içerisinde müellifin kendi biyografisini verdiği sekizinci babın, altıncı faslının birinci aslının girişinde Hasen isimli bir zâta yazdığı Farsça bir risâle yer almaktadır. Bir tartışma meclisinde mezkur zâtın Musannifek’i mağlup ettiği söylentisi üzerine müellifin olayın keyfiyetini anlattığı bu risâle bir cevap niteliğindedir. Pek çok faydası olduğu ve Horasan diyarında çokça rağbet gördüğü gerekçesiyle ilgili eserde zikredilen bu risâle üzerine herhangi bir bilimsel çalışma bulunmamaktadır. Makalemizde bu risâlenin biri müellifin kendi hattı olan Topkapı Sarayı Kütüphanesi, Emanet Hazinesi no. 1342’de bulunan nüshasından ve diğeri Mahmud Paşa’ya sunulduğu tahmin edilen Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya no. 2855’teki nüshasından hareketle tashihi yapılmış ardından risâle Türkçe’ye tercüme edilmiştir. Ayrıca bağlam, içerik ve yöntem açısından risâlenin değerlendirmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

: Şeyh Alî el-Bistâmî, , Risâle Der Cevâbi Hasen, Kâfûr-i hasen, , Musannifek

Kaynakça

• Alaeddin Ali b. Muhammed b. Mes‘ud el-Bistâmî Musannifek. Tercüme-i Tuhfe-i Mahmûd-i Muhteşem. çev. Şabânzâde Mehmed. İstanbul: Hacı Salih Efendi Matbaası, 1285/1868.
• Ali b. Mecdüddîn eş-Şahrûdî “Musannifek”, Tuhfetü’l-Vüzerâ. nşr. Mustafa Çiçekler. Doğu Dilleri ve Edebiyatlarının Kaynakları 70, Türkçe Kaynaklar LX, Harvard Üniversitesi Yakındoğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü, 2004.
• Aşıkpaşazâde, Ahmed. Tevârîh-i Âl-i Osman’dan Aşıkpaşazâde Tarihi. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1332.
• Ayverdi, İlhan. Kubbealtı Lugatı Asırlar Boyu Târihi Seyri İçinde Misalli Büyük Türkçe Sözlük. redaksiyon: Prof. Dr. Ahmet Topaloğlu. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat, 2006.
• Boyalık, M. Taha. “el-Keşşâf Şerh-Haşiye Geleneğinde Tefsir İlminin Mahiyeti Tartışması”. Nazariyat İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırma Dergisi 4/1 (Ekim 2017), 91-118.
• Devletşâh-ı Semerkandî. Tezkiretü’ş-şuerâ. Tahran: Esâtîr, 1382. Dîvân-ı Hâkânî. tashih: Seyyid Ziyâeddin Seccâdî. Tahran: İntişârât-ı Zevvâr, 1373.
• Dîvân-ı Selmân-ı Sâvûcî. tashih: Mensur Muşfik. Tahran: Matbû’ât -ı Safî Ali Şâh, 1336.
• Gaffârî-yi Kâşânî Kâdî Ahmed. Târih-i Nigâristân. tashih ve Mukaddime: Müderris-i Gilânî, Tahran: Çap-ı
• İbn Sina. Penc Risâle. Mukaddime, haşiye ve tashih: İhsan Yârşâtır. Hemedân: Dânişgâh-ı Bu Ali Sina, 1383.
• Karaver, Ümit. Musannifek’e Nisbet Edilen ‘Avâmil-i Atîk’ Şerhi (Tahkik ve Tahlil). İstanbul: Kitâbi, 2019.
• Karaver, Ümit. “Şeyh Ali el-Bistâmî’nin (Musannifek) Biyografisi ve Tefsir Alanındaki Çalışmaları”. Osmanlı’da İlm-i Tefsir. ed: M. Taha Boyalık, Harun Abacı. 69-109. İstanbul: İsar Yayınları, I. Basım, 2019.
• Mecdî Mehmed Efendi. Hadâiku’ş-Şakâik. Tercüme ve Zeyl-i Şakâik-i Numâniyye. haz. Abdülkadir Özcan. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1409/1989.
• Musannifek. Şeyh Alî b. Muhammed eş-Şâhrûdî el-Bistâmî. el-Muhammediye fi’t-tefsir fi tefsiri’l-Fâtiha (Kitâbü’ş-Şifâ). (Müellif Hattı) İstanbul: Beyazıt Kütüphanesi, Veliyüddin Efendi, 260, 1b-307a.
• Musannifek. Hallu’r-rumûz. (Müellif Hattı) İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fâtih, 2611, 1b-201b.
• Musannifek. Hâşiye ale’l-Keşşâf. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Laleli, 326, 1b-117a. Musannifek. Hâşiye ale’l-Mutavvel. (Müellif Hattı) Konya: Yazma Eserler Kütüphanesi, Yusuf Ağa, 5531, 1b-419b.
• Musannifek. Şerhu’l-Hidâye. (Müellif Hattı) İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 1966, 1b-97a.
• Musannifek, Tuhfetü’l-vüzera. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 2855, 1b-142b.
• Musannifek, Tuhfetü’l-vüzerâ. (Müellif Hattı) İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Emanet Hazinesi, 1342, 1b-121a.
• Şeyh Behâî Muhammed b. Hüseyin el-Amilî. el-Keşkül. III. Cild. Beyrut: Müessese el-E’lemî li’l-matbû’ât, 1403.
• Taşköprîzâde, Ahmed Efendi. eş-Şekāiku’n-Nu‘mâniye fî ‘ulemâi’d-devleti’l-‘Osmâniyye. thk: Ahmed Subhi Furat, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1405/1985.
• Taşköprülüzâde, Ahmed Efendi. Eş-Şakâ’iku’n-Nu‘mâniye fî ulemâi’d-devleti’l-Osmâniyye. Haz. Muhammet Hekimoğlu, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019.