Poe’nun Ligeia ve Şişede Bulunan Not Öykülerinde Tanpınar’ın Geçmiş Zaman Elbiselerini Aramak

Yıl 2018, , 53 - 69, 22.06.2018

Kadir Can Dilber

https://doi.org/10.26650/LITERA424731

Öz

Dünya edebiyatının kapsamı ve sınırlarının genişliği düşünüldüğünde edebi eserlerin birbirlerinin etkisinde ilerlediği ve bu bağlamda her eser kendisinden önceki eserden bir tarz, üslup ya da biçim öğrenerek metne yenilik kazandırdığı böylece her yazılan metnin aslında başka bir metnin ön hazırlık aşaması olduğu görülür. Bu ön hazırlık aşaması zihinsel olarak ilerler ve bilinç-bilinçdışı düzleminde zaman kavramına gelip dayanır. Öncelikle zaman ve mekân kavramlarını kronotop kelimesinde birleştiren Bakhtin’in önderliğinde Edgar Allan Poe’nun “Şişede Bulunan Not” öyküsünden hareketle Tanpınar’ın “Geçmiş Zaman Elbiseleri”nde düşsel yolculuğun şifreleri çözümlenmeye çalışılacaktır. Ayrıca iki yazarın ortak evrenlerini süsleyen Carl Gustav Jung’un “anima” kavramının eşliğinde Poe’nun “Ligeia”sında mit olan kadının, Tanpınar’ın “Keti” isimli düşsel yaratımında sanat-anne pelerinindeki görüngüsü karşılaştırmalı olarak değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Edgar Allan Poe, Geçmiş Zaman Elbiseleri, Şişede Bulunan Not, Ligeia

Looking For Tanpinar’s Previous Time Dresses in Poe’s Ligeia and Note in Bottle Stories

Öz

Considering the scope and extended boundaries of world literature, we can see that literary works advance through each other’s influence, and each work of art adds innovation to the text by introducing a style, a form drawn from the author’s previous work, thus each written text becomes the preliminary stage of another text. This preliminary preparation stage progresses psychologically and is based on the concept of time in the consciousness–unconsciousness plane. First, under the leadership of Bakhtin, who combined the concepts of time and space with the word “chronotope” and based on Edgar Allan Poe’s “MS. Found in a Bottle” story, we will attempt to decode the codes of the imaginary journey within Tanpınar’s “Past Time Dresses.” Also accompanied by the concept of “anima” of Carl Gustav Jung, who adorned the common universes of two authors, the woman who is a myth in Poe’s “Ligeia” will be evaluated comparatively with her appearance in the art-mother cloak in Tanpınar’s imaginary creation called “keti.”

Anahtar Kelimeler

Ahmet Hamdi Tanpınar, Edgar Allan Poe, Past Time Dresses, MS. Found in a Bottle, Ligeia

Kaynakça

• Bachelard, G. (2012). Düşlemenin poetikası (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bakhtin, M. (2001). Karnavaldan romana (S. Irzık, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Caroll, L. (2010). Alice Harikalar Diyarı’nda ve aynadan içeri (K. Erzincan Kına, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Deleuze, G. (2015). Anlamın mantığı (H. Yücefer, Çev.). İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Gilmore, R. (2000). Alice Kuantum Diyarı’nda (F. Kaynak, Çev.). İstanbul: Güncel Yayıncılık.
• Gülsoy, M. (2009). Gece kendini fark eden hikâye. İstanbul: Can Yayınları.
• Jameson, F. (2018). Gerçekliğin çelişkileri (O. Koçak, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, C. G. (2015). Kişiliğin gelişimi (D. Olgaç, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Kemal, Y. (1974). Kendi gök kubbemiz. İstanbul: Yahya Kemal Enstitüsü.
• Konyalı, B. Ş. (2015). Edebi mekânın poetikası. Samsun: Etüt Yayınları.
• May, E. C. (2009). Edgar Allan Poe: Öykü üzerine bir inceleme (H. Demir-Atay, Çev.). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Morrison, C. C. (1967). Poe’s ‘ligeia’: An analysis. Studies in Short Fiction, 4(3), 234–244.
• Poe, E. A. (2000). Şehrazat’ın bin ikinci gece masalı (H. F. Nemli, Çev.). Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Poe, E. A. (2017). Bütün hikâyeleri (D. Körpe, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (1970). Yaşadığım gibi. İstanbul: Türkiye Kültür Enstitüsü Yayınları.
• Tanpınar, A. H. (2002). Hikâyeler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Todorov, T. (2004). Fantastik (N. Öztokat, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.