Şavak Aşiretine Ait Bir Grup Halının, Anadolu’nun Diğer Bölgelerindeki Halılar ile Kompozisyon Açısından Karşılaştırılması

Yıl 2017, Cilt: 7 Sayı: 15, 171 - 183, 30.06.2017

Elif Aksoy , Latif Taraşlı

https://doi.org/10.16950/iujad.323942

Cited By: 1

Öz

This article, aim introduces the hand knotted carpets that reflect the culture and life styles of Şavak, a nomadic tribe living in Tunceli and Elazig regions. With the migration of the tribe from Central Asia to Anatolia, the traditions and material and moral values they brought along kept living in Anatolia as well. Hence, this reveals itself in the art of weaving. Anatolia has a highly important potential thanks to both its cultural diversity and allowing immigrants during its long history. Therefore, the art objects coming out of the cultural and folkloric values of the Turkmens of Şavak, who migrated from the Central Asia and contributed to the development of the cultural diversity in Anatolia, are all important ethnologically. In this article, the carpets of Şavak tribe and the carpets in the other regions of Anatolia will be compared compositionally.

Bu araştırmanın amacı Tunceli ve Elazığ yörelerinde ikamet eden ve yarı-göçer bir yaşam tarzı yaşayan Şavak aşiretinin kültürünü ve kendine has yaşamını yansıtan el dokuması halıları Anadolu’nun diğer bölgelerindeki halılar ile kompozisyon açısından karşılaştırılarak, dokumalar arasındaki benzerlikleri ve farklılıkları ortaya çıkarmaktır. Aşiretin Orta Asya’dan Anadolu’ya göç etmesi sonucunda beraberinde getirdiği gelenekler ile maddi ve manevi kültür değerleri Anadolu’da da devam etmiştir. Nitekim bu durum, dokuma sanatında da kendini göstermektedir. Anadolu gerek barındırdığı kültürel çeşitlilik, gerekse tarih boyunca sürekli olarak göç görmüş olması sebebiyle son derece önemli bir potansiyele sahiptir. Bu yüzden Orta Asya’dan göç eden ve Anadolu’daki bu kültürel çeşitliliğin oluşmasına katkıda bulunan Şavaklı Türkmenlerin kültürel ve folklorik değerlerinin sonucu olan sanat yaratımları da bu açıdan çok önemlidir. 

Anahtar Kelimeler

Turkmen Rose, Şavak Region, Turkmen Carpets, Free Form of Holbein Rose, Stockbreeding, Nomadic, Türkmen gülü, Şavak Bölgesi, Türkmen Halıları, Holbein Gülünün serbest Biçimi, Göçebe

Kaynakça

• Aksoy, E. (2011). Şavak Havlı ve Havsız Kirkitli Dokumaları. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sanatta Yeterlik Tezi, İstanbul, 93, 94, 96, 102, 125.
• Aktan, A. (1995). Anadolu’da Avşarlar. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 255-262.
• Anatolian Kilims. (2005). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 119, Şekil 6 (Koçboy-nuzu Motifi).
• Atlas Aylık Coğrafya ve Keşif Dergisi. (2000). 90, 48.
• Aytaç, A. (2000). Geleneksel Türk El Dokumacılığı Sanatı. Konya: Selçuk Üniver-sitesi Yayınları, 57.
• Aslanapa, O. (1987). Türk Halı Sanatının Bin Yılı. İstanbul: Eren Yayınları, 82,159.
• Coen, L., & Duncan, L. (1978). The Oriental Rugs, The Oriental Carpets. Newyork: Harper Row, Fitzhenry and Whiteside Ltd., 11-12 (Türkmen Aynalı Sekizgen Göl)
• Demirel, B.A. (2004). Doğu’da Göçün Temelleri. Ankara: Pivolka Yayınları, 7.
• Durul, Y. (1969). Baraj Gölü Çevresi Dokuma Sanatları. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları, Ankara; Şekil 8 (Akrep Motifi), Şekil 10 (Zülüf Motifi), Şekil 17 (Nik motifi), Şekil 21 (Çengel veya Kuş Motifi) 23, 24, 26.
• Erbek, M. (2002). Çatalhöyük’ten Günümüze Anadolu Motifleri. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 127, Şekil 42, 43, (Nazarlık-Muska Motifi) s.44, Şekil 277(Koçboynuzu Motifi).
• Erdmann, K. (1966). Siebenhundert Jahre Orientteppich: Zu Seiner Geschichte Und Enforschung, Herausgegeben Von Hana Erdmann, Bussesche Verlagshandlung, Herdfordp. 136.
• Gantzhorn, V. (1991). The Oriental Carpet. Tübingen: Eberhard-Karls Universitat, 248-315–316.
• Görgünay, N. (1976). Doğu Yöresi Halıları. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 55.
• Görgünay, N. (1994). Türk Halk Kültüründe Doğu Anadolu Dokumaları ve Giysileri. Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları, 7, 42, 43, 55.
• Gültekin A, K. (2013). Şavak Aşireti. Ankara Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi Dergisi, 137.
• Güngör, İ.H. (1984). Türk Halıları. İstanbul: Keski Color Basımevi, 36, 60 (Kilit su motifi-Çarklı Elek).
• Haack, H. (1975). East Carpets. Translator: Neriman Girişken, Ankara: Baylan Press, Ankara, 34.
• Karavar, G. (2007). Bergama Halılarının Tasarım Özellikleri ve Yeni Halı Tasarımları. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Sanatta Yeterlik Tezi, İzmir, 79.
• Kır, İ. 2003. Barak Aşireti, Fırat Üniversiteleri Orta Doğu Araştırmaları Dergisi, Elazığ, 219-239. Kutlu, M. (1987). Şavaklı Türkmenlerde Göçer Hayvancılık. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 129-140.
• Melikoff, I. (1998). Bektashi/Kızılbaş: Historical Bipartition and Its Consequences, Alevi Identity: Cultural, Religious and Social Perspectives, Istanbul, s.1-10.
• Moshkova V.G. (1984). The Rug Making of the Merv Tekke. Oriental Rug Review, 4(4), Philadelphia, 14-18
• Mutlu, H, K. (2011). Balıkesir ve Batı Anadolu Yöresi Tahtacı Türkmenleri. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or TurkicVolume, 6(1) Winter, 1503-1511.
• Sümer, F. (1949/1950). XVI. Asırda Anadolu, Suriye ve Irak’ta Yaşayan Türk Aşiretlerine Umumi Bir Bakış. İÜİF. Mecmuası, 11, 509–511.
• Taghavi, A. (2011). Turkmens’ History. Journal of American Science, 7, 396-401.
• Turkay, C. (1979). Başbakanlık Arşivi Belgelerine Göre: Osmanlı İmparatorlu-ğunda Oymak, Aşiretler ve Cemaatler. İstanbul, 150,192.
• Türk El Dokumasi Halilar. (2006). T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara, 1-2-3-4-5 Cilt, 2. Cilt-102,167, 1.Cilt, 153.
• Türkmen, N. (2001), Orta Asya Türkmen Halıları ile Tarihi Anadolu-Türk Halılarının Ortak Özellikleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara, 15, 134,147,148, 215, 216, 217, 218, 219, 220.
• Yetkin, Ş. (1991). Turkish Carpet Art. İş Bankası Kültür Yayınları, 85.