Adorned with Roman Dress, Embellished with Turkish Style: Reasons for Translating of Political Thought Works into Ottoman Turkish

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 423 - 463, 31.03.2023

Özgür Kavak

https://doi.org/10.26650/iuitd.2023.1217476

Öz

Translations from Arabic and Persian in the field of political thought mainly by Ottoman scholars and bureaucrats constitute the founding elements of Ottoman political thought. This article attempts to shed light on the reasons works on Islamic political thought were translated into Turkish during the Ottoman period by limiting itself to the Ottoman classical period between the 14th-18th centuries. The article examines 172 translated texts that were found to have been made in the field of politics during this period, why these texts had been chosen, whether they contain an assessment of any previous translation of the same work, what procedures were followed when translating, and the reasons for making any omissions or additions to the translation. This study examines the information the translators provided as to why they had translated the texts in an attempt to determine which motives were effective in the emergence of translated works, which was one of the ways political thought had been produced in the Ottoman Empire. The article discusses the sometimes-overlapping reasons for translating by deconstructing and exemplifying as much as possible the 14 different reasons that were identified in total. The article lists these reasons under the following headings: extending benefits to the public; requested by politicians; the insufficiency, problems, or difficulties understanding previous translations; the work being the best in its field; hoping to obtain rewards, receive blessings, and earn paradise; wanting to commend what is right and forbid what is wrong, training princes, wanting to guide and advise; as a personal preference, the translator bears the idea of translating in their heart; the text having language that is easily memorized; the text being easily understandable and interpretable; for survival, to earn money; the need to express the text in Turkish; an author’s request for translation; avoiding criticisms directed at an author for original work; and lacking a sufficient intellectual capacity to create an independent work.

Anahtar Kelimeler

Islamic Political Thought, Ottoman Political Thought, Translation Movements, Reasons for Translation, Politics

Proje Numarası

220K320

Rûmîyâne Libâs-ile Pîrâste ve Türkî Etvâr-ile Ârâste: Siyaset Düşüncesi Eserlerinin Osmanlı Türkçesine Tercüme Sebepleri Üzerine Bazı Tespitler

Öz

Osmanlı Devleti’nde ağırlıklı olarak ulema ve bürokratlar tarafından siyaset düşüncesi alanında Arapça ve Farsçadan yapılan tercümeler Osmanlı siyaset düşüncesinin kurucu unsurlarını oluşturmaktadır. İslam siyaset düşüncesi eserlerinin Osmanlı döneminde Türkçeye tercüme edilme sebeplerine odaklanan bu makale, kendisini Osmanlı klasik dönemiyle (14-18. yy arası) sınırlamaktadır. Bu makale, anılan dönemde siyaset alanında yapıldığı tespit edilen 172 tercüme metnin, tercüme edilen eserlerin niçin seçildiği, aynı eserin varsa daha önceki tercümelerinin durumuna dair değerlendirme içerip içermediği, tercümelerde nasıl bir usulün niçin takip edildiği, tercümede yapılan eksiltme yahut ilave gibi tasarrufların gerekçelerinin neler olduğu gibi hususlara yer veren mukaddime kısımlarına odaklanacak ve daha ziyade mütercimlerin metinleri niçin tercüme ettiklerine dair verdikleri bilgiler incelenecektir. Böylece Osmanlı Devleti’nde siyaset düşüncesini üretme yollarından biri olan tercüme eserlerin ortaya çıkışında hangi saiklerin etkili olduğu belirlenmeye çalışılacaktır. Makalede kimi zaman birbiriyle iç içe geçen tercüme sebepleri olabildiğince ayrıştırılarak ve örneklendirilerek ele alınmış olup toplamda on dört farklı tercüme sebebi belirlenmiştir. Bu gerekçeler makalede şu başlıklar altında sıralanmıştır: Faydayı umuma teşmil etmek, devlet ricalinin talebi, önceki tercümelerin yetersiz, problemli yahut anlaşılması zor olması, alanının en iyi kitabı olduğu için tercüme, sevap elde etmek/hayır dua almak/âhireti kazanmak, emr bi’l-ma‘rûf kaygısı/şehzade eğitimi/irşad etme ve nasihat verme arzusu, şahsi tercihler/tercüme fikrinin mütercimin gönlüne doğması, metnin kolay ezberlenebilmesi, metnin kolay anlaşılıp yorumlanabilmesi, rızık endişesi/maişet kaygısı, metnin Türkçe ifade edilmesinin gerekli görülmesi, müellifin tercüme talebi, eser telif edilmesi durumunda kişiye yöneltilecek tenkitlerden kaçınmak, eser telif edecek birikimi olmamak.

