B-M. Koltès’in Tabataba Oyununun Dramatik Yöntemle İletişimsel Açıdan İncelenmesi

Year 2021, Volume: 31 Issue: 1, 255 - 288, 23.06.2021

Tülinay Dalak

Abstract

Fransız tiyatro yazarı Bernard-Marie Koltès’in Tabataba adlı kısa oyununda, Roman Jakobson’un iletişim modelinden hareketle, iletişim olgusunu dramatik yöntemle ele alarak, “monolog-solilog-diyalog” üçlüsü etrafında, iki kişi arasında şekillenen dramatik söylemi çözümlemeye çalıştık. Girişte çalışmamızın kapsamını belirttikten sonra, Roman Jakobson’un iletişim modelinin çerçevesi bölümünde, iletişim kavramını ele alıp, tanımladık. Kuram içinde yer alan, gönderen, gönderilen (alıcı), gönderge, mesaj, kanal ve kod kavramlarını açımladık. Sonrasında, dilin duygu işlevini, çağrı işlevini, gönderge işlevini, şiir/sanat işlevini, ilişki işlevini ve üstdil işlevini ayrı ayrı betimledik. Dört bölümden oluşan incelememizde, dramatik serim, dramatik düğüm ve dramatik çözüm bölümlerinde, abla ve kardeşin birbirlerinden şikâyetlerini, birbirlerinden beklentilerini ve kendi isteyip istemediklerini oyundan alıntılarla dilin işlevleri açısından yorumladık. Söz konusu bu işlemleri savunucu iletişim ile onun karşıtı olan açık iletişimin bireyde yansımasını bulan yargılayıcı/tanıtıcı; denetleyici/soruna yönelik; planlı/plansız; umursamaz/anlayışlı; üstünlük belirten/eşitlikçi; kesin/denemeci tutumlar bağlamında ele aldık. Dramatik derin yapının çözümlemesi bölümünde, elde ettiğimiz bulgulardan hareketle, kahramanların görünen isteklerinin arkasında bir de görünmeyen istekleri olduğunu ve bunu biliçaltlarında sakladıklarını bulguladık. Abla-kardeş arasındaki söz konusu bu iletişim sürecini, model doğrultusunda, açık iletişim ile sergilenen verilerin ışığı altında kapalı iletişimde ortaya çıkan alt metnin mesajlarını çözümledik. Sonuç olarak, iletişim modeli teorisinden hareketle dramatik metni söylemsel çözümlemeyle uygulama boyutuna taşıyarak yorumladık.

Keywords

Bernard-Marie Koltès, Roman Jakobson, iletişim, dilin işlevleri, tutum

B-M. Koltès’in Tabataba Oyununun Dramatik Yöntemle İletişimsel Açıdan İncelenmesi

Abstract

Fransız tiyatro yazarı Bernard-Marie Koltès’in Tabataba adlı kısa oyununda, Roman Jakobson’un iletişim modelinden hareketle, “monolog-diyalog” etrafında, iki kişi arasında şekillenen dramatik söylemi iletişimsel olarak çözümlemeye çalıştık. Girişte çalışmamızın kapsamını belirttikten sonra, Roman Jakobson’un iletişim modelinin çerçevesi bölümünde, iletişim kavramını ele alıp, tanımladık. Kuram içinde yer alan, gönderen, gönderilen (alıcı), gönderge, mesaj, kanal ve kod kavramlarını açımladık. Aynı bölümde, dilin duygu, çağrı, gönderge, şiir/sanat, ilişki ve üstdil olarak adlandırılan işlevini ayrı ayrı betimledik. Dört bölümden oluşan incelememizde serim, düğüm ve çözüm bölümlerinde, abla ve kardeşin birbirlerinden şikâyetlerini, birbirlerinden beklentilerini ve iletişim açmazlarını oyundan alıntılarla dilin işlevleri açısından yorumladık. Söz konusu bu işlemleri yargılayıcı, denetleyici, planlı, umarsız, üstünlük belirten, kesin tutumların göstergesi savunucu iletişim ile onun karşıtı tanıtıcı, soruna yönelik, plansız, anlayışlı, eşitlikçi, denemeci tutumlar biçiminde kendini gösteren açık iletişimin abla ve kardeş arasındaki yansımalarını etkileşim bağlamında ele aldık. Dramatik derin yapının çözümlemesi bölümünde, elde ettiğimiz bulgulardan hareketle, kahramanların görünen isteklerinin arkasında bir de görünmeyen istekleri olduğunu ve birbirlerinden asıl istedikleri şeyleri sakladıklarını saptadık. Abla-kardeş arasındaki söz konusu bu iletişim sürecini, model doğrultusunda, açık iletişim ile sergilenen verilerin ışığı altında kapalı iletişimde ortaya çıkan alt metnin mesajlarını çözümledik. Sonuç olarak, iletişim modeli kuramından hareketle dramatik metni söylemsel çözümlemeyle uygulama boyutuna taşıyarak yorumladık.

