Hanafi Usul Literature in Mamluk Period

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 1, 55 - 92, 30.03.2022

Tuncay Başoğlu

https://doi.org/10.26650/iuitd.2022.1025290

Öz

Around eighty Usul works were written by Mamluk Hanafis. Although there is tremendous range in this literature, one of its distinguishing features is its concentration on a few key works. The overall tendencies in Hanafi Usul writing during the late classical (mutaakhkhirun) period, i.e., continuation of the Mawaraunnahr tradition on the one hand and adjustment efforts to Mutakallimun Usul on the other, can also be seen in Mamluk Hanafis’ writings. Besides, the issues that Mamluk scholarly environment brought up, were reflected in Usul works of Hanafis. However, with the exclusion of al-Kafiyaji, the literature on qawaid, adab al-fatwa, and ijtihad and taqlid developed later in Hanafis in opposition to other madhhabs that had writings on these titles in the Mamluk period. Throughout the 7th and 8th (13th and 14th) centuries, the prominent Hanafis of the Mamluk period overwhelmingly came to and settled in Mamluk lands from other places, particularly Central Asia and Anatolia. These scholars primarily studied and composed sharhs on Usul al-Pazdawi, as well as mukhtasars from the 7th/13th century. At this early phase, sharhs on al-Mughni of al-Khabbazi written by various scholars and sharhs on Usul al-Pazdawi written by al-Sighnaki and his successors constituted the backbone of Hanafi Usul writing. As for the 9th/15th century, the writings of Ibn al-Humam and his disciples constituted outstanding and mature examples. Although the Hanafi scholars of this last century knew the works and views of Sadr al-Sharia and al-Taftazani, no sharh–hashiya tradition developed among them, unlike their Ottoman contemporaries. A similar case is true for Sharh al-Mukhtasar of alIji. On the other hand, some scholars treated Hanafi and Shafii Usul views comparatively, following the path of Ibn al-Saati, as there were others who wrote sharhs on the works of Fakhr al-Din al-Razi and Ibn al-Hajib.

Anahtar Kelimeler

Usul al-fiqh, Hanafi, Mamluk period, mutaakhkhirun, mukhtasar, sharh

Memlükler Dönemi Hanefî Usul Literatürü

Öz

Memlükler dönemi Hanefîleri seksen civarında usul eseri yazmışlardır. Bu usul yazımının temel hususiyetlerinden biri belirli eserler etrafında odaklanmasının yanısıra hatırı sayılır bir çeşitlilik de göstermesidir. Bir bütün olarak müteahhirûn dönemi Hanefî usul yazımındaki ana eğilimler -Maveraünnehir geleneğini sürdürme ve mütekellimûn yöntemine intibak çabaları- Memlük Hanefileri için de geçerlidir. Bunun yanısıra Memlük ilim ortamının getirdiği tartışmalar da kısmen Hanefî usul çalışmalarına yansımıştır, ancak -Kafiyeci’nin eserleri istisna edilirse- diğer mezheplerin aksine kavaid, fetva âdâbı, ictihad-taklid literatürünün Hanefîlerde daha geç bir dönemde geliştiği söylenebilir. 7./13. ve 8./14. yüzyıllar boyunca Memlük Hanefîleri’nin önde gelenleri, ağırlıklı olarak başka bölgelerden -özellikle Orta Asya’dan ve Anadolu’dan- gelerek Memlük topraklarına yerleşen âlimlerden oluşmaktadır. Bu alimler füruda ağırlıklı olarak Hidaye, usulde ise Pezdevî’nin usulü ile 7./13. yüzyılda telif edilen muhtasarlar üzerine çalışmışlardır. Bu dönemde Habbazî’nin Muğnisi üzerine yazılan şerhler ile Sığnakî ve haleflerinin Pezdevî usulüne şerhleri Hanefî usul yazımının belkemiğini oluşturur. 9./15. yüzyılda ise İbnu’l-Hümam ve öğrencilerinin eserleri, usul çalışmalarının zirvesini teşkil eder. 9./15. yüzyıl Memlük Hanefîleri her ne kadar Sadrüşşeria ve Taftazanî’nin eser ve görüşlerine vâkıf olsalar da söz konusu coğrafyada Osmanlılar’daki gibi bu eserler etrafında bir şerh – haşiye geleneği oluşmamıştır. Benzer bir durum Îcî’nin Şerhu’l-Muhtasar’ı için de geçerlidir. Öte yandan Memlük Hanefileri arasında İbnu’s-Saatî’nin açtığı yoldan giderek Hanefî ve Şâfiî usul görüşlerini karşılaştırmalı olarak işleyenler olduğu gibi, doğrudan Fahreddin er-Râzî veya İbnu’lHacib’in eserleri üzerine çalışma yapan âlimler de söz konusudur. 