Anahtar Kelimeler

İslam Siyaset Düşüncesi, Osmanlı Siyaset Düşüncesi, Tercüme Hareketleri, Sebeb-i Tercüme, Siyaset

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

220K320

Teşekkür

Bu çalışma, TÜBİTAK tarafından desteklenen ve yürütücülüğünü yaptığım "Tercüme Eserlerin Osmanlı Klasik Siyaset Düşüncesindeki Rolü: Mukayeseli Bir İçerik Analizi" başlıklı 220K320 numaralı proje kapmasında hazırlanmıştır. Desteği için TÜBİTAK'a teşekkür ederim.

Kaynakça

• I. Birincil Kaynaklar google scholar
• Abdullah b. eş-Şeyh Muhammed. [Terceme-i Risâle fî Hadîsi Tecdîdi’d-Dîn]. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 2149. google scholar
• Abdullâh Mâhir. Enîsü’l-Mülûk. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY2714. google scholar
• Abdülazîz b. Hoca Sa‘deddîn. Terceme-i Miftâhu’s-Sa‘âde fî Kavâidi’s-Siyâseti ve’s-Siyâde. İstanbul: Nurosmaniye, 2335. google scholar
• Abdülazîz b. Hoca Sa’deddîn Muhammed b. Hasan Can. Ahlâk-ı Sultân Ahmedî. İstanbul: Nuruosmaniye, 2301. google scholar
• Ahmed (?). Adlnâme. İstanbul: Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Roman, 186. google scholar
• Ahmed b. Halîl. Tercüme-i Nasîhatu’l-Mülûk. Manisa: Manisa İl Halk Kütüphanesi, 5082. google scholar
• Ahmed b. Mahmud. ‘Ikdü’l-Cedîd Tercüme-i ‘Ikdü’l-Ferîd. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Ktp. 4514. google scholar
• Aişe Hubbî. ‘İmâdü’l-Cihâd (Fezâil-i Cihâd). Ankara: Milli Kütüphane, Yazma Eserler, A 3987. google scholar
• Ali b. Bâlî. Tercüme-i Nisâbü’l-İhtisâb. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 722. google scholar
• Ali Halîfe. Tercüme-i Sultâniyye. İstanbul: Nuruosmaniye, 2314. google scholar
• Anonim. Terceme-i Ahidnâme-i İmâm ‘Ali li’l-Eşter en-Nehaî. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 3831. google scholar
• Anonim. Tercüme-i Ehâdîs-i Erba’în fî Fezâ’il-i Selâtîn ve Hukûki’l-Ümerâ’i’l-‘Âdilîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail, 32. google scholar
• Anonim. Tercüme-i Fevâyihü’l-Miskiyye. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Y.Yazma, 282. google scholar
• Anonim. Tercüme-i Kıyâfetnâme. Ankara: Milli Kütüphanesi, 3074. google scholar
• Anonim. Şerh-i Hadîs-i Erba‘în fi’l-Gazavât. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Nazif Paşa, 152. google scholar
• Âşık Çelebi. Terceme-i Ravzatü’l-Ahyâr el-müntehab min Rebî‘i’l-Ebrâr. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu, 604. google scholar
• Âşık Çelebi. Tercüme-i Tibrü’l-Mesbûk fî Nesâyihi’l-Mülûk. İstanbul: Nuruosmaniye, 3743. google scholar
• Atâyî. Nev’îzâde. Hadâi’ku’l-Hakâ’ik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik. haz. Suat Donuk. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017. google scholar
• Azmî, Pîr Mehmed. Enîsü’l-‘Ârifîn, Ahlâk-ı Muhsinî Tercümesi. nşr. Fatih Koyuncu. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2019. google scholar
• Bâlî Zihnî Çelebi. Gencîne-i Sa‘âdet. İstanbul: Nuruosmaniye, 3890. google scholar
• Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-Ârifin Esmâü’l-Müellifîn ve Âsârü’l-Musannifîn. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1951. google scholar