Keywords

Bernard-Marie Koltès, Roman Jakobson, iletişim, dilin işlevleri, tutum

Examination of B-M. Koltès’ Play Tabataba in Communicative Perspective Using Dramatic Method

Abstract

We tried to analyse the dramatic discourse between two people formed by “monologue- dialogue” in French writer Bernard-Marie Koltès’s play Tabataba, and this analysis is based on the communication model of Roman Jakobson. We have explained the concepts of addresser, addressee, context, message, contact and code in this theory. Then we have described referential function, poetic function, emotive function, conative function, phatic function and metalingual function of the language one by one. In our four-part study we have interpreted the complaints of the siblings about each other and their expectations from each other in terms of the functions of the language. We have separated those interpretations as dramatic exposition, dramatic node, dramatic resolution and analysis of dramatic deep structure sections. We tackled said steps by reflecting defensive communication and open communication in the context of judgemental/introductory, supervisory/problem-oriented, planned/unplanned, unconcerned/understanding, superior/egalitarian and certain/empirical attitudes. In the analysis of the dramatic deep structure, based on the findings we have obtained, we found that the heroes have invisible wishes behind their apparent wishes and that they hide those wishes in their subconscious. We analysed this communication process between siblings in line with the model, then in the light of the data displayed with open communication, we analysed the messages of the subtext that emerged in closed communication. Therefore, based on the communication model theory, we moved the dramatic text to an implementation format using discursive analysis.

Keywords

Bernard-Marie Koltès, Roman Jakobson, communication, functions of language, attitude

References

• Başkan, Ö. (2003). Bildirişim, İnsan-Dili ve Ötesi. İstanbul: Multilingual
• Baylon, C. Fabre, P. (1975). Initiation à la Linguistique. Paris: Editions Fernand Nathan
• Collectif (2007). Bernard-Marie Koltès. Paris: Les Nouveaux Cahiers de la Comédie-Française
• Cüceloğlu, D. (1997). Yeniden İnsan İnsana. İstanbul: Remzi Kitabevi
• Er, A. (2006). Çağdaş bir Klasik: Bernard-Marie Koltès. Cumhuriyet Kitap, Sayı: 839, İstanbul
• Er, A. (2003). Fransız Tiyatrosu’nun Ana Hatları (Orta Çağdan Günümüze). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları
• Europe (1997). Bernard-Marie Koltès, Novembre-Décembre Fiske, J. (1996). İletişim Çalışmalarına Giriş. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları
• Fromm, E. (1994). Sevgi ve Şiddetin Kaynağı ve Kökeni. İstanbul: Payel Yayınevi
• Günay, D. (2013). Dil ve İletişim. İstanbul: Papatya Yayıncılık
• Günay, D. (2013). Metin Bilgisi. İstanbul: Papatya Yayıncılık
• Haleva, B. (2012). Çağdaş Bir Klasik Bernard-Marie Koltès. İstanbul: Mitos-Boyut
• Huber, E. (2013). Dilbilime Giriş. İstanbul: Yabancıdil Yayınları
• Jakobson, R. (1963). Essais de Linguistique Générale. Paris: Editions de Minuit
• Kılıç, V. (2002).Dilin İşlevleri ve İletişim. İstanbul: Papatya Yayıncılık
• Kıran, Z. ve A. (2006).Dilbilime Giriş.Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Koltès, B-M. (2003). Seçme Oyunlar (Roberto Zucco, Tabataba, Sallinger, Çöle Geri Dönüş). (A. Akarçay ve I. Ergüden, Çev.) Ankara: Dost Kitabevi
• Koltès, B-M. (1990). Tabataba. Paris: Les Editions de Minuit
• Koltès, B-M. (1999). Une Part de ma Vie (PdV). Paris: Les Editions de Minuit
• Magazine Littéraire (Mag. Lit.) (2001). Bernard-Marie Koltès. No:395 Février
• Mutlu, E. (1995). İletişim Sözlüğü. Ankara: Ark Yayınevi
• Pavis, P. (2000). Gösterimlerin Çözümlemesi, Tiyatro, Dans, Mim, Sinema. (Ş. Aktaş. Çev.) Ankara:Dost Kitabevi Yayınları
• Severin, J.W. ve Tankard, J.W. (1994). İletişim Kuramları-Kökenleri, Yöntemleri ve Kitle İletişim Araçlarında Kullanımları. (A. Atıfbir, S. Sever, Çev.) Eskişehir: Kibele Sanat Merkezi
• Uçan, H. (2013). Dilbilim Göstergebilim ve Edebiyat. Ankara: Hece Yayınları
• Ubersfeld, A. (1999). Bernard-Marie Koltès. Paris: Actes Sud-Papiers
• Vardar, B. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: ABC Kitabevi Yayın ve Dağıtım A.Ş.
• Vardar, B. (1998). Dilbilimin Temel Kuram ve İlkeleri. İstanbul: Multilingual