Hafıza, Tatlar ve Sesler. İki Yazar, İki Şehir: İstanbul ve Selanik

Yıl 2020, Cilt: 30 Sayı: 1, 245 - 266, 23.06.2020

Aslı Çete

https://doi.org/10.26650/LITERA2019-0059

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nun ticari ve kültürel açıdan iki önemli merkezi konumunda bulunan İstanbul ve Selanik şehirleri, hızla esen ulusçuluk rüzgarı sonucu kendilerini iki ayrı ulusal devletin içinde bulmuşlardır. Ancak İmparatorluk zamanından kalan çok dilli ve çok kültürlü yapılarını bir anda kaybetmemişlerdir. Bu çalışmanın inceleme konusunu Mario Vitti’nin Doğduğum Şehir. İstanbul 1926-1946 (2010) ve Giorgos Ioannou’nun Yegâne Miras (1974) adlı anı-öykü kitapları oluşturmaktadır. Aşağı yukarı II. Dünya Savaşı yıllarına denk gelen bu anıların, Vitti’de ve Ioannou’da bıraktıkları izler farklıdır. Bir yanda henüz kurulmuş ulusal bir devlet olarak hızla homojen hale gelmeye çalışan Türkiye (İstanbul), diğer yanda İtalya, Almanya ve Bulgaristan’ın üçlü işgali ile mücadele halinde olan Yunanistan (Selanik) vardır. Bu bağlamda yazarların bu iki mekân üzerine hatırladıkları/unuttukları ya da özlem duydukları şeyler farklıdır. Bu çalışmada biri İstanbul’da, diğeri Selanik’te doğup ilk gençlik yıllarını bu mekânlarda geçirmiş olan bu iki yazarın sözü geçen şehirler üzerine kaleme aldıkları anı-öykü kitaplarında neleri hatırlayıp neleri unuttukları, bir mekân olarak İstanbul ve Selanik’in bu anılarda nasıl belirdiği ve sıla özleminin (nostos/nostalgia) bu yazarların hafızalarında bir rol oynayıp oynamadığı incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mario Vitti, Giorgos Ioannou, hafıza, nostalgia, II. Dünya Savaşı

Memory, Tastes and Sounds. Two Authors, Two Cities: Istanbul and Thessaloniki

Öz

The cities of Istanbul and Thessaloniki, two important commercial and cultural centers of the Ottoman Empire, found themselves within two national states as a result of the rapidly blowing winds of nationalism. However, they did not all of a sudden lose their multilingual and multicultural structures inherited from the imperial time. The subject of this study is a critique of two memoirs titled The City where I was Born. Istanbul 1926-1946 (Istanbul nella memoria 1926-1946) written by Mario Vitti in 2010 and The Sole Legacy (Η Μόνη Κληρονομιά) written by Giorgos Ioannou in 1974. These memoirs which approximately coincide with the years of the Second World War left different traces in Vitti and Ioannou. On the one hand, there was Turkey (Istanbul) which was trying to become rapidly homogenized as a newly-established national state, and on the other hand there was Greece (Thessaloniki) which was struggling with the trilateral occupation of Italy, Germany and Bulgaria. In this context, what the authors remember/forget or long for about these two places is different. This study provides an insight into what these two authors — one born and brought up in Istanbul and the other in Thessaloniki — remember and forget in the memoirs and stories they wrote about the aforementioned cities. This study discusses the way Istanbul and Thessaloniki appeared as places in these memories. Furthermore, this study examines whether homesickness (nostos/nostalgia) played a role in the memory of these authors.