• Bosnevî Ömer Efendi. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinîn. Kütahya: Kütahya Vahidpaşa İl Halk Kütüphanesi, 43Va717. google scholar
• Budinli. Risâle fî Nizâmi’d-Devle & Risâle-yi Nizâm-ı Devlet. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1865. google scholar
• Bursalı Mehmet Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matba‘a-i Âmire, 1333. google scholar
• Cafer Çelebi. Tercüme-i Enîsü’l-Ârifîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1825. google scholar
• Çelebizâde İsmail Âsım Efendi. Târîh-i Çelebizâde Efendi. İstanbul Matbaa-i Âmire, 1282. google scholar
• Dukâkinzâde Osmân Bey. Tercüme-i Fâkihetü’l-Hulefâ. İstanbul: Nuruosmaniye, 3730. google scholar
• Ebu’l-Fazl Mustafa. [Tercüme-i Hikâye-i Hazreti ‘Ömer/Risâle- Tuhfe-i Mebniyye ‘alâ Hikâye-i Hazreti ‘Ömer]. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine, 390. google scholar
• Ebü’l-Fazl Mehmed Efendi. Ahlâk-ı Muhsinî. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 2828. google scholar
• el-Amâsî, Abdüsselâm bin Şükrullah. Tuhfetü’l-Ümerâ ve Minhatü’l-Vüzerâ. nşr. A. Mevhibe Coşar. İstanbul: Büyüyenay, 2012. google scholar
• el-Bayburdî, İbrâhîm b. Halîl b. Alî. Zahîretü’l-Mü’minîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail, 244. google scholar
• el-Bosnevî, Dervîş Alî b. Hacı Mustafâ. Tercüme-i Hadîs-i Erba‘în ve Hikaye-i Erba‘în. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 1025. google scholar
• el-Hüseynî, Seyyid Mehmed b. Şeyh İbrâhîm. Zuhrü’l-Mücâhidîn fî Âdâbi Cihâdi’d-Dîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Lala İsmail, 61. google scholar
• eş-Şerîf, Alâyî b. Muhibbî eş-Şirâzî. Düstûru’l-Vüzerâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu Ali Paşa, 788. google scholar
• eş-Şerîf, Alâyî b. Muhibbî. Netîcetü’s-Sülûk fî Terceme-i Nasîhatü’l-Mülûk. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Bağdat, 187. google scholar
• Firâkî. Tercüme-i Ahlâk-ı Muhsinî. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Reşid Efendi, 1077. google scholar
• Gevrekzâde Hasan Efendi. [Hazreti Ali ile Hazreti Muâviye Mürâselesi]. İstanbul: İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Muallim Cevdet, K. 434. google scholar
• Gevrekzâde Hasan Efendi. Vekâyi‘nâme. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 2436. google scholar
• Hasanbeyzâde Ahmed. Usûlü’l-Hikem fî Nizâmi’l-‘Âlem. İstanbul: İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı, O. 49. google scholar
• İbn Talha, Ebû Sâlim Muhammed. el-‘İkdü’l-Ferîd li’l-Meliki’s-Sa‘îd, yy, 1310. google scholar
• İbn-i Fîrûz. Gurretü’l-Beyzâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu, 553. google scholar
• İbn-i Fîrûz. Gurretü’l-Beyzâ- Adaletin Aydınlığında. nşr. Mücahit Kaçar. İstanbul: Büyüyenay, 2012. google scholar
• İsmail b. Ali. Câmi‘ü’l-Hikâyât. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 6248. google scholar
• Kanî‘î Ahmed. Şerefü’l-Mülûki fi’l-‘Adâleti ve’s-Sülûk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1900. google scholar
• Kâni’î, Hasan Alî b. Hasan Alî b. Ebû Sa’îd. Ahlâk-ı Kâni‘î. Saraybosna: Gazi Hüsrev Bey, R-5336. google scholar
• Karahisârî, Kasım b. Mahmud. İrşâdü’l-Mürîd ile’l-Murâd fi Tercemeti Mirsâdü’l-‘İbâd. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 1650. google scholar