Anahtar Kelimeler

Fıkıh usulü, Hanefî, Memlükler, müteahhirûn, muhtasar, şerh

Kaynakça

• Abdülaziz el-Buhârî. Keşfu’l-esrâr şerhu Usuli’l-Pezdevî. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, ty. google scholar ____________. “Reddu Kavadihi’t-Tahkik: Dirase ve Tahkik”. thk. Abdülaziz b. Yahya el-Mevlud eş-Şenkiti. doktora tezi, Medine İslam Üniversitesi, 1433/1434. google scholar
• Âmidî, Seyfeddin Ali b. Muhammed. el-İhkâm fî Usûli’l-Ahkam. nşr. Seyyid el-Cemilî. Beyrut: Dâru’l-Kitabi’l-Arabî, 1404/1984. google scholar
• Ayıntabî, Şihabeddin Ahmed b. İbrahim. Fethu’l-mucnî şerhu’l-Muğni. Süleymaniye Ktp. Fatih. 1380. (yazılış tarihi: 737h.); thk. Rîm bt. Mâtır b. Abdillah el-Uteybî (doktora tezi; eserin ilk kısmı) - Hulud bt. Muhammed b. Mübarek el-Asîmî (doktora tezi; eserin ikinci kısmı), Ümmülkura Üniversitesi, 1436/2015. google scholar
• Babertî, Ekmeleddin Muhammed b. Muhammed. el-Envâr fî şerhi’l-Menâr. Süleymaniye Ktp., Carullah, 537. google scholar
• ____________. en-Nüketu’z-zarîfe fî tercihi mezhebi Ebî Hanife. thk. Belle el-Hasan Ömer Müsaid. Riyad: Melik Suud Üniversitesi, 1418/1997. google scholar
• ____________. er-Rudud ve’n-nukud şerhu Muhtasarı İbni’l-Hacib. thk. Seyfullah b. Salih b. Avn el-Ömerî. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1426/2005. google scholar
• ____________. et-Takrir li-Usuli Fahri’l-İslam el-Pezdevî. thk. Abdüsselam Subhi Hamed. Kuveyt: Vizaretu’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslamiyye, 1426/2005. google scholar
• Bilbisî, Mansur b. Ebi’l-Hayr. Cevahiru’l-efkar fi şerhi Muhtasari’l-Menar. Mektebetu İbn Abbas. 149. google scholar
• Celaleddin et-Tebbanî, Celal b. Ahmed b. Yusuf et-Tirevî. Minhacu’ş-şeria şerhu’l-Menar. Süleymaniye Ktp. Şehid Ali Paşa. 655. google scholar
• Etkânî, Kıvamuddin Emir Katib b. Ömer. et-Tebyîn Şerhu’l-Müntehab. thk. Sabir Nasr Mustafa Osman. Kuveyt: Vizaretu’l-Evkaf ve’ş-Şuuni’l-İslâmiyye, 1420/1999. google scholar
• ____________. eş-Şâmil fi şerhi usuli’l-Bezdevî. Süleymaniye Ktp. Carullah. 487, 488. thk. (İmam Muhammed b. Suud Üniversitesi’nde tez olarak her biri farklı bir parçasını tahkik etmiştir) Ahmed b. Süleyman b. Salih er-Râcihî. y.lisans tezi, 1422/2001; Hamed b. Abdullah el-Hammâd. y.lisans tezi, 1422/2001; Abdülkadir b. Yasin el-Hatîb. doktora tezi, 1423/2002; Saîd b. Sa’d Cum’ân el-Umerî. doktora tezi, 1424/2003; Faysal b. Âmir ez-Züveybî. y.lisans tezi, 1424/2003; Faysal b. Suud el-Halîbî. doktora tezi, 1424/2003; İsa b. Muhammed el-Belhîd. doktora tezi, 1424/2003; Abdullah b. Nâsır en-Nâsır. doktora tezi, 1428/2007. google scholar
• Gaznevî, Siraceddin Ömer b. İshak b. Ahmed. el-Ğurretu’l-münîfe fî tahkîki ba’zı mesâili’l-İmam Ebî Hanife. ta’lîk: Muhammed Zahid el-Kevseri. Kahire: Matbaatu’s-Saade, 1370/1950. google scholar