Anahtar Kelimeler

Mario Vitti, Yorgos Ioannu, memory, nostalgia, World War II

Kaynakça

• Ahmad, F. (2003). The Making of Modern Turkey. Erişim adresi: http://psi301.cankaya.edu.tr/uploads/files/ Feroz%20Ahmad%20Making%20of%20Modern%20TR(1).pdf
• Aktar, A. (2004). Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları. İletişim.
• Clogg, R. (1997). Modern Yunanistan Tarihi (D. Şendil, Çev). İletişim.
• Demirözü, D. (2015). İşgal, Direniş, İç Savaş. Yunan Edebiyatında II. Dünya Savaşı Yılları. İstos Yayınları.
• Dufoix, S. (2011). Diasporalar (I. Ergüden, Çev.). Uluslararası Hrant Dink Vakfı Yayınları.
• Ece, B. (2018). Otobiyografik Anıların Yaşam Boyu Dağılımı: Yaşamımızın Hangi Dönemlerini Daha Çok Hangilerini Daha Az Hatırlıyoruz?. S. Gülgöz, B. Ece, S. Öner (Der.), Hayatı Hatırlamak. Otobiyografik Belleğe Bilimsel Yaklaşımlar içinde (s. 89-106). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Eldem, E. (2018). Önsöz. İ. Dimitriyadis, 1950’den Günümüze Eğitim Hayatımızda Rumlar. Biyografik Portreler içinde (s. xvii-xx). Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları.
• Ender, R. (2014, 17 Kasım). 1964 Rum Sürgünü ve Azınlık Hukuku. Bianet. Erişim tarihi: 04.10.2019, https://m. bianet.org/bianet/siyaset/159995-1964-rum-surgunu-ve-azinlik-hukuku
• Gülgöz, S. (2018). Otobiyografik Bellek: Tanımı ve Temel Kavramlar. S. Gülgöz, B. Ece, S. Öner (Der.), Hayatı Hatırlamak. Otobiyografik Belleğe Bilimsel Yaklaşımlar içinde (s. 13-26). Koç Üniversitesi Yayınları.
• Halbwachs, M. (2018). Kolektif Bellek (Çev. Z. Karagöz). Pinhan.
• Ricoeur, P. (2012). Hafıza, Tarih, Unutuş (Çev. M. E. Özcan). Metis.
• Roediger III, H. L., Zaromb, F. M., Butler, A. C. (2015). Kolektif Belleğin Şekillendirilmesinde Tekrarlanan Hatırlamanın Rolü. Boyer, P., Wertsch, J. (Der.), Zihinde ve Kültürde Bellek (Çev. Y. Aşçı Dalar.) içinde (s. 177216). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Timur, T. (2013). Türk Devrimi ve Sonrası. İmge. Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük. (t.y.). Bellek.
• Türk Dil Kurumu güncel Türkçe sözlük içinde. Erişim tarihi: 04.10.2019, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5d95f7819dd817.81807478
• Vitti, M. (2018). Doğduğum Şehir İstanbul 1926-1946 (Çev. S. Bozis). İstos.
• Βόγλης, Π. (2004). Η εμπειρία της φυλακής και της εξορίας Οι πολιτικοί κρατούμενοι στον εμφύλιο πόλεμο, Αλεξάνδρεια. [Voglis, P. (2004). İ embria tis filakis ke tis eksorias İ politiki kratumeni ston emfilio polemo, Aleksandria].
• Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. (t.y.). Βιογραφικό Σημείωμα Γιώργος Ιωάννου (1927-1985). Erişim tarihi: 04.10.2019, http:// www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=192 [Ethniko Kentro Vivliu. (t.y.). Biografiko simioma Giorgos Ioannou (1927-1985)].
• Ιωάννου, Γ. (1988). Η Μόνη κληρονομιά. Κέδρος. [Ioannou, G. (1988). İ Moni klironomia].
• Μακρής, Ν. (2008). Νοσταλγία και φιλοσοφικός νόστος. Δρόμων. [Makris, N. (2008). Nostalgia ke filosofikos nostos. Dromon].
• Lexigram. (t.y.). Νοσταλγία. lexigram.gr içinde. Erişim tarihi: 04.10.2019, https://www.lexigram.gr/lex/ enni/%CE%BD%CE%BF%CF%83%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B3%CE%AF%CE%B1#Hist0 [Lexigram. (t.y.). Nostalgia. lexigram.gr içinde].
• Σβορώνος, Ν. Γ. (1999). Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας (Çev. Α. Ασδραχά). Θεμέλιο. [Svoronos, N. G. (1999). Episkopisi tis neoellinikis istorias (Çev. A. Asdraha). Themelio].
• Χουζούρη, Ε. (t.y.). Γιώργος Ιωάννου: 30 χρόνια μετά. Ο Αναγνώστης. Erişim tarihi: 04.10.2019, https://www. oanagnostis.gr/ioannou-30-chronia-meta/ [Huzuri, E. (t.y.). Giorgos Ioannou: 30 hronia meta. O Anagnostis].