• Kâtib Çelebi. Keşfü’z-Zünun an Esâmi’l-Kütüb ve’l-Fünûn. haz. M. Şerefettin Yaltkaya, Kilisli Rifat Bilge. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı, 1971. google scholar
• Kâtib Mustafa b. Abdullah. Tercüme-i Zahîratü’l-Mülûk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 2859. google scholar
• Kemalpaşazâde. Nesâyih. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1781. google scholar
• Kethudâ Mustafa Efendi. Nûru’l-Hüdâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 2593. google scholar
• Kırımlı Seyyid Osman Hamdî. Terceme-i Siyâset-i Şer’iyye. Kayseri: Kayseri Reşid Efendi, 853. google scholar
• Le’âlî Mehmed. Sülûku’l-Mülûk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 1485. google scholar
• Lutfullah Çelebi. Tercüme-i Fâzihatü’l-Mülhidîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 2916. google scholar
• Lübbî Mehmed. Esne’t-Tuhaf fî Tercemeti’l-Müstetraf. İstanbul: Nuruosmaniye, 3737; İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Halet Efendi, 341. google scholar
• Mehmed Sânî. Tuhfetü’l-Vezîr. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY3030. google scholar
• Mehmed Selim Efendi. Tercüme-i [Şerh-i] Mektûb-ı Tâhir b. Hüseyin. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, TY1701. google scholar
• Muhammed b. Mevlâna Pîr Muhammed. Mir’ât-ı Umûr. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya, 2901. google scholar
• Muhammed el-Hamidî İbnü’ş-Şeyh Ali. Keşfü’l-Estâr ‘an Sırrı’l-Esrâr. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler, TY6958. google scholar
• Muhammed Hâsib. Tercüme-i Nasîhatü’l-Vüzerâ. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Hazine, 382. google scholar
• Muslihuddîn Mustafa Surûrî. Tercüme-i Zahîratü’l-Mülûk. İstanbul: Nuruosmaniye, 2306. google scholar
• Mustafa Âlî. Mehâsinü’l-Edeb. İstanbul: Nuruosmaniye, 3668. google scholar
• Mustafa b. Hayreddin. İrşâdü’l-‘Âşıkîn. Bursa: Bursa Genel, 4393. google scholar
• Mustafa el-Aydinî el-Urlavî, Terceme-i Risâle Cihâdiyye. İstanbul: Nuruosmaniye, 4074. google scholar
• Mustafa Sâfî. Tercüme-i Celâl ü Cemâl. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hamidiye, 1068. google scholar
• Müderriszâde Mehmed Atâullah. Tercüme-i Kitâbü’l-Harâc. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Nadir Eserler Kütüphanesi, TY4652. google scholar
• Nahîfî, Mehmed Emin. Tercüme-i Nehcü’s-Meslûk fî Siyâseti’l-Mülûk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 1909. google scholar
• Necmeddin-i Dâye - Karahisârî, Kasım b. Mahmud. Sufi Diliyle Siyaset İrşadü’l-Mürid ile’l-Murad fi Tercemeti google scholar
• Mirsadü’l-İbad: [mukaddime, beşinci bölüm, hatime]. nşr. Özgür Kavak, İstanbul: Klasik, 2010. google scholar
• Nevâlî, Nasuh. Ferruhnâme. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hüsrevpaşa, 288. google scholar
• Nevâlî, Nasuh. Terceme-i Nasâyih-i Aristâtâlîs. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hafîd Efendi, 252. google scholar
• Nevşehrî, Süleyman b. Hasan. Tuhfe-i Haseniyye Şerh-i Risâletü’l-‘Adudiyye. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hacı Mahmud Efendi, 1797. google scholar
• Osmanzâde Ahmed Tâib. Sıhhat-Âbâd. İstanbul: Nuruosmaniye, 4958. google scholar