• . Kâşifumeâm’l-Bedî' ve beyânumuşkileti’l-menî'. Süleymaniye Ktp. Hasan Hüsnü Paşa. 531. google scholar
• ____________. Şerhu’l-Muğni. Süleymaniye Ktp. Carullah. 533. thk. Satirya Efendi Zeyn-Muhammed Ahmed Kesuli. Doktora tezi. Ümmülkura Üniversitesi (Mekke), 1406/1985. google scholar
• Habbâzî, Ömer b. Muhammed el-Hucendî. el-Muğnîfî usûli’l-fıkh. nşr. Muhammed Mazhar Beka. Mekke 1403/1983. google scholar
• ____________. Şerhu’l-Muğnî fî usûli’l-fıkh. nşr. Muhammed Mazhar Beka. Mekke: el-Mektebetu’l-Mekkiyye, 1426/2005. google scholar İbn Ebi’l-İzz el-Hanefi, Ali b. Ali es-Sâlihî. el-İttiba’. thk. Muhammed Ataullah Hanif - Asım b. Abdullah el-Karyutî. Amman: Âlemü’l-Kütüb, 1405. google scholar
• İbn Emiri Hac, Şemseddin Muhammed b. Muhammed. et-Takrir ve’t-tahbir. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1983. google scholar
• İbn Habib el-Halebî, Tahir b. Hasen. Muhtasaru’l-Menâr (Mecmuu mütun usuliyye, 2-26) içinde. nşr. Cemaleddin el-Kasımî. Dımaşk: el-Mektebetü’l-Haşimiyye, ty. google scholar
• İbnu’l-Hümam, Kemaleddin Muhammed b. Abdilvahid es-Sivasî el-İskenderî. et-Tahrîr fî usuli’l-fıkh. Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1351/1932. google scholar
• İbn Kutluboğa, Zeynuddin Kasım b. Kutluboğa. Hulasatu’l-efkar şerhu Muhtasari’l-Menar. thk. Hafız Senaullah ez-Zahidî. Beyrut: Daru İbn Hazm, 1424/2003. google scholar
• ____________. Risale fi’l-usul. Ahmed b. Ali el-Meninî’nin (v. 1172) el-Urfu’n-nâsim şerhu Risaleti Allameti’l-Kasım adlı eseri içinde. thk. Terhib b. Rebî’an ed-Devserî. y. lisans tezi. Medine İslam Üniversitesi, 1412. google scholar
• ____________. Tahrîcu ehâdîsi’l-Pezdevî (Usulu’l-Pezdevî ile birlikte). thk. Said Bekdaş. Beyrut: Daru’l-Beşairi’l-İslâmiyye - Medine: Daru’s-Sirac, 1436/2014. google scholar
• İbnu’r-Rabve el-Konevî, Muhammed b. Ahmed. Kudsu’l-esrâr fi ihtisari’l-Menâr. Süleymaniye Ktp. Laleli. 3658. 86a-105b. Eser kısmî olarak tahkik edilmiştir: Perjîn Abdurrahman el- Cumûr. “jl^jil ^s jIj^VI ^--â jjâ^jj î^l;_- ^U>yi i_,1j Jl 4jJI ub j> (_4 764 o) ^ij^JI ^^jjâJI jjJI ^^IjJ jUJI”. College of Education for Women Journal. Irak Üniversitesi (el-Câmiatu’l-Irakiyye), 7/1 (2017), 61-96. google scholar
• ____________. el-Mekkî el-Muhtar fi şerhi Kudsi’l-esrâr. Süleymaniye Ktp. Laleli. 764. google scholar
• İbnu’s-Sâiğ ez-Zümürrüdî, Abdurrahman b. Muhammed b. Ahmed. Şerhu’l-Muğni. Süleymaniye. Ayasofya. 987. İbnu’ş-Şıhne, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Muhammed el-Halebî. Tenvîru’l- Menar. Müellifin Nihayetu’n-nihaye fî tahrîri takrîri’l-Hidaye adlı eserinin ilk cildi içinde. Süleymaniye Ktp. Âşir Efendi. 108. vr. 8b-20b. google scholar
• İbn Tolun, Şemseddin Muhammed b. Ali. el-Ğurafu’l-aliyye fî teracimi müteahhiri’l-Hanefiyye. thk. Ali es-Seyyid Abdüllatif. İstanbul: İSAM - Beyrut: İSAM - Daru’r-Reyahîn, 2022 (yayımlanacak). google scholar
