A Study on Translation of Humorous Elements: An Example of A Christmas Night

Yıl 2020, Cilt: 30 Sayı: 2, 663 - 682, 23.12.2020

Gülhanım Ünsal

https://doi.org/10.26650/LITERA2020-0058

Öz

Translation has been one of the main methods of intercultural communication and an important form of cultural encounters since the earliest times. It transfers the culture of the “other” between languages and cultures as the mediator. In literary translation, the translation of cultural elements is one of the most important problems encountered in the process of rewriting in the target language. This problem becomes even more complicated in the translation of humor as every society has a different sense of humor. In this regard, humor holds a very sensitive place in literature with its many varieties. The same elements that affect writing and intelligibility of humor appear in translation. For this reason, humorous texts are considered as either untranslatable or very difficult to translate. Thus, humor translation is generally considered as lost. Being able to prevent losses in humor translation will depend on the imagination, creativity and rewriting ability of the translator. Based on this point, in this study, the humorous story by Guy de Maupassant named Nuit de Noël (A Christmas Night) was selected, and the methods and strategies were applied in the translation were analyzed in the context of functional dynamic equivalence approach in line with the decisions of translator. Accordingly, it is observed that the adaptation method was used in order to provide the same effect as the source text, and some strategies such as addition, omission, substitution, word for word translation and borrowing were used in the target text. As a result, it was observed that dynamic equivalence was achieved, the target text had almost the same humorous effect as the source text and the translator minimized the loss of humor.

Anahtar Kelimeler

Humorous elements, types of humor, dynamic equivalence, translation strategies

Mizahî Ögelerin Çevirisi Üzerine Bir İnceleme: Bir Noel Gecesi Örneği

Öz

Çeviri, en eski zamanlardan beri, kültürlerarası temel iletişim araçlarından ve kültür çakışmasının önemli biçimlerinden biri olmuştur. Çeviri diller ve kültürlerarası arabulucu niteliğiyle “öteki”nin kültürünü aktarır. Yazın çevirisinde, erek dilde yeniden yaratma sürecinde kültürel ögelerin çevirisi en önemli sorunlardan birini oluşturur. Bu sorun mizah çevirisinde daha da karmaşık bir hal alır. Çünkü her toplum farklı bir mizah anlayışına sahiptir. Bu bakımdan, mizah birçok çeşidiyle yazında çok hassas bir yer tutar. Mizah yazımı ve anlaşılırlığını etkileyen ögelerin aynısı çevirisinde de görünür. Bunun için, mizah metinleri ya çevrilemez ya da çevirisi çok zor olarak kabul edilir. Bu nedenle genelde mizah çevirisi kayıp sayılır. Çeviride mizahi kayıpları önleyebilmek çevirmenin hayal gücü, yaratıcılık ve yeniden yazma yeteneğine bağlı kalacaktır. Bu noktadan hareketle, bu çalışmada Guy de Maupassant’ın Nuit de Noël (Bir Noel Gecesi)adlı öyküsü, çevirmen kararları doğrultusunda, devingen eşdeğerlik yaklaşımı bağlamında mizahi ögelerin çevirisi açısından incelenmiş ve çevirisinde uygulanan yöntem ve stratejiler belirlenmiştir. Buna göre, kaynak metinle aynı etkiyi sağlamak amacıyla erek metinde uyarlama yöntemine başvurulduğu; silme, ekleme, değiştirme, sözcüğü sözcüğüne çevirme, ödünçleme, vb. stratejilerin kullanıldığı gözlemlenmiştir. Sonuç olarak, devingen eşdeğerliğin sağlandığı, erek metnin kaynak metinle hemen hemen aynı mizahi etkiyi yarattığı, çevirmenin mizah kaybını en aza indirgediği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mizahi ögeler, mizah türleri, devingen eşdeğerlik, çeviri stratejileri, çevirmen