• Osmanzâde Ahmed Tâib. Simârü’l-Esmâr. İstanbul: Nuruosmaniye, 4958. google scholar
• Pertevî Efendi. Düstûru’l-Vüzerâ. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Esad Efendi, 2587. google scholar
• Pirozî, Mustafâ b. Abdülkerîm. Ehâdîsü’l-Erba’în fî Tergîbi’l-Cihâd. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İbrahim Efendi, 190. google scholar
• Rıdvân bin Abdülmenân. Tercüme-i Ahlâk-ı Muhsinî. Tokat: Tokat İl Halk Kütüphanesi, 40; Ankara: Milli Kütüphane, 60 Hk 40. google scholar
• Rodosîzâde Mehmed. Tercüme-i Kitâbü’l-Harâc. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan, 615. google scholar
• Sofyevî Bâlî Efendi. Risâle der Sîret-i Pâdişâhân-ı Pîşîn. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Hekimoğlu, 589. google scholar
• Şaban-ı Şifâî. Fezâil-i Âl-i Osman. İstanbul: Nuruosmaniye, 3404. google scholar
• Şabanzâde Mehmed Efendi. Âdâbü’l-Hükkâm. İstanbul: Nuruosmaniye, 4953. google scholar
• Şirvânîzâde Mehmed Rüşdü. Düstûrü’l-Vüzerâ Tercümesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Ktp., TY 2690. google scholar
• Tûfî. Tercüme-i Sükkerdân-ı-Sultân. İstanbul: Nuruosmaniye, 3940. google scholar
• Vücûdî, Mehmed b. Abdülazîz. Fevâyihu’s-Sülûk fi Nesâyihi’l-Mülûk. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, İzmir, 355. google scholar
• Yusuf b. Abdülcemîl. Keşfü’l-Esrâr ve Zehâ’irü’l-Ebrâr. İstanbul: Nuruosmaniye, 2527. google scholar
• II. Diğer Kaynaklar google scholar
• Akbulak, Özlem. Ferruhnâme: İnceleme-Metin-Sözlük. Çanakkale: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013. google scholar
• Arıkan, Adem. “Damad İbrahim Paşa’nın (ö. 1010/1601) Dürzîler ile Mücadelesine Ulema Desteği: İsmail en- Nâblusî’nin (ö. 993/1585) Dürzîlere Reddiyesi”. İslam Tetkikleri Dergisi 12/2 (Eylül 2022): 559-587. https://doi.org/10.26650/iuitd.2022.1032302 google scholar
• Avçin, Mehmet. Terceme-i Ahlâk-ı Muhsînîn (1a - 99b) İnceleme - Metin. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2011. google scholar
• Aycibin, Zeynep. “Sultan I. Mahmûd ve Dârüssaâde Ağası Moralı Beşîr Ağa”. Gölgelenen Sultan, Unutulan Yıllar: I. Mahmûd ve Dönemi (1730-1754), I. Cilt. ed. Hatice Aynur. 72-89. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2020. google scholar
• Aydoğdu, Nergiz. Makyavelist Düşüncenin Türkiye’ye Girişi -Onsekizinci Yüzyıl Osmanlı Siyaset Felsefesi-. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008. google scholar
• Aykut, Nezihi. “Hasanbeyzâde Ahmed Paşa.” TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/hasanbeyzade-ahmed-pasa google scholar
• Beyhan, Mehmet Ali. “Şirvânîzâde Mehmed Rüşdü Paşa.” TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Şubat 2023. https://islamansiklopedisi.org.tr/sirvanizade-mehmed-rusdu-pasa google scholar
• Celep, Halil. Sofyalı Bâlî Efendi’nin Hayatı, Eserleri ve Tasavvuf Anlayışı. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012. google scholar
• Ceyhan, Adem. “19. Asırda Bir Müderris, Müftü, Mütercim ve Şair: Manisalı Ahmed Esad Efendi”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi [Journal Of Old Turkish Literature Researches] 5/1 (Nisan 2022): 27-55. google scholar