• Kafiyeci, Muhyiddin Muhammed b. Süleyman el-Bergamavî. el-Ferah ve’s-surûr fî beyani’l-mezahibi’l-erbaati fi’l-usûr (Neşatu’s-sudur ile birlikte). thk. Hasan Özer. İstanbul: Daru’l- İrşad, 2011. google scholar
• ____________. Neşatu’s-sudur fi şerhi’l-Ferah ve’s-surûr. thk. Hasan Özer. İstanbul: Daru’l-İrşad, 2011. google scholar
• ____________. el-Vecîzu’n-nizam fî izhari medariki’l-ahkam. şu makale içinde: Hasan Özer. “Kâfiyecî ve “el-Kitâbü’l-Vecîzü’n-Nizâm fî Izhâri Medâriki’l-Ahkâm” adlı Risalesi”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, 9 (2007), 351-377. google scholar
• el-Kâmil şerhu’ş-Şâmil fi’l-usûl. (müellifi meçhul). Beyazıt Ktp. Beyazıt. 1835. google scholar
• Kâkî, Kıvamuddin Muhammed b. Muhammed el-Buharî. Câmiu’l-esrâr fî şerhi’l-Menâr. thk. Fazlurrahman Abdulğafur el-Afganî. Mekke-Riyad: Mektebetu Nizar Mustafa el-Baz, 1426/2005. google scholar
• ____________. Bunyanu’l-vusûl fi şerhi’l-usûl li’l-Pezdevî. Süleymaniye Ktp. Carullah. 486. google scholar
• Kirmanî, Kıvamuddin Mesud b. Muhammed. el-Mukni'fi şerhi’l-Muğni. thk. Yasir b. Derviş el-Ğamidî. y. lisans tezi. Medine İslam Üniversitesi, 1433/2012. google scholar
• Mîrek, Muhammed b. Mübarekşah. Medaru’l-fuhul fi şerhi Menari’l-usûl. Süleymaniye Ktp. Hekimoğlu Ali Paşa. 302. google scholar
• ____________. Dairu’l-vusûl ilâ ilmi’l-usûl. Dâru’l-Kutubi’l-Katariyye. 71. google scholar
• Muslihuddin et-Tebrizî, Musa b. Muhammed. er-Refî’ fi şerhi’l-Bedi’. Süleymaniye Ktp. Yeni Cami. 331 (eserin 2. cildi). google scholar
• Müeyyedüddin el-Harizmî el-Kaanî, Mansur b. Ahmed. Şerhu’l-Muğnî. thk. Muhammed Ferruh Oruç. “Habbâzî’nin el-Muğnî fî Usûli’l-Fıkh Adlı Eserine Hârizmî Tarafından Yapılan Şerhin Tahkik ve Tahlili” içinde. y. lisans tezi. Kayseri Erciyes Üniversitesi, 2015. google scholar
• Nesefî, Hafızüddin Ebu’l-Berekat Abdullah b. Ahmed. Keşfu’l-esrar şerhi’l-musannif ale’l-Menar. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1986. google scholar
• Nukrekar, Abdullah b. Muhammed. Şerhu’l-Menar. Süleymaniye Ktp. Laleli. 760. google scholar
• ____________. Şerhu’t-Tenkîh. Bayezid Ktp. Veliyyüddin. 967. google scholar
• Rükneddin es-Semerkandî, Ubeydullah b. Muhammed. Camiu’l-usûl fi beyani’l-kavaidi’l-Hanefiyye ve’ş-Şafiiyye fi usuli’l-fıkh. 2 cilt. thk. İsmet Garibullah Şimşek. İstanbul: İSAM, 1441/2020. google scholar
• ____________. Telhîsu Câmii’l-usul. Süleymaniye Ktp. Fatih. 1318. vr. 111b-133b. google scholar
• Sığnakî, Hüsameddin Hüseyin b. Ali. Kitâbü’l-vafi fî usuli’l-fıkh. 5 cilt. thk. Ahmed Muhammed Mahmûd Yemani. Kahire: Dâru’l-Kahire, 1423/2003. google scholar
• ____________. el-Kâfi şerhu’l-Pezdevî. 5 cilt. thk. Fahreddin Seyyid Muhammed Kanet. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1422/2001. google scholar
• ____________. et-Tesdîd fî şerhi’t-Temhîd li’s-Siğnaki. thk. Ali Tarık Ziyat Yılmaz. İstanbul: İSAM, 2020. google scholar