Kaynakça

• Alay, O. (2019). Mizah kavramı ve mizahın tarihsel süreci. Eleştiri/İnceleme, Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, CXVI (808),22–30. http://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2019/05/5_Okan-Alay (10.02.2020).
• Akkuş, M. (1998). Nef ’i ve siham-ı kaza. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Ay, C. (2012). Vodvil. Tiyatro türleri. http://www.etiyatro.net/index.php/tr/genel-bilgiler/tiyatro-turleri/tiyatro-turleri-vodvil. (24.07.2020).
• Bensimon, P. (1998). Presentation. Palimpsestes, XI, Traduire la culture. Paris: Presses de la Sorbonne Nouvelle.
• Bergson, H. (1959). Le rire, essai sur la signification du comique. Paris, PUF. http://classiques.uqac.ca/classiques/bergson_henri/le_rire/Bergson_le_rire.pdf (08.03.2020).
• Bilgin, B. (2017). Pazarlamada mizah. Koç Üniversitesi Fener Dergisi,11, 10–15.
• Brisset, A. (1990). Sociocritique de la traduction: Théatre et altérité au Québec (1968-1988). Montréal: Le Préambule.
• Borowczyk, P. (2009). De l’équivalence à l’adaptation. Studia Romanica Posnaniensia, 36, 33–54.
• Chartier, D. (2012). Traduction –histoire, théories, pratiques-. Toulouse: Presses Universitaires du Mirail.
• Çetinkaya, G. (2006). Gırgır dergisinin Türk Halkbilimi açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Delisle, J. (1986). Dans la coulisses de l’adaptation théatrale. in Circuit, 12, 3–8.
• Devellioğlu, F. (2006). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitapevi.
• Eker, G. Ö. (2009). İnsan, kültür, mizah (eğlence endüstrisinde tüketim nesnesi olarak mizah). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Eugene Nida. (2020, 30 Nisan). Vikipédia içinde. https://fr.qwe.wiki/wiki/Eugene_Nida#Theories.
• Gergeon F. (2007). Osmanlı İmparatorluğu’nda gülmek. Doğu’da Mizah içinde. (Çev.: A. Berktay). İstanbul: YKY Yayınları.
• Göktürk, A. (2010). Çeviri: Dillerin dili. İstanbul: YKY Yayınları.
• Guidère, M. (2008). Introduction à la traductologie. Bruxelles: De Boeck.
• Hervey, S., Higgins, I. (1992). Thinking translation. A course in translation method: French to English, London, NewYork: Routledge.
• Karadikme, A. (2006). “İroni” kavramı ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın eserlerinde ironi. (Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Kartal, A. (2017). Meddahlık geleneğinin günümüz sanatçılarındaki yansıması üzerine bir değerlendirme. Turkish Academic Research Rewiev, 2(2), 11–20.
• Köksal, D. (2005). Çeviri eğitimi: Kuram ve uygulama. Ankara: Nobel Yayınları.
• Laurian, A. M. (1989). Humour et traduction au contact des cultures. in Humour et traduction, MetaJournal des traducteurs,34(1), 5–14. https://id.erudit.org/iderudit/003418ar/ (05.10.2019)
• Maupassant, G. de (1882).Nuit de noël. dans Gil Blas. [e-mail] (13.02.2020).
• Maupassant, G. de (1935). Bir noel gecesi. (Çev. : H. Varoğlu). Cumhuriyet -26.10.1935-4 pdf.
• Mounin, G. (1963). Les problèmes théoriques de la traduction. Paris: Gallimard.
• Munteanu, P. (2011). Traduction et culture. http://www.diacronia.ro/ro/indexing/details/A5148/pdf. (10.05.2020)
• Newmark, P. (1991). About translation. Clevedon: Multilingual Matters.Nida, E. A. (2001). Contexts in translating. Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
• Nida, E. A. (1964). Toward a science of translating. Leiden: Brill. https://tr.scribd.com/doc/294853332/Eugene-Nida-Toward-a-science-of translating-bible translating - 1964-pdf (02.05.2020).
• Öngören, F. (1973). 50 yılın Türk mizah ve karikatürü. (2. bs). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Raková, Z. (2014). Les théories de la traduction, Brno: Masarykova Univerzita.
• Robert, P. (1987). Le Petit Robert 1: dictionnaire alphabétique et analogique de la langue française. Paris: Hachette.
• Selçuk, T. (1989). Grafik mizahın büyük ustası Turhan Selçuk. Haz. Alpay Kabacalı. İstanbul: Turhan Yayınevi.
• Tahir Gürçağlar, Ş. (2011). Çevirinin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Tekerek, N. (2001). Popüler halk tiyatrosu geleneğimizden çağdaş oyunlarımıza yansımalar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Türkçe Sözlük (2005). (10. bs). Ankara: TKD Yayınları.
• Türkmen, F., Fedakâr P. (2009). Türk halk tiyatrosunda hareket komiğine bağlı mizahi unsurlar. Millî Folklor Dergisi, 21(82), 98–109.
• Vinay, J. P. & Darbelnet, J. (1958), Stylistique comparée du français et de l’anglais. Paris: Didier.
• Yardımcı, İ. (2010). Mizah kavramı ve sanattaki yeri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 1–41.
• Zeynaligargari, S. & Alavi, F. (2011). L’art de la traduction de l’humour dans la littérature pour enfants: la traduction duPetit Nicolas en persan. Traduire,224, 90–108.