• Ceyhan, Adem. “Azîz, Abdülazîz bin Hoca Sâdeddîn.” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 21 Şubat 2023. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/aziz-abdulaziz-bin-hoca-sadeddin google scholar
• Coşar, A. Mevhibe. “Giriş”. Abdüsselâm bin Şükrullah el-Amâsî. Tuhfetü’l-Ümerâ ve Minhatü’l-Vüzerâ. haz. A. Mevhibe Coşar. 17-43. İstanbul: Büyüyenay, 2012. google scholar
• Erünsal, E. İsmail. “Tâcîzâde Câfer Çelebi”. TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim 25 Temmuz 2022. https:// islamansiklopedisi.org.tr/tacizade-cafer-celebi google scholar
• Fazlıoğlu, İhsan. “Osmanlı Döneminde “Bilim” Alanındaki Türkçe Telif ve Tercüme Eserlerin Türkçe Oluş Nedenleri ve Bu Eserlerin Dil Bilincinin Oluşmasındaki Yeri ve Önemi”. Kutadgubilig: Felsefe - Bilim Araştırmaları 3 (2003), 151-184. google scholar
• Kaçar, Mücahit, Yazar, Sadık, (ed.), Teoriden Pratiğe Türk Edebiyatında Diliçi Çeviri. İstanbul: Ketebe, 2022. google scholar
• Kaçar, Mücahit. “Hubbî Hatun’un İmâdü’l-cihâd İsimli Eseri”. Uluslararası Amasya Şairleri Bilim Şöleni. 167- 175. Amasya: 2018. google scholar
• Kaçar, Mücahit. “İbn-i Fîrûz ve Gurretü’l-Beyzâ Hakkında”. İbn Fîrûz, Gurretü’l-Beyzâ, Adaletin Aydınlığında. ed. Mücahit Kaçar, 19-45. İstanbul: Büyüyenay, 2012. google scholar
• Kavak, Özgür. “Halâsü’l-ümme’den Necâtü’l-ümme’ye -Osmanlı Siyaset Düşüncesinin Süreklilik Arz Eden Meselelerine Dair Birkaç Not-”. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 27 (2022), 27-70. google scholar
• Kavak, Özgür. ““Nazlı Budin’in” Düşüşünün Düşündürdükleri yahut Kimliği Meçhul Bir Müellifin “Nizâm-ı Devlet” Risâlesi”. Budinli, Nizâm-ı Devlet. ed. Özgür Kavak, 13-54. İstanbul: Klasik, 2021. google scholar
• Kavak, Özgür. Siyasi Tecdîd ve Osmanlılar, İstanbul: Klasik, 2021. google scholar
• Kavak, Özgür. Tercüme Eserlerin Osmanlı Klasik Siyaset Düşüncesindeki Rolü: Mukayeseli Bir İçerik Analizi. Ankara: TÜBİTAK, Temmuz 2022. google scholar
• Kaya, Süleyman. “Sak”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 17 Ekim 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/ sak-- belge#2-osmanlilarda google scholar
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu‘cemü’l-Mü eıllffîn: Terâcimü Musannifi’l-Kütübi’l-'Arabiyye. Beyrut: Mektebetü Mesnâ, ts. google scholar
• Khanjanov, Shahin. Ali Cevheri’nin “Tercüme-i Nisabü’l-İhtisab” İsimli Eseri: Latinize ve Tahlil, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2014. google scholar
• Koyuncu, Fatih, Ataç, Selma. “Rıdvan Bin Abdülmennan’ın Terceme-i Ahlâk-ı Muhsinî’si”. Uluslararası Yunus Emre Sosyal Bilimler Dergisi 1/2 (2020), 120-135. google scholar
• Köksal, Mehmet Fatih. “Firâkî.” Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. Erişim 21 Şubat 2023. https://teis.yesevi. edu.tr/madde-detay/firaki google scholar
• Köse, Ensar. “Giriş”. Ebu’n-Necîb Şeyzerî, Nehcü’s-sülûk fî Siyaseti’l-Mülûk. haz. Ensar Köse. 17-60. İstanbul, Büyüyenay, 2013. google scholar
• Nur Yıldız, Sara. “Şükrullah”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Temmuz 2022. https://islamansiklopedisi. org.tr/sukrullah google scholar
• Okumuş, Ahmet. “İslam Siyaset Düşüncesinde Siyasal Nerede Aranmalı?”. İslam Siyaset Düşüncesi, Adil Devlet, Erdemli Şehir, Mükellef İnsan. ed. Lütfi Sunar - Özgür Kavak. 361-383. İstanbul: İlem, 2018. google scholar
