Malatya İmam Zeynel Abidin Türbesi Alevi Cemleri ve Müzik

Yıl 2016, Cilt: 6 Sayı: 14, 1 - 13, 27.12.2016

Derya Karaburun Doğan Zafer Kılınçer

Öz

Farklı etnik topluluklardan oluşan Aleviler, inançsal yapı olarak Ortodoks Müslümanlardan oldukça farklı ibadetlere sahip Heteredoks Müslümanlar olarak değerlendirilebilir. Hz. Muhammed’in kuzeni ve damadı olan Hz. Ali’ye Alevi topluluğu gönülden bağlıdır. Bu araştırmada, Malatya’da yaşayan İmam Zeynel Abidin Türbesinde ibadetlerini sürdüren alevi cemaatinin kültürel kimliklerinin yansıması olan, inanç hiyerarşilerinin öğrenilmesi, cem ritüellerinde uyguladıkları müziklerinin karar sesleri, makam dizileri, usulleri bakımından incelenmesi, yörenin sosyo-kültürel ve ekonomik yapısı araştırılıp, kültür müzik ilişkisi içinde Malatya İmam Zeynel Abidin Türbesinde ibadet eden Alevi cemaati cem müziklerinin genel karakterinin tespiti amaçlanmaktadır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi ve kültürel analiz modeli kullanılmıştır. Araştırma bölgesinde,  yaşayan Alevi cemaati dinsel müziğine yönelik bu bütünlükte araştırma yapılmamış olması araştırmanın önemini ve orijinalliğini arttırmaktadır. Malatya’da yaşayan İmam Zeynel Abidin Türbesinde ibadetlerini sürdüren alevi cemaatinin dinsel müzik uygulamaları, müzik pratikleri aracılığı ile kültürel bağlam, performans, üslup, repertuar ve yapı bakımından ele alınacaktır. Araştırmada, İmam Zeynel Abidin Türbesinde ibadetlerini gerçekleştiren Alevilerin sosyal ve dinsel yaşantılarında inanç önderlerinden olan dedenin, cemlerde ise müzik ve dansın (semah) önemli işlev gördüğü, cem ritüelini dedenin yönettiği müzikli deyişleri zakirin söylediği ve söylenen deyişlerin makamsal özellikler taşıdığı gözlemlenmiştir. 

Alawis who consist of different ethnic communities can be evaluated as Heterodox Muslims who have quite different worships from the Orthodox Muslims as spiritual structure. Alawi community keep faith with Ali bin Ebu Talib, the counsin and son-in-law of The Islamic Prophet Muhammad with all their heart and soul. In this research, it is aimed at learning the belief hierarchy which a reflection of the cultural identity of The Alawi community living in Malatya, worshiping at The Tomb of Imam Ali İbn Husayn Zayn AlAbidin Tomb, investigating on the procedures of the makam strings and decision sounds of music applied in the cem rituals, detemining of general characters of the cem musics Alawi community worshiping at The Tomb of Imam Ali İbn Husayn Zayn Al-Abidin Tomb in relation with cultur and music by exploring of socio-cultural and economic structure of the region. Qualitative research methods and cultural analysis model were used in research. The lacking of such a research regarding religious music Alawi community living in research area has increased the importance and originality of the research. The religious music applications of The Alawi community living in Malatya, worshiping at The Tomb of Imam Ali İbn Husayn Zayn Al-Abidin Tomb will be discussed in point of the performance, style, repertoire and structure cultural context through music practice. In the search, it is observed that dede, one of faith leaders in social and religious life and music and dance (sama) play an important role the important functions in djemevis of The Alawi community worshiping at The Tomb of Imam Ali İbn Husayn Zayn Al-Abidin Tomb, dede leads cem rituals, phrases said and musical phares who Zakiri said have characteristics regarding makam. 

Anahtar Kelimeler

Malatya, Zeynel Abidin, Alevilik, Müzik, Semah, Ali İbn Husayn, Music, Sama

Kaynakça

• Alkan, E. (2005). Alevi Mitolojisi. İstanbul: Kaynak Yayınları, s.62. Erol, A. (2002). Popüler Müziği Anlamak: Kültürel Kimlik Bağlamında Popüler Müzikte Anlam. İstanbul: Bağlam Yayıncılık, s. 295.
• Erol, A. (2008). Change and Continuity in Alevi Musical Identity”, The Human World and Musical Diversity: Proceedings from the Fourth Meeting of the ICTM Study Group “Music and Minorities”, Institute of Art Studies, Ed. Elisaveta Valchinova Chendova, Varna, s.110.
• Kaemmer, J. E. (1993). İnsan Yaşamında Müzik, Music in Human Life: Anthropological Perspectives on Music. Çev: Yetkin Özer: Yayımlanmadı, Austin: University of Texas Press. s.101.
• Melikoff, I. (2003). Bektaşilik/Kızılbaslık: Tarihsel Bölünme ve Sonuçları, Alevi Kimliği. Çev. Bilge Kurt Torun/Hayati Torun, Ed. T. Olsson, E. Özdalga, C. Raudvere, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları İkinci Baskı, s. 9.
• Mustan Dönmez, B. (2008). Alevi Müzik Uyanışı Bağlamında İzmir Limontepe Alevi Göçmenlerinin “Müzik Pratikleri”. Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Müzik Bilimleri Anabilim Dalı s.25-60.
• Ocak, A. Y. (2005). Alevi ve Bektaşi İnançlarının İslam Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları, s. 55. Selçuk, İ. , Şaylan, G., Kalkan, Ş. (1991). Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik. İstanbul: Hasat Yayınları, s.14.
• Yaman, A. (1998). Alevilik ve Kızılbaşlık Tarihi. İstanbul: Nokta Yayınevi, s.211213.
• Yöre, S. (2011). Alevi-Bektaşi Kültürünün Müziksel Kodları. Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli Araştırma Dergisi, 60, s. 219.
• Görüşmeler: Erdoğan ÜNVERDİ: Malatya İmam Zeynel ABİDİN Türbesi Başkanı.
• Alaaddin GÜNAYDIN: Malatya İmam Zeynel ABİDİN Türbesi’nde Dede.
• Mürteza AKSÜT: Malatya İmam Zeynel ABİDİN Türbesi’nde Zakir.