• Yusuf b. İbrahim el-Vannuğî. Gayetu’t-tahriri’l-cami'. Süleymaniye Ktp. Carullah. 558. google scholar ____________. Keşfu’ş-şevârid şerhu Gayeti’t-tahriri’l-cami'. Mektebetu Muhammed b. Türkî et-Türkî (bu google scholar
• nüsha, Leiden nüshasına dayanmaktadır) https://www.alukah.net/library/0/134862/ (22.01.2022). google scholar
• Zeynuddin İbnu’l-Aynî, Abdurrahman b. Ebî Bekr. Şerhu metni’l-Menar fi usuli’l-fıkh. thk. Alâ Semir et-Tuhî et-Tavvaf. İstanbul: Daru’l-Beyrutî, 1442/2021. google scholar
• Çağdaş Araştırmalar google scholar
• Agitoğlu, Nurullah. “Hicri VIII. Asır Hanefî Usûlcülerinin Bazı Hadis Meselelerine Yaklaşımı: Sadrüşşerîa Örneği”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/18 (2017/3), 9-22. google scholar
• ____________. “Hanefî Usûlcü Habbâzi’nin (ö. 691/1292) Bazı Hadîs Usûlü Konularına Yaklaşımı”. Türkoloji Araştırmaları, 12/20 (2017), 53-62. google scholar
• Arvas, Mehmet Sait. “Hicri VII. Asra Kadar Hanefî Usûlü Bağlamında Fıkıh Usûlü Kelâm İlişkisi”. doktora tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, 2018. google scholar
• Başoğlu, Tuncay. “Eyyûbîler ve Memlükler Dönemi Fıkıh Yazımı”. İslâm Tetkikleri Dergisi, 10/1 (2020), 229-332. google scholar
• . el-Fıkhu fi’l-ahdeyni’l-Eyyûbî ve’l-Memlûkî-Hasâisu’t-Te’lîf ve Serdu’l-Muellefât. Beyrut: Dâru’r-Reyâhîn, 1443/2021. google scholar
• ____________. “Hicri Beşinci Asır Fıkıh Usûlü Eserlerinde İllet Tartışmaları”. doktora tezi, Marmara Üniversitesi, 2001. google scholar
• Bedir, Murteza. “The Early Development of Hanafi Usûl al-Fiqh”. doktora tezi, University of Manchester, 1999. google scholar
• ____________. Buhârâ Hukuk Okulu: Vakıf Hukuku Bağlamında X-XIII. Yüzyıl Orta Asya Hanefi Hukuku Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: İSAM Yayınları, 2014. google scholar
• Bekdemir, Sezayi. “Sadrüşşeria es-Sâni’nin Hukukçuluğu (et-Tavzîh fi Halli Ğavâmizi’t-Tenkîh Adlı Eseri Bağlamında)”. doktora tezi, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, 2016. google scholar
• Boynukalın, Mehmet. Fıkıh Usulü Alimleri ve Eserleri (III-XIII. Hicri Yüzyıl). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 2017. google scholar
• ____________. “Hanefî Usûl Muhtasarlarının Gelişimi: (I) Usûlü’l-Pezdevî ve Hanefî Usûlündeki Yeri”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 30 (2017), 487-526. google scholar
• ____________. “Hanefî Usûl Muhtasarlarının Gelişimi: (II) Hüsameddin el-Ahsîketî’nin el-Müntehab’ı ve Hanefî Usûlündeki Yeri”. Kocaeli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/2 (2017), 21-42. google scholar
• ____________. “Hanefi Usûl Muhtasarlarının Gelişimi: (III) Habbâzî’nin Muğnî’si ve Hanefi Usûlündeki Yeri”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 31 (2018), 589-609. google scholar
