Öğretimsel Açıdan Türkiye Türkçesinde Temel Tonlama Türleri ve İşlevleri

Yıl 2013, Cilt: 26 Sayı: 2, 15 - 28, 02.10.2017

İlhami Sığırcı

Öz

Bu çalışmada amaç Türkiye Türkçesinde temel tonlama
biçimlerini saptayarak söylemde anlam oluşumunu nasıl etkilediğini öğretimsel
ve dilbilimsel açıdan incelemektir. Bu araştırmayla Türkçenin öğretiminde
tonlama dizgesinin öğretimine katkı sağlamak ve temel tonlama tiplerini
işlevsel açıdan incelemektir. Bu bağlamda, tonlamanın söylemde üstlenebileceği
işlevler incelendikten sonra,
Türkçenin tonlama dizgesinin genel çizgileriyle ortaya konulabilmesi için altı
değişik tonlama tümcesi (düz, soru, emir, ünlem, içerme, sıralama tümceleri)
saptandı. Bu tümcelerde tonlama eğrisinin iniş çıkışlarının nasıl oluştuğu,
söylemde dilbilgisel ve sözcesel görevlerinin neler olabileceği, bir başka
deyişle sözcenin anlamına yan anlamlar katıp katmadığı, sözceleme eylemi
sırasında sözcüklerin yerini değiştirmeksizin, ne gibi anlamsal değişikliklere
yol açabileceği, genel olarak tonlama dizgesinin nasıl işlediği araştırıldı.

Anahtar Kelimeler

tonlama tipleri, tonlamanın işlevleri, Türkçenin tonlaması, bürünbilim, söylemde tonlama

Kaynakça

• Aydıner, P. (1997), Les Démonsratifs du turc de Turquie dans la langue et dans le discours, Turcica, 29, Leuven, Peeters, 169-196.
• Banguoğlu, T. (1990), Türkçenin grameri, Ankara, Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Darwin, C. J. (1976), The Perception of speech, Carterette, E. C., Friedman, MP. (yay. haz.), Handbook of perception, vol. VII, Language and Speech, New York, San Francisco, London, Academic Press.
• Delattre, P. (1969), L’Intonation par les oppositions, Le Français dans le monde, 64, 6-13.
• Demircan, Ö. (1980-81), Türkçe ezgilemeye giriş, Ankara, TDAY, 66-79.
• Ediskun, H. (1992), Türk dilbilgisi, İstanbul, Remzi Kitabevi.
• Ergenç, I. (1990), Konuşma dilinde sözdizimiyle bürün olgularının ilişkisi üzerine, Bilkent Üniversitesi, Dilbilim sempozyumu bildirileri, 17-18 mayıs, 157-165.
• Ergenç, I. (1989), Türkiye Türkçesinin görevsel sesbilimi. Sesbirimlere genel bir bakış, Ankara.
• Faure, G. (1970a), La Description phonologique des systèmes prosodiques, La Haye, Mouton.
• Faure, G. (1970b), Contribution à l’étude du statut phonologique des structures prosodématiques, Studia phonetica 3, 94-108.
• Galisson, R., Coste, D. (1976), Dictionnaire de didactique des langues, Paris, Hachette.
• Göknel, Y. (1974), Modern Türkçe dilbilgisi, İzmir.
• Guiraud, P. (1965), Le Français populaire, Paris, Puf.
• Hagège, C. (1978), Intonation, fonctions syntaxiques, chaîne-système et universaux des langues, Bulletin de la société linguistique de Paris, 73/1, 1-48.
• Koç, N. (1990), Yeni dilgilgisi, İstanbul, İnkılâp Kitabevi.
• Léon, P. (1992), Phonétisme et prononciation du français, Paris, Nathan,
• Léon, P., Léon, M. (1964), Introduction à la phonétique corrective, Paris, Hachette.
• Nash, R. (1973), Turkish intonation an instrumental study, The Hague.
• Nacar Logie, N. (1996), Etude comparative de la structure intonative et énonciative en turc et en français, M. Annick Morel yönetiminde basılmamış doktora tezi, Université de Paris III.
• Pike, K. (1945), The Intonation of american english, Ann Arbor, University of Michigan.
• Sarıca, M. (1997), Etude intonative de l’interrogation en turc de Turquie, Turcica, 29. Peeters, Leuven, 316-335.
• Sarıca N. (1995), L’Acquisition du langage et l’intonation chez l’enfant, M.-A. Morel ve L. Danon Boileau yönetiminde basılmamış mastır tezi.
• Schneider, A. (1981), Intonation, accentuation et rythme : nature fonction et incidences sur l'apprentissage d'une langue étrangère, Hamburg, Helmut Buske Verlag.
• Selen, N. (1973), Entonasyon analizleri, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, 231, Ankara.
• Sığırcı İ. (2009), Fransızcada Söyleyiş Yöntemleri, 2. Baskı, Seckin Yayınevi, Ankara.
• Sığırcı İ. (2010), « Türkçenin Söyleyişinin Yabancılara Öğretimi” III. Uluslararası Türkçenin Eğitimi-Öğretimi Kurultayı 1-3 Temmuz, Dokuz Eylül Üniversitesi, Dil Eğitimi Araştırma Uygulama Merkezi, İzmir.
• Sığırcı İ. (2002-2003), « Fransızca ve Türkçedeki Ünlülerin İşlevsel Açıdan Karşılaştırılması », Dilbilim ve Uygulamaları, 50.yıl özel sayısı, Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi İngiliz Dilbilimi Bölümü Dergisi, (138-150).
• Uras, A. (1997), Les Marques morphologiques du nom et du verbe en turc contemporain, Turcica 29, Peeters, Leuven, 357-375.
• Vardar, B. (1998), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Abc Kitabevi, İstanbul.