XV. ve XVI. Yüzyıllarda Merzifon'da Yetişmiş İlim Adamları

Yıl 2020, Cilt: 10 Sayı: 1, 27 - 41, 20.03.2020

Ahmet Suphi Furat

https://doi.org/10.26650/iuitd.2020.689969

Öz

Merzifon, Çelebi Sultan Mehmed devrinden (816-824/1413-1421) itibaren İslam ilim ve kültür hayatı için değerli şahsiyetler yetiştirmiş bir beldedir. Bu şahsiyetler arasında âlimler, edipler, fakihler, mutasavvıflar, kadılar ve müftüler bulunmaktadır. Söz konusu şahsiyetlerin biyografilerinin makalemizde kayda alınması, şehir tarihçiliği açısından önem arz etmektedir. Bu ilim ve kültür ordusunun başında Abdurrahîm Merzifonî'yi anmalıyız. Taşköprülü-zâde'nin Sultan II. Bayezid devri âlimleri arasında zikrettiği Muhyiddin Seyyidi Çelebi'nin (ö. 931/1524) babası Muhammed Kocevî de Merzifon Medresesi'nde müderris olmuştu. İlyas er-Rûmi'den sonra Merzifon Medresesindeki eğitim ve öğretimin başına Kırımlı Seyyid Ahmed b. Abdullah'ın geçtiğini görüyoruz. Sultan II. Murad devrinde Merzifon'da müderrislik yapmış bir diğer zat da Abdullah el-Amâsî'dir. Yavuz Sultan Selim devri alimleri arasında Molla Bünyad b. Muhammed b. Ivaz b. Murad b. Osman er-Rumi el-Merzifoni'yi de anabiliriz.

Anahtar Kelimeler

Merzifon, Şekaik, Ketaib, Abdurrahîm Merzifon

Scholars Trained in Merzifon in the 15th and 16th Century

Öz

Merzifon is a town that has produced valuable historical figures for Islamic science and cultural life since the time of Celebi Sultan Mehmed (816824/1413-1421). These include scholars, faqihs, Sufis, qadis, and muftis. We should remember Abdurrahîm Merzifonî, who was at the head of this science and cultural army. Muhammed Kocevî (d. 931/1524), who was mentioned among scholars of the era of Sultan Bayezid by Tashkopruzade, became a professor at Merzifon Madrasa. After İlyas er-Rumi, Crimean Seyyid Ahmed b. Abdullah took the lead in education and training in Merzifon Madrasa. Another person who was a professor at Merzifon during the reign of Sultan Murad was Abdullah al-Amasi. Among the scholars of the Yavuz Sultan Selim period, we can also mention Molla Bünyad b. Muhammed b. Ivaz b. Murad b. Osman er-Rumi el-Merzifoni. 