• ____________. “Neşetü Usûli’l Fıkhî’l-Hanefî ve Tatavvuruhu”. M.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35/2 (2008), 27-56. google scholar
• Çöğenli, M. Sadi. “Bâbertî ve “En-Nüketü’z-Zarife fi Tercih-i Mezheb-i Ebi Hanife” Adındaki Risalesi”, Ekmelüddîn Bâbertî’yi Keşif Yolunda I. Ekmelüddîn Bâbertî Sempozyumu, 28-30 Mayıs 2010 içinde, 281-302. google scholar
• Dokak, Zübeyde Özben. Maveraünnehir Hanefi Usulünde Sünnet (V.-VIII. Asırlar Çerçevesinde Mukayeseli Bir Yaklaşım). İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı (İFAV), 2020. google scholar
• Ekmelüddin Baberti’yi Keşif Yolunda: I. Ekmelüddin Baberti Sempozyumu (28-30 Mayıs 2010). ed. Selçuk Coşkun. Bayburt: Bayburt Üniversitesi, 2014. google scholar
• Esen, Bilal. Hanefi Usulcülerinde İctihad Teorisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2012. google scholar
• ____________. “İctihadda İsabet Meselesi Bağlamında Ebu Hanife ve Hanefi Usulcüler Hakkında İleri Sürülen Görüşlerin Değerlendirilmesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 19 (2012), 269-298. google scholar
• Günay, Hacı Mehmet. “İbnü’t-Türkmânî, Tâceddin”. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org. tr/ibnut-turkmani-taceddin (03.08.2021). google scholar
• Habeşî, Abdullah Muhammed. Câmiu’ş-şurûh ve’l-havâşî. Ebudabi: el-Mecmau’s-Sekafî, 1425/2004. google scholar
• Kalaycı, Mehmet. Tarihsel Süreçte Eşarilik - Maturidilik İlişkisi. Ankara: Ankara Okulu, 2019. google scholar
• Kaya, Eyyüp Said. “Mezheb İlmi: Kafiyeci’nin Fıkıh İçin Yeni Bir Alt-Disiplin Teklifi”. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 25/50 (2021/1), 1-44. google scholar
• Khanjanov, Shahin. “Memlükler Dönemi Hanefilerinde İçtihad ve Taklid Tartışmaları”. doktora tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, 2021. google scholar
• el-Hayrât, Menaf Halid- Yasir Abdülhamid en-Neccar. “Kitabu Cevahiri’l-Efkar ala Muhtasari’l-Menar li’l-Bilbîsî: Tahkik ve Diraseki Mebhasi’l-Emr min Bidayeti’l-Mebhas ila Ahiri Fasli: ve’l-kuffar muhatabun bi’l-iman”. Mecelletu’l-Buhus ve’d-Dirasâti’ş-Şer’iyye, 55 (1441), 57-108. google scholar
• Heysem Abdulhamid Ali Hazne. Tatavvuru fikri’l-usulî el-Hanefî: Dirase tarihiyye tahliliyye tatbikiyye. Amman: Daru’r-Râzî, 1428/2007. google scholar
• İnanır, Ahmet. “Ekmeleddin Bâbertî’nin “en-Nüketü’z-Zarîfe fî Tercîhi Mezhebi Ebî Hanife” Adlı Risalesinin Metin ve Tercümesi”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 21 (2013), 71-93. google scholar
• Kahraman, Abdullah. “Bir İslam Hukukçusu Olarak Ekmelüddin el-Bâbertî”. Kocaeli Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1/2 (2017), 1-20. google scholar
• Karataş, Fatih. “Babertî’nin el-İnâye Adlı Eserinde Fıkıh Usûlü Tatbiki”. doktora tezi, Erzurum Atatürk Üniversitesi, 2017. google scholar
• Koca, Ferhat. “İbn Ebü’l-İz”. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-ebul-iz (16.07.2021). google scholar
