Methods of Asking and Answering Questions in Jadal Works Written by Fiqh Scholars

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 569 - 601, 30.09.2021

Abdurrahim Bilik

Öz

After the death of the Prophet, Muslims began to investigate the legal rulings of Islam and apply them to the legal issues they faced. Consequently, different methods have emerged about how to approach the Qur’an and the Sunna, the main sources of Islam and Islamic tradition, and various views have emerged about the issues encountered. Exponents of these different views saw the need to test their conclusions in many contexts and compare them with other viewpoints. As a result, debates were held frequently on disputed issues, especially in the fields of Theology and Fiqh. These debates allowed both the systematic research steps to be followed to reach the truth to be revealed and opinions on disputed issues to be criticized and tested by the advocates of other views. Jadal works, which deal with the methods required to reveal the truth in debates also came to be seen as important by fiqh scholars and from the hijrī fourth century onwards, they began to compile works in this field. The obvious feature of these works is that they provide information on the manners and methods for carrying out debates and systematic research on controversial fiqh issues through legal examples while explaining some terms such as fard and binā'. In this article, the methods for asking and answering questions, which constitute one of the basic elements of the works of jadal written by fiqh scholars, will be examined through various prominent works, and the relevant terms will be explained. This study aims to reveal some of the basic principles that should be followed in systematic research and in debates among scholars using the question and answer method adopted by the fiqh scholars who compiled most jadal works.

Anahtar Kelimeler

Fiqh, Jadal, Debates, Questions, Answers, Fard, Binā

Fıkıh Âlimleri Tarafından Telif Edilen Cedel Eserlerinde Soru Sorma ve Cevap Verme Yöntemi

Öz

Peygamber Efendimizin (sav) irtihalinden sonra Müslümanlar karşılaştıkları meselelerde İslam’ın hükmünün ne olduğunu araştırmaya başlamış ve bunun sonucunda İslam’ın temel kaynaklarına nasıl yaklaşılacağı konusunda farklı yöntemler ortaya çıkmıştır. Farklı görüş sahipleri, kendi ulaştıkları sonuçları birçok açıdan teste tabi tutma ve diğer görüşler ile karşılaştırma ihtiyacı hissetmiş ve bunun sonucunda sıklıkla münazaralar gerçekleştirilmiştir. Bu münazaralar aracılığı ile hem hakikate ulaşmak için takip edilmesi gereken ilmî araştırma adımları ortaya konulmuş hem de ihtilaf edilen meselelerde bir görüş diğer görüş müntesipleri tarafından eleştiriye tabi tutularak sınanma imkânına kavuşmuştur. Münazaralarda hakikatin ortaya çıkarılabilmesi için uyulması gereken yöntemleri ele alan cedel alanında, hicri IV. asırdan itibaren fıkıh âlimleri eserler telif etmeye başlamıştır. Bu eserlerin bariz özelliği, ilmî bir araştırmanın nasıl gerçekleşmesi gerektiğinin yöntemini fıkhî örnekler üzerinden ortaya koyması ve farz ve bina gibi bazı ıstılahları açıklaması olmuştur. Bu makalede fıkıh âlimleri tarafından kaleme alınan cedel eserlerinin temel bölümlerinden birini oluşturan soru sorma ve cevap verme âdabı, öne çıkan eserler üzerinden ortaya konulmaya ve ilgili ıstılahlar açıklanmaya çalışılacaktır. Böylelikle hem ilmî araştırmalarda hem de münazaralarda uyulması gereken temel ilkelerin bir kısmının ortaya konulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fıkıh, Cedel, Münazara, Soru, Cevap, Farz, Bina