Anahtar Kelimeler

Merzifon, Shakaik, Kataib, Abdurrahîm Merzifonî

Kaynakça

• Bibliyografya Kefevi. Ketâ’ibu A‘lâmi’l-ahyâr min fukahâ mezheb’in-Nu'man el-Muhtar (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Halet Efendi. 630)
• Edirneli Mecdi Efendi. Tercüme-i Şekaik-i Numaniyye Hadaikü’ş-Şekaik (İstanbul: Dârü't-tıbâati'l-âmire. 1269).
• Ebü'l-Berekat Nureddin Abdurrahman b. Ahmed b. Muhammed Cami. Nefehâtü'l-üns min hazarâti'l-kuds (İstanbul: Marifet Yayınları. 1980).
• Zeyneddin el-Hafi. Vesayâ-yi Kudsiyye (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Amcazâde Hüseyin Pasa. 295)
• Zeyneddin el-Hafi. Vesayâ-yi Kudsiyye (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Aşir Efendi. 432)
• Şehabeddin es-Sühreverdi. İ‘lam al-Hüdâ (İstanbul: Beyazıt Devlet Kütüphanesi. Veliyüddin Efendi. 1796
• Şehabeddin es-Sühreverdi. İ‘lam al-Hüdâ (Berlin: Berlin Kütüphanesi. 1742)
• Richard Gramlich. Die Gaben der Erkentnisse des Umar as-Suhrawardi (Awarif al-Ma'arif) (Freiburg: Freiburger Islamstudien. 1978).
• Berin Taşan. Merzifonlu Şeyh Abdürrahim Rumi (İzmir: Hepileri Tipo Ofset. 1975).
• Taşköprülüzade. eş-Şekaik en-Nu’maniyye. thk. Ahmet Suphi Furat (İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. 1985).
• Ahmed Subhi Furat. Fatih'in İltifatına Mazhar Olmuş Bir Âlim Kırımlı Seyyid Abdullah oğlu Ahmed (Türk Dünyasına Bakışlar. Istanbul 2003. s.263-266).
• Seyyid Abdullah b. Ahmed. Haşiyetü'l-Kırımi Ala't-Telvih (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Şehid Ali Paşa. 619).
• Seyyid Abdullah b. Ahmed. Haşiyetü'l-Kırımi Ala't-Telvih (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Bağdatlı Vehbi Efendi. 352) .
• Seyyid Abdullah b. Ahmed. Haşiyetü'l-Kırımi Ala't-Telvih (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Carullah. 456)
• Seyyid Abdullah b. Ahmed. el-Muavvel (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Hamidiye. 1251)
• Seyyid Abdullah b. Ahmed. el-Muavvel (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Turhan Hatice Sultan. nr.285)
• Seyyid Abdullah b. Ahmed. el-Muavvel (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Carullah. 1772)
• Seyyid Abdullah b. Ahmed. el-Muavvel (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Carullah. 1773)
• Seyyid Abdullah b. Ahmed. el-Muavvel (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Yeni Cami. 1026)
• Seyyid Abdullah b. Ahmed. el-Muavvel (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Ayasofya. 4375)
• Nevizade Atai. Hadaikü'l-hakaik fi tekmileti'ş-Şekaik (İstanbul: Çağrı Yayınları. 1989.
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Zahîret el-‘Ukbâ (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Kasidecizade. 225.
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Zahîret el-‘Ukbâ (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Fatih. 1607.
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Zahîret el-‘Ukbâ (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Hacı Selim Ağa. 305.
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Zahîret el-‘Ukbâ (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Kara Çelebizade. 106.
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Zahîret el-‘Ukbâ (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Çelebi Abdullah. 99).
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Hediyyet el-Mühtedin (İstanbul: Beyazıt Kütüphanesi. 2237
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Hediyyet el-Mühtedin (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi. 1048
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Hediyyet el-Mühtedin (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Esad Efendi. 1010). 1-42.
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Hediyyet el-Mühtedin (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Harput. 17.
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Hediyyet el-Mühtedin (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Laleli. 1289.
• Ahi Çelebi Yusuf b. Cüneyd. Hediyyet el-Mühtedin (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Reşid Efendi. 257.
• Molla Ahi Yusuf. Zübdet et-Ta'rifat (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Perteniyal. 1054.
• Molla Ahi Yusuf. Zübdet et-Ta'rifat (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Tahir Ağa Tekke. 723.
• Molla Ahi Yusuf. Zübdet et-Ta'rifat (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Tırnovalı. 1673.
• Atufi. Keşfü'l-Meşarik fi şerhi Kitab Meşariki'l-Envar (İstanbul: Hacı Selim Ağa Kütüphanesi. 230.
• Atufi. Keşfü'l-Meşarik fi şerhi Kitab Meşariki'l-Envar (İstanbul: Hacı Selim Ağa Kütüphanesi. 230)[Müellif Hattı]
• Atufi. Keşfü'l-Meşarik fi şerhi Kitab Meşariki'l-Envar (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Fatih. 994)
• Atufi. Keşfü'l-Meşarik fi şerhi Kitab Meşariki'l-Envar (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Lala İsmail. 388)
• Atufi. Keşfü'l-Meşarik fi şerhi Kitab Meşariki'l-Envar (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Turhan Valide Sultan. 64)
• Atufi. Mir'at et-te'vil (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Damad İbrahim. 215)
• Atufi. Şerh Kasidet el-Burde (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Ayasofya. 1309)
• Atufi. Haşiye ale’I-Keşşaf (İstanbul: Atıf Efendi Kütüphanesi. 1542)
• Atufi. Akrabadin (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi. Bağdatlı Vehbi 1368)
• Atufi. Remz ed-Deka'ik fi ilm er-ru'ya (İstanbul: Nuruosmaniye Kütüphanesi. 3546). 182-184[derkenar]
• İsmail Lütfi Çakan. “Atufi Hayreddin Hızır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları. 1991). 4/99-100.
• Hasan Aksoy. “Âlî Mustafa Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları. 1989). 2/414-416
• Harun Anay. “Devvani”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları. 1994). 9/257-262.
• Şükrü Özen. “Sadruşşeria”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları. 2008). 35/427-431.
• İsmail Durmuş. “Sekkaki”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları. 2009). 36/332-334.
• Molla Hafız Acem. Haşiye ala Şerh el-Mevâkıf (İstanbul: Hacı Selim Ağa Kütüphanesi. 607).
• Hafız Acem. Heyula (İstanbul: Laleli. 2513).
• Molla Hafız Acem. Medinetu’l-İlm (İstanbul: Bayezıt Devlet Kütüphanesi. Veliyüddin. 3264). 94-102.
• Ömer Faruk Akün. “Hafız-ı Acem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları. 1997). 15/80-83.
• Ömer Mahir Alper. “Karabagi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (Ankara: TDV Yayınları. 2001). 24/369.