• Öngören, Reşat. “Mehmed Efendi, Şâbanzâde.” TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 20 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/mehmed-efendi-sabanzade google scholar
• Özcan, Abdulkadir. “Osmanlı Kroniklerinde “Sebeb-i Telif”ler Üzerine”. Tarih Dergisi - Turkish Journal of History 71 (2020), 145-159. google scholar
• Özcan, Abdülkadir. “Beşir Ağa, Hacı”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 25 Temmuz 2022. https:// islamansiklopedisi.org.tr/besir-aga-haci google scholar
• Özcan, Abdülkadir. “Osmanzâde Ahmed Tâib”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/osmanzade-ahmed-taib google scholar
• Özturan, Hümeyra. Ethostan Ahlaka Antik Yunan Ahlak Literatürünün İslam Dünyasına İntikali ve Alımlanışı. İstanbul: Klasik, 2020. google scholar
• Paker, Saliha. “Tercüme, Telif ve Özgünlük Meselesi”. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları IX Metnin Halleri: Osmanlı’da Telif, Tercüme ve Şerh. ed. Hatice Aynur. 36-71. İstanbul: Klasik Yayınları, 2014. google scholar
• Sarıkaya, Hüseyin- Göger, Veysel. “Vücûdî.” TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 21 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/vucudi google scholar
• Sariyannis, Marinos. A History of Ottoman Political Thought up to the Early Nineteenth Century. Leiden: Brill, 2018. google scholar
• Sona, İbrahim. “Cevâmiu’l-Hikâyât ve Levâmiu’r-Rivâyât’ın Muhtasar Bir Çevirisi: Adlnâme”. Turkish Studies 11/15 (2016), 391-410. google scholar
• Soylu, Nursena. Osmanlı İmparatorluğu’nda Sipariş Tercümeler: 1299-1730 (III. Ahmed’e Kadar). Ankara: TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2022. google scholar
• Uslu, Recep. “Hasan Efendi, Gevrekzâde.” TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim 20 Şubat 2023. https:// islamansiklopedisi.org.tr/hasan-efendi-gevrekzade. google scholar
• Yağmur, Ömer. Terceme-i Kitab-ı Fevâ’ihü’l-Miskiyye fi’l-Fevâthi’l-Mekkiyye (Metin-Sözlük- Şahıs, Yer, Eser, Tarikat ve Kabile Adları İndeksi). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007. google scholar
• Yazar, Sadık. “Osmanlı Telif Geleneğinde Diliçi Çevirinin Sınırları”. Teoriden Pratiğe Türk Edebiyatında Diliçi Çeviri. ed. Mücahit Kaçar, Sadık Yazar, 55-120. İstanbul: Ketebe, 2022. google scholar
• Yazar, Sadık. Anadolu Sahası Klasik Türk Edebiyatında Tercüme ve Şerh Geleneği. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2011. google scholar
• Yazar, Sadık. Gırnati Seyahatnamesi’nin XVI. Yüzyılda Yapılmış Bir Tercümesi = Tercüme-i Tuhfetü’l-Elbab ve Nuhbetü’l-A’cab. İstanbul: Okur Akademi, 2012. google scholar
• Yazar, Sadık. “Tercüme-i Zâhiretü’l-Mülûk (Sürûrî)”. Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, Erişim 12 Aralık 2022. http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/tercume-i-zahiretu-l-muluk-sururi. google scholar
• Yılmaz, Hüseyin. Caliphate Redefined: The Mystical Turn in Ottoman Political Thought. Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 2018. google scholar
• Yücer, Elif İlhan- Güven, Rümeysa. İslam Siyaset Düşüncesinin Pseudo-Aristotelesçi Zemini: Sırru’l-Esrâr ve Nevâlî Tercümesi. İstanbul: Klasik, 2022. google scholar