Kaynakça

• Askalanî, İbn Hacer. Fethu’l-barî şehu Sahihi’l-Buharî, Beyrut: Daru’l-Marife, 1379.
• Bacî, Ebu’l-Velid. el-Minhac fi tertibi’l-hicac, thk. Abdülmecid Türki, Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1987.
• Bağdadî, Hatib. Tarihu Bağdat, thk. Doktor Beşşar Avad, Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslamî, 2020/1422.
• Bilik, Abdurrahim. Fıkhın Bir Alt Disiplini Olarak İlmu’l-Hilaf. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Cüveynî, el-Kafiye fi’l-cedel, thk. Fevkıyye Hüseyin Mahmûd, Kahire: İsa el-Babi el-Halebi, 1979. Çağrıcı, Mustafa. “Zarûriyyât”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2013), XXXXIV/146-148.
• Doğan, Hüseyin. “İslam Kelamcılarına göre cedel yönteminin uygulama alanı ve pratikteki yansımaları”, Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/7, 2017, 67-96.
• Ebu Davud, Süleyman b. El-Eş’as b. İshak es-Sicistanî el-Ezdî, es-Sünen, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, (ty). Fülusî, Mes’ud b. Musa. el-Cedel inde’l-usuliyyin beyne’n-nazariyye ve’t-tatbik, Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2003/1424.
• Gazalî, Ebu Hamid. el-Müntehal fi’l-cedel, thk. Ali b. Abdülazîz b. Ali Umeyrini, Beyrut: Darü’l-Verrak, 2004/1424.
• Gazalî, Ebu Hamid. Miyaru’l-ilim, trc. Ali Durusoy, Hasan Hacak, İstanbul: TYEKB, 2013. İbn Akil, Ebu’l-Vefa. el-Vazıh, thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türki, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1999/1420.
• İbn Hazm, Ebu Muhammed. et-Takrib li haddi’l-mantık ve’l-medhalu ileyhi bi’l-elfazi’l-ammiyeti ve’l-emsileti’lfıkhiyye, thk. Abdülhak b. Molla et-Türkmani, Beyrut: Daru İbn Hazm, 2007/1428.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. es-Sünen, thk. Şuayb Arnaut, Adil Mürşid, Dımaşk: Darü’r- Risaleti’l-Alemiyye, 1430/2009.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu Muhammed. el-İzah fi kavanini’l-ıstılah fi’l-cedel ve’l-münazara, thk. Mahmûd Muhammed Dügeym, Kahire: Mektebetu Medbuli, 1995. Makdisî, George. Ortaçağda Yüksek Öğretim, çev. Ali Hakan Çavuşoğlu, Tuncay Başoğlu), İstanbul: Klasik Yayınları, 2012.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. Edebü’d-dünya ve’d-din, (yy): Daru Mektebetü’l- Hayat, (ty). Mavil, Hikmet Yağlı. “Ebü’l-Hasan el-Eş’arî’nin Kelam Sisteminde Bir Bilgi Kaynağı Olarak Cedel”, Kelam Araştırmaları Dergisi, 10/2, (2012), 175-186.
• Meydanî, Abdurrahman. Davabitu’l-marife, Dımaşk: Darü’l-Kalem, 2011. Miller, Larry Benjamin. Islamic Disputation Theory: The Uses-Rules of Argument in Medieval Islam, Springer, 2019.
• Münavî, Muhammed Abdurrauf. Feyzu’l-kadir şerhu’l-Camiu’s-sağir, Mısır: el-Mektebetü’t-Ticariyeti’l- Kübra, 1356. Özel, Ahmet. “Bacî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 1991), IV/414-415.
• Özen, Şükrü. “İlm-i Hilaf yahut Fukaha Metoduna Göre Cedel Hakkında Klasik Bir Metin: Menşeü’n-Nazara”, Makalat, 2, (1999), 171-198.
• Razî, Fahreddin. el-Cedel, “Fahreddin er-Razî’nin el-Cedel Adlı Eserinin Tahkikli Neşri”, nşr./thk. Ahmet Numan Ünver, Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi 3/2 (Aralık/December 2020): 111-159.
• Razî, Fahreddin. el-Kaşif, thk. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ, Beyrut: Dârü’l-Cil, 1992/1413.
• Şirazî, Ebu İshak İbrahim b. Ali. el-Mülahhas, thk. Muhammed Yusuf Niyazî, Ümmü’l-Kura Üniversitesi, Külliyetü’ş-şeri’â, Yüksek lisans tezi, h. 1407
• Şirazî, Ebu İshak İbrahim b. Ali. Tabakatu’l-fukaha, nşr. İhsan Abbas, Beyrut: Daru’r-Raidi’l-Arabî, 1970,
• Tûfî, Ebü’r-Rebî‘ Necmüddîn Süleymân b. Abdilkavî b. Abdilkerîm b. Saîd el-Hanbelî. Alemü’l-cezel fi ilmi’lcedel, thk. Heinrich Wolfhard, Wiesbaden: Franz Steiner Verlag, 1987.
• Tûfî, Ebü’r-Rebî‘ Necmüddîn Süleymân b. Abdilkavî b. Abdilkerîm b. Saîd el-Hanbelî. Şerhu Muhtarari’r- Ravza, thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Beyrut: Müessestür’r-Risale, 1987.
• Ünver, Ahmet Numan. “Cedelin Fıkıh İlminde Kullanımı: Kudurî ve Ebu’t-Tayyib et-Taberî Arasındaki Bir Münazara Bağlamında”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 21/39, (2019), 68-91.
• Ünver, Ahmet Numan. Fıkıh İlminde Cedel Yönteminin Kullanımı (Ebû İshâk eş-Şîrâzî Örneği), Ankara: Akademisyen Kitabevi, 2019.
• Young, Walter Edward. The Dialectical Forge: Juridical Disputation and the Evoluatin of Islamic Law, Springer, 2017. Zerkeşî, Bedreddin. el-Bahru’l-muhit, yy: Daru’l-Kutubî, 1994/1414.