• Kumbasar, H. Murat. Bâberti ile İbn Melek Arasındaki Fıkhi Tartışmalar: Tuhfe-Mebarık Özelinde. Ankara: Araştırma Yayınları, 2016. google scholar
• Muhammed, Kadir Recep. Bayburtlu Bir Alim: Ekmelüddin Baberti ve Kelam İlmindeki Yeri. Bayburt: Bayburt Üniversitesi, 2015. google scholar
• Oruç, Muhammed Ferruh. “Habbâzî’nin el-Muğnî fî Usûli’l-Fıkh Adlı Eserine Hârizmî Tarafından Yapılan Şerhin Tahkik ve Tahlili”. yüksek lisans tezi, Kayseri Erciyes Üniversitesi, 2015. google scholar
• Özcan, Tahsin. “Nukrekâr”. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/nukrekar (01.12.2020). google scholar
• Özen, Şükrü. “Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’nin Fıkıh Usûlünün Yeniden İnşası”. Doçentlik Tezi, Marmara Üniversitesi, 2001. google scholar
• Özgür, Can. “Memlûk-Kıpçak Türkçesiyle Yazılmış Bir Fıkıh Kitabı: Şerhü’l Menâr”. Devirleri Aydınlatan Meş’ale: İmâm-ı A’zam - Uluslararası Sempozyum Tebliğler Kitabı, 28-30 Nisan 2015. haz. Ahmet Kartal - Hilmi Özden. Eskişehir: Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi, 2015, 475-479. google scholar
• Rıdvanoğlu, Mahmut. “Habbâzî”. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/habbazi (01.12.2020). google scholar
• Sinanoğlu Mustafa. “Semerkandî, Ubeydullah b. Muhammed”. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi. org.tr/semerkandi-ubeydullah-b-muhammed (10.01.2021). google scholar
• Şen, Yusuf. Osmanlı’da Fıkıh Usulü Anlayışı -Baberti Örneği-. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015. google scholar
• Timür, İhsan. “Tahavi’nin Akide Şerhlerinde İtikadi Farklılaşmalar”. doktora tezi, Ankara Üniversitesi, 2016. google scholar
• ____________. “Tahâvî Akîdesi’ne Ehl-i Hadis Yorum: Sadruddin İbn Ebi’l-İz ve el-Akîdetü’t-Tahâviyye Şerhi”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/2 (2017), 53-72. google scholar
• Topal, Şevket - Mehmet Sait Arvas. “Hanefî Usûlündeki Temel Yaklaşımlar (Hicri Altıncı Asrın Ortalarına google scholar
• Kadar)”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 13 (2018), 175 - 209. google scholar
• Uğur, Seyit Mehmet. “Fıkıh Usûlü Yazımında Memzûc Metot Üzerine Bir İnceleme: İbnü’s-Sââtî’nin Nihâyetü’l-Vüsûl’ü Örneği”. Bilimname: Düşünce Platformu, 38 (2019/2), 689-724. google scholar
• ____________. Hanefilerde Mezhep İçi Tercih ve Usulü. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2019. google scholar
• Ümütli, Mehmet. “Sadruşşerîa’nın Usul Anlayışı ve Hanefi Usul Geleneğindeki Yeri”. doktora tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, 2018. google scholar
• Yaran, Rahmi. “Siğnâkî”. TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/signaki (30.11.2020). google scholar
• Yavuz, Yusuf Şevki. “el-Akîdetü’r-Rükniyye”. TDVİslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ el-akidetur-rukniyye (10.01.2021). google scholar